Charles Lemaire: Malsamoj inter versioj

'''Charles François Alexandre LEMAIRE''' (naskiĝis la {{daton|26|marto|1863}} en [[Cuesmes]], mortis la {{daton|21|januaro|1926}}) estis oficiro kaj esplor-vojaĝisto en [[Meza Afriko]], cetere unua direktoro de la Belga Kolonia Altlernejo. Li estis [[Esperanto]]-pioniro en [[Belgio]].

Charles Lemaire naskiĝis la 26an de januaro 1863 en [[Cuesmes]], tiam mizera vilaĝo de karboministoj en la [[Valonio|valona]] parto de Belgio. Jam frue li perdis siajn gepatrojn kaj devis travivi malfacilajn cirkonstancojn. Lia inteligento tamen altiris la atenton de iu instruisto, kiu zorgis, ke la knabo poste povis transiri al la mezgrada lernejo, kie li atingis tre bonajn studrezultojn. La sola serioza karierebleco por la malriĉa junulo estis la armeo. Li iĝis vicleŭtenanto en [[1883]] post sukcesaj studoj en la Armea Altlernejo. Jam tie montriĝis liaj grandaj interesoj pri matematiko, kartografio, geografio, termezurado kaj meteologio. Lin vokis foraj horizontoj. Kaj unu el la bonaj eblecoj estis disponigi sin por kariero en la [[Kongo]]-ŝtato, kiun la belga reĝo [[Leopoldo la 2-a (Belgio)|Leopoldo la 2-a]] estis establinta en meza Afriko.

Iun tagon Lemaire intervenis en kverelo. Kuglo trafis lin en la kruron. En la tiama Kongo-ŝtato eŭropaj kuracistoj apenaŭ ekzistis; kaj la sola hospitalo troviĝis en Boma apud la oceano. Suferante pro la vundita kruro, li devis ŝipe atingi Kinŝason kaj de tie, laŭ la vojo de li konstruita, kriple atingi Matadi kaj poste Boma. Tie li estis operaciita kaj devis longan tempon resti en la hospitalo. Per tio finiĝis en la fino de 1894 lia unua restado en Afriko.<ref name="mon980525"/>

Li konvinkis influajn riĉulojn, i.a. Solvav kaj Lambert, finance kontribui por distribui la libreton al universitatoj, bibliotekoj k.a. Poste li atingis ke ''Petit Bleu'' aperigu ĉiusemajne tekston paralele en E-o kaj la franca. Kiam en aprilo [[1898]] li (nun kapitano) kun kvar akompanantoj forvojaĝis al Afriko, li lasis en Belgio ĝermantan Esperanto-movadon.<ref name="hori">{{Citaĵo el la reto |url= http://www.esperanto.be/fel/nl/100jaar.php|titolo= Esperantobeweging 100 jaar in ons land|alirdato= 2013-07-25|formato= |verko= |lingvo={{Ref-nl}} }}</ref>

Fine de 1902 Lemaire forvojaĝis kun pluraj belgaj funkciuloj al Bahrel-Ghazal. Tie li faris tre interesajn observojn, pri kiuj cetere atestas la bildoj, kiujn li montris dum sia prelego en la [[Universala Kongreso]] de Esperanto en Ĝenevo en 1906: la belaj Azande-virinoj, sed ankaŭ la Azande-princo kies du manoj estis forhakitaj ĉar li estis aŭdacinta tuŝi la edzinojn de sia patro.<ref name="TMA">{{citaĵo el libro |titolo= Tra Mez-Afriko - A Travers l'Afrique centrale|familia nomo= Lemaire|persona nomo= Charles|aŭtoroligilo= |kunaŭtoroj= |jaro= 1906|eldoninto= A. J. Witteryck|loko= [[Bruĝo]] |isbn= |paĝoj= 86|lingvo= {{Ref-fr}} {{Ref-eo}} }}</ref>

El tiu tempo devenas lia, por tiu periodo skua frazo: "... negroj estas homoj posedantaj plene la proprecojn de la homaro, sekve ĝiajn rajtojn, ĝiajn devojn." Kaj alia "Mia vojaxgo firmigis por ĉiam mian konvinkon, laŭ kiu oni devas agi kun la nigrulo ne kiel oni agas kun besto sed kun homo."<ref name="TMA"/>

