Kristodorna glediĉio: Malsamoj inter versioj

[[Dosiero:HoneyLocustThorn.JPG|thumb|lefteta|220px|Detalo de [[Dorno (botaniko)|dornoj]].]]

Kristodornaj glediĉioj ofte havas dornojn kiuj longas 3–10 cm, elkreskantajn el la branĉoj, iuj atingas longojn de pli ol 20 cm; tiuj povas esti ununuraj, aŭ disbranĉigitaj je pluraj punktoj, kaj ofte formas densajn aretojn. La dornoj estas sufiĉe molaj kaj verdaj kiam junaj. Ili malmoliĝas kaj montriĝas ruĝaj kiam maljuniĝantaj, tiam ili fadas al [[cindro]]grizo kaj montriĝas rompiĝemaj kiam maturaj. Tiuj dornoj supozeble disvolviĝis por protekti la arbojn de folio-paŝtado de la [[Plejstoceno|plejstocena]] megafaŭno kiu ankaŭ eble estis implikita en semodisvastigo <ref>{{en}} {{cite journal | last=Barlow | first=Connie | title=Anachronistic Fruits and the Ghosts Who Haunt Them | journal=Arnoldia | volume=61 | issue=2 | pages= | doi= | month= | year=2001 | accessdate=2008-02-21}}</ref>. Sendornaj formoj ( ''Gleditsia triacanthos inermis'' ) estas foje trovitajtrovataj elkreskantaj sovaĝe kaj estas haveblaj kiel arbokultivejaj plantoj.

Malgraŭ ĝiasia nomo, la kristodorna glediĉio ne estas signifa [[mielo]]planto. La [[Angla lingvo|angla]] nomo ''honey locust'' rilatas la dolĉan [[gusto]]n de la guŝopulpo, kiu estis uzita kiel [[nutraĵo]] fare de la [[indianoj]], kaj povas ankaŭ esti [[Fermentado|fermentata]] por fari [[biero]]n. La longaj guŝoj, kiuj poste sekiĝas kaj maturiĝas bruniĝante aŭ kaŝtanbruniĝante, estas ĉirkaŭitaj en starema, [[Ledo|ledeca]] [[haŭto]] kiu [[Adhero|adheras]] tre forte al la pulpo ene. La pulpo - brile verda en nematuraj guŝoj - estas forte dolĉa, kraketa kaj [[Sukulenta planto|sukulenta]] en nematuraj guŝoj. Malhelbrunaj [[Tanino|tanin]]-riĉaj semoj estas trovitaj en fendetoj ene de la pulpo.

[[Dosiero:Unripe honey locust pods.jpg|thumbeta|220px|Nematuraj guŝoj de kristodorna glediĉio.]]

Ĝiaj [[kultivaro]]j estas popularaj [[Ornama planto|ornamaj plantoj]], precipe en la nordaj [[ebenaĵo]]j de Nordameriko kie malmultaj aliaj arbospecioj povas postvivi kaj prosperi. Ĝi toleras [[Urbo|urbajn]] kondiĉojn, kompaktigitan [[grundo]]n, [[vojo]][[salo]]n, [[Alkalo|alkalan]] grundon, varmegajn kaj aridajn periodojn. La populareco ŝuldas al la fakto ke la transplantado estas tiel facile. La kreskorapideco kaj la toleremo por malbonaj ejokondiĉoj faras ke la kristodorna glediĉo estas aprezita en areoj kie [[kanopeo]] estas dezirita rapide, kiel ekzemple en novaj [[parko]]j aŭ en loĝkvartaloj, kaj en perturbitaj kaj rekuperitaj medioj, kiel ekzemple estintaj [[minejo]]j. Ĝi estas rezistema al [[Lana tineo|lanaj tineoj]] sed estas senfoliigita fare de alia [[damaĝbesto]], la ''Homadaula anisocentra'' ( [[lepidopteroj]] ). [[Akaro]]j, [[Kancero (botaniko)|kanceroj]], kaj [[gajlo]]j estas problemo kun iuj arboj. Multaj kultivaroj ne havas dornojn.

[[Dosiero:Gleditsia triacanthos in Donetsk 2.jpg|thumbeta|220px|left|[[Infloresko]]j de kristodorna glediĉio.]]

[[Dosiero:Gleditsia-triacanthos-hojas.jpg|thumbeta|220px|left|La pare pinataj folioj de kristodorna glediĉio.]]

KristodornaTiu glediĉio[[Nearktiso|nearktisa]] specio estas populara ĉe [[Permakulturo|permakulturistoj]] tra la mondo, por siaj multoblaj uzoj. La guŝoj produktas valoran, alt-[[Proteino|proteinan]] brutaro[[furaĝo]]n, kiu iĝas pli alireblan kun la sendorna ( ''inermis'' ) kultivaro. La ombrego de la arbokrono estas de granda valoro por la brutaro en pli varmaj [[klimato]]j, kiel ekzemple en [[Aŭstralio]]. Oni ankaŭ asertas ke ĝi estas [[Nitrogena fiksado|nitrogenofiksanto]], per [[rizobio]]j kiuj avantaĝigas la ĉirkaŭantan grundon kaj plantojn. La daŭreco kaj kvalito de la ligno, same kiel la kapablo produkti siajn proprajn najlojn, konvenas la [[Scienca paradigmo|paradigmon]] de mem-nutranta [[agrikulturo]] kiu postulas pli malmultajn eksterajn enigaĵojn/[[resurso]]jn.

