Surogata skribosistemo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Bugaevc (diskuto | kontribuoj)
e Ek -> EK
e poluro
Linio 1:
Ĉar [[Esperanta alfabeto]] havas [[supersigno]]jn, ĝis nuna tempo diversaj surogataj sistemoj estas uzataj, pro du kialoj:
*Multaj [[klavaro]]j ne havas ĉapelitajn literojn, kaj la uzanto ne havas (aŭ ne scias) bonan metodon por enigi tiajn literojn.
*Kvankam [[programaro]] ekzistas por facile enigi ĉapelitajn literojn en komputilon, oni ankoraŭ devas uzi surogatajn literojn en kuntekstoj kiuj ne bone traktas tiajn literojn, ekzemple [[retpoŝto]] kaj novaĵgrupoj. Multaj malnovaj normoj kaj programaro nur traktas tekston en la formatojkodoj [[ASCII]] aŭ ISO-8859-1 (Latin-1).
 
Ĉefaj sistemoj estas:
 
*[[H-sistemo]] (<tt>chirkau</tt>-sistemo)
*[[X-sistemo]] (<tt>cxirkaux</tt>-sistemo)
*[[^-sistemo]] (<tt>^cirka^u</tt>-sistemo)
*[['-sistemo]] (<tt>c'irkau'</tt>-sistemo)
 
El la diversaj surogataj skribosistemoj nur la [[H-sistemo]] estas difinita en la [[Fundamento|Fundamento de Esperanto]], la baza regularo de Esperanto. Tial iuj konsideras la [[H-sistemo|H-sistemon]] eĉ kiel duan oficialan ortografion de Esperanto, dum lau aliaj estas nur unu Esperanto-ortografio, kiu manifestiĝas en du (Fundamentaj) skribsistemoj: tiu kun la ĝustaj supersignoj kaj la Fundamenta anstataŭa skribsistemo (ch, gh, hh, jh, sh, u). La ĉi-lasta vidpunkto estas pravigebla per la oficiala deklaro [http://akademio-de-esperanto.org/oficialaj_informoj/oficialaj_informoj_6_2007.html "Pri apartaj teknikaj bezonoj rilate al niaj alfabeto kaj ortografio"] de la Akademio de Esperanto en Oficialaj Informoj numero 6 2007 01 21: En tiu deklaro oni parolas pri "la ortografio", do nur pri unu (kaj ankaŭ ne mencias iujn ortografi-variantojn).
 
Pro granda evoluo de komputilaj sistemoj nun ne estas granda bezono uzi surogatajn skribmetodojn por indiki [[Esperanto-Esperanta alfabeto|Esperanto-literojn]],; vaste uzatadisponebla en la reto [[Unikodo]], subtenata de preskaŭ ĉiuj [[retumilojretumilo]]j kaj [[retpoŝtlegilojretpoŝtilo]]j ebligas rektan endononuzon de E-literoj. Tamen multaj plu preferas tajpi uzante [[H-sistemo|H]] aŭ [[X-sistemo]]n, kiuj estas aŭtomate tuj konvertataj en la ĝustajn cirkumfleksohavajnĉapelitajn E-literojn. La plej populara Vindoza programo por tiu estas [[EK]], implementitarealigita de [[Jurij Finkel]]. Aliaj homoj preferas komence pretigi tekstojn en X-sistemo kaj poste konverti ilin al la ĝustaj signokodoj per iu programo, ekzemple per makrooj de [[Microsoft Word]].
 
Indas mencii, ke kelkaj homoj ne konsideras [[H-sistemo]]n surogata kaj vaste uzas ĝin en ĉiuj siaj verkoj, sen konverti ĉion ajn al [[Unikodo]], eĉ se ekzistas tiu eblo (pro tio, ke kelkaj [[novaĵservilo]]j, [[retpoŝtlegilo]]j kaj ĉi-cele uzataj [[poŝtelefono]]j estas fidindaj nur pri la ĝusta transdono de la literoj a-z, A-Z, ciferoj 0-9 kaj plej kutimaj interpunkciaj signoj). Tiel aperas ĉiuj tekstoj en la paĝaro [[Miresperanto]] de [[Nikolao Griŝin]].
 
== Konformo al la Fundamento ==
La [[Fundamento de Esperanto]] krom la baza [[esperanto-esperanta alfabeto|alfabeto]] mencias kaj agnoskas kiel permesitan surogatan skribosistemon nure la [[H-sistemo]]n. Tamen, laŭ la decido aprobita en [[2007]] de la [[Akademio de Esperanto]], ''kiam la cirkonstancoj ne permesas uzi la ĝustajn supersignojn, kaj kiam pro apartaj bezonoj la Fundamenta anstataŭa skribsistemo (ch, gh, hh, jh, sh, u) ne estas oportuna, oni povas anstataŭigi la supersignajn literojn per aliaj signoj aŭ signokombinoj''. Tiu ĉi deklaro efektive ĝustigas la uzon de aliaj surogataj skribosistemoj ekz. kiam ili estas uzataj kadre de interna teĥnika solvo (kaj en ĉiuj aliaj cirkonstancoj kiuj respondas la difinon de la Akademio).
 
==Eksteraj ligiloj==