Sed jam vokis lin nova ekspedicio, kiu forvojaĝus en januaro 1907: denove al tiu kontestata parto de la lando (speciale al Lado-enklavo) por garantii tie la supozitajn rajtojn de Leopoldo 2a, kiu deziris ke la Kongo-ŝtato (baldaŭ cedota de li al la Belga ŝtato) havu pasejon al Nilo. Tamen intertempe la diplomatio serĉis aliajn vojojn, kiuj kondukis al interparolado en [[Londono]] inter reprezentantoj de la Kongo-ŝtato, de [[Francio]] kaj de [[Britio]]. La monda opinio tiam estis forte kontraŭ-Leopolda. La bildoj (ne nur tiuj de Lemaire) de la forhakitaj manoj, la asertoj pri kruelaĵoj fare de la funkciuloj, la Casement-raporto pri la neglektoj levi la vivkondiĉojn de la indiĝenaj popoloj en tiu privata ŝtato de la belga reĝo, skandallibroj aperintaj en [[Usono]], k.a., kvazaŭ komplete malebligis konsenton pri tiu [[avido]] de Leopoldo 2a al atingo de Nilo. Iu diplomatia solvo evitis kompletan rifuzon, sed la rezulto estis kvazaŭ nula por la belga reĝo. Kiam Leopoldo 2a eksciis pri sia malvenko, li ekhavis unu el tiuj [[paranojo|paranojaj]] koleroj, kiuj karakterizis lian altan aĝon. Li maldungis aŭ malgradigis siajn reprezentantojn, kaj li deziris discipline puni ĉiujn kiuj iamaniere estis kaŭzintaj la malvenkon. Neeviteble Lemaire estis unu inter ili. La ekspedicio estis nuligita du tagojn antaŭ la planita forvojaĝo. Krome aperis neatendite iu ĝis tiam nekonata raporto, en kiu Lemaire estis akuzita pri malrespekto de la armeaj reguloj. En tiuj cirkonstancoj la nur 44-jara Lemaire petis sian pensiiĝon, turnis sian dorson al la intrigoj de la reĝo kaj retiriĝis en farmbieno en la regiono de Spa. La pensia stato nun ebligis al li disponi pri abundo da libera tempo por studi, verki librojn, okupi sin pri lingvoj, k.a. En la komenco li ankoraŭ skribis multajn gazetartikolojn pri Kongo; poste ne plu. Influite de kelkaj francaj Esperanto-aktivuloj li lasis sin konvinki pri kontribui al transformado de la lingvo al alia formo, io kio en la fino de 1907 kondukis al la Ido-skismo, en kiun li ankaŭ englutiĝis. Poste li volis propagandi tiun transformitan lingvon, preferante nomi ĝin Ilo, sed baldaŭ konstatis ke tiu transformiĝo-movado kondukis en sakstraton. La rezulto estis ke li komplete izoliĝis de ĉiu ajn movado por internacia lingvo.<ref name="mon980525"/>

Lia dekjara (kvankam multe interrompita) propagando por la ideo de internacia lingvo ankaŭ estis pionira, speciale en Belgio, sed ĝi finiĝis en direkto de la Ido-skismo kaj en kompleta seniluziiĝo.<ref>{{Citaĵo el la reto |url= http://io.wikipedia.org/wiki/Charles_Lemaire|titolo= Charles Lemaire|alirdato= 2013-07-25|formato= |verko= |lingvo= }}</ref>

Lia naskiĝvilaĝo Cuesmes honoris lin en 1937 per bareliefo kaj per stratnomo. [[Ludoviko Lazaro Zamenhof|Zamenhof]] nomis lin "la vera patro de Esperanto en Belgio". Okaze de la centjariĝo de Esperanto en Belgio (decembro 1997) lia persono estis memorita en kelkaj gazetoj.<ref name="hori"/>

* 1914 Pour le barrage de la HoègneHoëgne (Spa?) (B)

* 1921 Au Congo: pour lutter contre la vie chère par l'utilisation des ressources indigènes (B)<ref>{{Citaĵo el la reto |url= https://sites.google.com/site/rolandrotsaertbrugge/charles-lemaire|titolo= Charles Lemaire|alirdato= 2013-07-25|formato= |verko= |lingvo={{Ref-eo}} }}</ref>

* {{eo}} {{fr}} [http://sites.google.com/site/rolandrotsaertbrugge/charles-lemaire Ciferecigita versio de Tra Mez-Afriko - A Travers l'Afrique centrale]

== FontoReferencoj ==

[[Kategorio:NaskiĝintojBelgaj en 1863|Lemaire, Charlesesperantistoj]]

[[Kategorio:Belgaj esperantistoj|Lemaire, Charlesesploristoj]]

[[Kategorio:Mortintoj en {{Vivtempo|1863|1926|Lemaire, Charles]]}}