La kapablo de glediĉio por fiksi nitrogenon estas pridisputata. Multaj [[Scienco|sciencaj]] fontoj <ref>{{en}} {{cite journal|last=Burton| first=Joseph C.|coauthors=eds. Zimmerman, James H.|title=Nodulation and symbiotic nitrogen fixation by prairie legumes|journal=Proceedings, 2nd Midwest prairie conference}}</ref><ref> {{en}} {{cite book|last=Allen|first=O.N.|coauthors= Allen, E.K.|title=The Leguminosae|year=1981|publisher=The University of Wisconsin Press. 812 p.}}</ref> <ref> {{en}} {{cite journal|last= Djumaeva|first= D.|coauthors= D. Djumaeva, J. P. A. Lamers, C. Martius, A. Khamzina, N. Ibragimov and P. L. G. Vlek|title= Quantification of symbiotic nitrogen fixation by Elaeagnus angustifolia L. on salt-affected irrigated croplands using two 15N isotopic methods |journal= Nutrient Cycling in Agroecosystems |volume=| issue=| pages= | doi= | month= | year=}}</ref> klare konstatas ke glediĉio ne fiksas nitrogenon. Iuj apogas tiun deklaron kun la fakto ke glediĉio ne formas radiktuberetojn kun [[Simbiozo|simbiozaj]] [[bakterio]]j, la [[hipotezo]] estante ke sen nodetoj, neniu N-fiksado povus okazi. En kontrasto, multaj popularaj fontoj, permakulturopublikaĵoj aparte, asertas ke glediĉio fiksus nitrogenon sed helpe de ia alia [[mekanismo]].

Ekzistas [[Anatomio|anatomiaj]], [[Ekologio|ekologiaj]] kaj [[Taksonomio|taksonomiaj]] indikoj <ref> {{en}} {{cite journal |

</ref> por refuti la supozon ke nur nodetoformantaj plantoj fiksus nitrogenon. Multaj sennodetaj specioj estas tiel kapablaj kiel nodetaj specioj por bone kreski en nitrogene malriĉaj grundoj kaj en kelkaj kazoj eĉ vegetas pli bone en la sama kreskejo <ref>{{en}} {{cite book|

Kiamaniere tio okazas estas ankoraŭ ne bone komprenita, sed nuntempa [[scienca esploro]] registris kromproduktojn de nitrogenaza agado en sennodetaj fabacoj <ref> {{en}} {{cite journal | last= | first=| coauthors= (Eds.)Elkan, G.H.; Upchurch, R.G. | title= | journal= Series: Developments in Plant and Soil Sciences:Current Issues in Symbiotic Nitrogen Fixation| volume=Vol. 72 | issue= Proceedings of the 15th North American Symbiotic Nitrogen Fixation Conference | pages= | doi= |month= August 13-17| year=1995}}</ref> inkluzive de kristodorna glediĉio. Ankaŭ, [[Elektrona mikroskopo|ektronmikroskopado]] indikas la ĉeeston de aretoj ĉirkaŭ la interna kortiko de [[radiko]]j, ĵus ekster la [[ksilemo]], kiuj similas koloniojn de rizobiaj bakterioj. Tiuj povas eble konstitui la [[Evoluismo|evoluismajn]] antaŭulojn ĉe la fabacoj por nitrogena fiksado per nodetoj. Estas ne sciata ĉu la speco de N-fiksado implicita per tiuj eltrovaĵoj avantaĝigas aliajn plantojn en la najbareco, kiel estas sciata esti la kazo por nodetaj fabacoj. Kristodorna glediĉio facile [[Kopsado|kopsiĝas]], kaj ŝajnas akceptebla supozi ke redukto en radikomaso responde al kopsado devus liberigi [[nutraĵo]]jn el la restaĵoj de radikoj en la grundo, [[Profito|profite]] al najbaraj plantoj.

[[Ekstrakto]]j de glediĉio prezentas gravajn [[Farmakologio|farmakologiajn]] ecojn por kuraci reŭmatisman [[artrito]]n, kiel kontraŭ-[[Mutacio|mutaciinto]] , por [[kemiterapio]] kaj havas signifan [[Ĉelo (biologio)|ĉelo]]-[[Toksino|toksina]] efiko kontraŭ diferencaj ĉelo-linioj <ref> {{en}} Abou Zeid A.H., El Hawary S.S., Mohammed R.S., Ashour W.E."Bioactive constituents from gleditsia triacanthos L. leaves." ''Planta Medica''. Conference: 59th International Congress and Annual Meeting of the Society for Medicinal Plant and Natural Product Research Antalya Turkey. Conference Start: 20110904 Conference End: 20110909. Conference Publication: (var.pagings). 77 (12) , 2011. </ref>. Semoj de kristodorna glediĉio enhavas [[Tripsino|tripsin]][[inhibanto]]n <ref> {{en}} Mosolov V.V., Kolosova G.V., Valueva T.A., Dronova L.A. "Trypsin inhibitor from Gleditsia triacanthos L. seeds. <Ingibitor tripsina iz semian gledichii (Gleditsia triacanthos L.).Biokhimiia (Moscow, Russia). 47 (5) (pp 797-802), 1982</ref><ref>Mosolov V.V., Kolosova G.V., Valueva T.A., Dronova L.A."Trypsin inhibitor from Gleditsia triacanthos (L.)." ''Biokhimiya''. 47 (5) (pp 797-802), 1982.</ref>.

[[Kategorio:PlantojNearktisa el la Nearkta ekozonoflaŭro]]