Nazia Germanio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Addbot (diskuto | kontribuoj)
e Roboto: Forigo de 101 interlingvaj ligiloj, kiuj nun disponeblas per Vikidatumoj (d:q7318)
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto: en:Nazi Germany estas artikolo leginda; kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 47:
La nazioj nomis sian regnon ankaŭ la ''"miljara regno"''. Fakte ĝi finiĝis jam post 12 jaroj.
 
En la [[germana lingvo]] la vorto ''Nazi'' estas mallongigo de ''Nationalsozialist'', nacia socialisto. Ĝi estis formita analoge al ''Sozi'' por socialdemokrato kaj havas insultan subsignifon. Tial oni ne uzas ĝin en (sciencaj) germanaj verkoj, sed ja en (ekzemple) anglalingvaj.
 
== Ideologio ==
Linio 68:
Estis ankaŭ proskribitaj la filozofoj [[Husserl]], [[Hannah Arendt]] kaj [[Wilhelm Reich]], la teologino [[Edith Stein]] (judino konvertita al karmelita monaĥino, gasmortigita en 1942 en [[Aŭŝvico (koncentreja komplekso)|Aŭŝvico]], la avantgardista artisto [[Paul Klee]], la arkitekto [[Walter Gropius]], la fizikisto kaj matematikisto [[Albert Einstein]]. En 1938 la anekso de Aŭstrujo devigis la maljunan fondinton de la [[psikanalizo]], [[Sigmund Freud]], fuĝi al Londono - lia tuta familio estis poste mortigita. La viena verkisto [[Stefan Zweig]], kiu devis fugi la aŭstrajn naziojn jam en 1934, sin mortigis en 1942.
 
Kelkaj artistoj, tamen kontrolitaj kaj akceptitaj de [[Joseph Goebbels|Goebbels]], elektis foriiri por publike rezisti al la reĝimo, tiel la filmreĝisoro [[Fritz Lang]] kaj la aktorino [[Marlene Dietrich]].
 
Iuj artistoj kaj verkistoj restintaj en Germanujo, kiel ekzemple [[Emil Nolde]], estis malpermesitaj pentri aŭ verki kaj kontrolitaj de la polico.
Linio 77:
''"desegnaĉaĵoj judaj kaj kosmopolitaj"''. Multaj el tiuj verkoj poste estis dispersitaj aŭ detruitaj de la nazioj.
 
Tamen sufiĉe granda nombro aliĝis pli aŭ malpli longe al la hitlera reĝimo. La filozofo [[Martin Heidegger]] aliĝis al la [[NSDAP]] kaj akceptis dum kelkaj monatoj la postenon de lernejestro en [[Freiburg]]; antaŭ ol defunde kontraŭstari naziismon, deklarante: ''"naziismo estas barbara principo"''. La jurteoristo [[Carl Schmitt]] iĝis la oficiala nazia juristo. Multaj muzikistoj kaj interpretistoj rilatas amike al la regixmo kaj ties plej altaj estroj, akceptante aŭ petante oficialajn mendojn: tiel la komponistoj [[Carl Orff]] kaj [[Richard Strauss]], la kantistino [[Elisabeth Schwarzkopf]], aŭ la dirigentoj [[Wilhelm Furtwängler]] kaj [[Herbert von Karajan]].
 
=== La oficiala nazia arto ===
Linio 85:
''Nazia arto'' kongrua al la estetikaj kaj ideologaj normoj de la partio montiĝis per la skulptaĵoj de [[Arno Breker]], la filmoj de [[Leni Riefenstahl]] aŭ la konstruaĵoj de [[Albert Speer]], konfidulo de Hitler. Reprezentante ofte monumentan propagandon, kiel la olimpika stadio en Berlino por la Olimpiko en 1936, la verkoj de tre novklasika stilo ankaŭ ofte furorigis korpojn ''sanajn'', ''virecajn'' kaj ''ariajn''.
 
La ''gvidisto'' konfidis al [[Albert Speer]] la faraonan (kaj ne finitan) projketon de la rekonstruo de la ĉefurbo [[Berlino]]. Ĝi devintus iĝi la ''Welthauptstadt Germania'', tio estas la mondoĉefurbo Germania, kaj kovriĝi de monumentoj [[Novklasikismo|novklasikaj]] gigantaj: la kupolo de la nova palaco de la [[Reichstag (konstruaĵo)|Reichstag]] estintus 13-oble pli granda ol tiu de la [[baziliko de Sankta Petro de Romo]], la triumfa avenuo duoble pli larĝa ol la [[avenuo de la Elizeaj Kampoj]] en [[Parizo]] kaj la triumfa arko povintus enteni sub sia arko la [[Triumfa Arko de Parizo|triumfan arkon de Parizo]] jam 40 metrojn alta. La biografo de Speer, [[Joachim Fest]], interpretas tiajn projektojn ''"arkitekturo de morto"''.<ref>''Albert Speer'', Perrin, 2001</ref>
En la milita tempo Hitler ĝojis pri la detruoj de la [[bombo|bombadoj]], kiuj faciligus en la postmilitatempo liajn grandiozajn projektojn por defunde rekonstrui [[Berlino]]n, [[Hamburgo]]n kaj [[Linz|Linz-on]].
 
Linio 113:
 
{{LigoElstara|th}}
{{LigoLeginda|en}}
{{LigoLeginda|no}}