Sunsistemo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Addbot (diskuto | kontribuoj) e Roboto: Forigo de 175 interlingvaj ligiloj, kiuj nun disponeblas per Vikidatumoj (d:q544) |
JorisvS (diskuto | kontribuoj) eNeniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{Ne finita}}
[[Dosiero:Solar sys.jpg|eta|350px|Ĉefaj trajtoj de la
{{portalo Astronomio}}
La '''Sunsistemo''' inkluzivas la [[Suno]]n, la [[Tero]]n, sep aliajn [[planedo]]jn, iliajn [[natura satelito|naturajn satelitojn]] kaj milionojn da aliaj objektoj: kaj amason da [[planedoido]]j, [[asteroido]]j, [[kometo]]j kaj malpli grandaj objektoj ĝis [[kosma polvo]] kaj [[plasmo]] interplaneda.
== La estiĝo de la
La nuntempe plej kutima teorio pri la estiĝo de la
Teamo de astronomoj uzante la [[Kosmoteleskopo Hubble]] spektis en la jaro 2000 planedon kiu klinas kun ĝia [[protoplaneda disko]] ambaŭ je 30°. La sama klino indikas ke la planedo formis el la disko. Ĝia stelo, [[Epsilon Eridani]] aĝas nur 800 milionoj da jaroj, signifante ke la ĉirkaŭa protoplaneda disko restas kaj povas esti observata. Ĝi foras el la Tero je nur 10.5 jarlumoj, facile videbla.<ref>ESA/NASA Hubble informejo (2006). "Hubble observoj konfirmas la teorion ke planedoj formas el diskoj ĉirkaŭ steloj"</ref>
Linio 14 ⟶ 13:
=== Pranubego ===
Laŭ nuntempaj opinioj moviĝis antaŭ ĉirkaŭ 4.6 miliardoj da jaroj<ref>Fraser Cain, "Estiĝo de la Sunsistemo", http://www.universetoday.com/guide-to-space/the-solar-system/formation-of-the-solar-system/ ''Ĝeneral recenzo pri la temo de la formiĝo.'' '''(angle)'''</ref> en la nuna loko de la
La nubego diametris probable iom da lumjaroj.<ref>Ann Zabludoff (Universitato de Arizona) (Printempo 2003). "Prelego 13: La Nebuloza Teorio de la origino de la Sunsistemo"</ref> konsistis je 99 % el la gasoj [[hidrogeno]] kaj [[heliumo]], kaj el malgranda parto de [[mikrometro|mikrometraj]] polveroj konsistantaj el pezaj [[kemia elemento|elementoj]] kaj [[kemia kombinaĵo|kombinaĵoj]] kiel [[akvo]], [[karbona monooksido|karbonaj monooksido]] kaj [[karbona dioksido|dioksido]], aliaj [[karbono|karbonaj]] kombinaĵoj, [[amoniako|amoniakaj]] kaj [[silicio|siliciaj]] kombinaĵoj.
Linio 29 ⟶ 28:
La epoko de la estiĝo de montgrandaj praplanederoj, kaj tiel la komenco de la planedestiĝo estis trovitaj pro esploroj de iuj [[meteorito]]j: ĝi okazis antaŭ 4,568 miliardoj da jaroj (kun malsekureco je 2 milionoj da jaroj).<ref>[http://www.spacedaily.com/reports/Earliest_Stage_Of_Planet_Formation_Dated_999.html Space Daily: Earliest Stage Of Planet Formation Dated]</ref>
== Strukturo de la
{{ĉefartikolo|Listo de la objektoj de la
=== Enaj planedoj kaj iliaj lunoj ===
* [[Merkuro]]
* [[Venuso]]
Linio 61 ⟶ 59:
(2) '' '''Planedoido''' ("[[Nana planedo]]") estas ĉiela korpo, kiu (a) estas en orbito ĉirkaŭ la Suno, (b) havas sufiĉan mason por ke ĝia propra gravito superu la fortojn de rigida korpo kaj ĝi tiel ricevu hidrostatike ekvilibran formon proksimume globan, kaj (c) ne balais la ĉirkaŭaĵon de sia orbito, kaj (d) ne estas satelito.''
(3) ''Ĉiujn aliajn objektojn, escepte de satelitoj, orbitantajn la Sunon oni nomu kolektive '''malgrandaj
La punkto (c) de la difino de planedo kaŭzas, ke Plutono ne plu estu nomata ''planedo'', dum ĝi ja plenumas la kondiĉojn de la grupo ''planedoido''. La nova kolektiva nomo de la tria grupo ''malgrandaj
La novaj difinoj koncernas nur nian
== La
La
La stabilecon de la sistemo kondiĉas la sungravito. La
Jam estas pruvoj, ke aliaj stelsistemoj ekzistas ĉe aliaj steloj en la Lakta Vojo kaj en aliaj galaksioj.
== Vidu ankaŭ ==▼
* [[Kronologio de malkovroj de planedoj de sunsistemo kaj ties naturaj satelitoj]]▼
== Referencoj ==▼
{{Referencoj}}▼
== Bibliografio ==
* Serge Brunier: ''Reise durch das Sonnensystem. (Vojaĝo tra la
* Pat Dasch: ''Icy worlds of the solar system. (Glaciaj mondoj de la
* Joachim Gürtler, Johann Dorschner: ''Das Sonnensystem. Wissenschaftliche Schriften zur Astronomie. (La
* C. H. Heller: ''Encounters with protostellar disks. I - Disk tilt and the nonzero solar obliquity'', ApJ 408, 1993, S. 337
* P. Kroupa: ''The dynamical properties of stellar systems in the Galactic disc'', MNRAS 277, 1995, S. 1507 [http://de.arxiv.org/pdf/astro-ph/9508084 PDF ĉe arXiv]
* Glenn J. MacPherson: ''Oxygen in the solar system. (Oksigeno en la
* Eugene F. Milone, William J. Wilson: ''Solar system astrophysics. (Sunsistemaj astrofiziko.)'' Springer, New York 2008, ISBN 978-0-387-73153-7
* Rüdiger Vaas, Thorsten Dambeck, Thomas Bürke, Peter Veit: ''Das neue Sonnensystem (La nova
▲== Referencoj ==
▲{{Referencoj}}
▲== Vidu ankaŭ ==
▲* [[Kronologio de malkovroj de planedoj de sunsistemo kaj ties naturaj satelitoj]]
== Eksteraj ligiloj ==
| |||