Koncentrejo Mauthausen-Gusen: Malsamoj inter versioj

Mauthausen devene servis kiel severe gvidita arestejo por ordinaraj [[krimulo]]j, [[prostituitino]]j <ref name="Żeromski">{{pl}} {{cite book | author =Tadeusz Żeromski | title =Międzynarodówka straceńców | year =1983 | pages = 76+| publisher =Książka i Wiedza | location =Warszawa | id =ISBN 83-05-11175-X }}</ref> kaj aliaj "neplibonigeblaj rompantoj de leĝo"<ref name="Heydrich">Kiel [[Reinhard Heydrich]] indikas en mallonga skriba raporto el la [[1-a de januaro]] de [[1941]]; v: Dobosiewicz, Stanisław, op.cit., p.12</ref>. La [[8-an de majo]] [[1939]] la tendaro ŝanĝiĝis en labortendaron kaj oni komencis uzi ĝin plej ofte por malliberigo de politikaj arestitoj<ref name="Marsalek">{{de}} {{cite book | author =[[Hans Marsalek]] | title =Die Geschichte des Konzentrationslagers Mauthausen (Historio de koncentrejo Mauthausen) | year =1995 | publisher =Österreichischen Lagergemeinschaft Mauthausen u. Mauthausen-Aktiv Oberösterreich | location =Wien-Linz }}</ref>.

Post komenco de strategia bombardado kontraŭ la germana milita industrio far de la aliancanaj soldataroj la germanaj planistoj decidiĝis transŝovi la produktadon en la [[subterejo]]n, kiu estis nealirebla por la malamika aera bombardado. La arestitoj ricevis ordonon ekkonstrui en Gusen I kelke da grandaj [[tunelo]]j sub montetoj, kiuj ĉirkaŭigis la tendaron (kaŝnomo {{fremdlingve|de|''Kellerbau''}}. Fine de la dua mondmilito la arestitoj elfosis spacojn kun areo preskaŭ 29&nbsp;400 m² por fabriko por malgrandaj armiloj. En januaro de [[1944]] la arestitoj el la subkoncentrejo Gusen II ekkonstruis similajn tunelojn sub vilaĝo Sankt Georgen (kaŝnomo {{fremdlingve|de|''Bergkristall''}}. Pro elfosado de proksimume 50&nbsp;000 m² ili ebligis al firmao Messerschmitt, por ke ĝi ekkonstruu muntad-uzinon por fabrikado de [[Messerschmitt Me 262]] kaj raketoj [[V2 (raketo)|V2]]. Krom aviadiloj proksimume 7&nbsp;000 m² da tuneloj en Gusen II servis por fabrikoj, kiuj fabrikis diversajn militmaterialon<ref name="Bergkristall">{{en}} {{cite web | author=Rudolf Haunschmied, Harald Faeth | title=B8 "BERGKRISTALL" (KL Gusen II) | publisher= | year=1997 | work=Tunnel and Shelter Researching | url=http://www.geocities.com/CapeCanaveral/1325/berg.htm | accessdate=26.06.2006|archiveurl=http://web.archive.org/19961221135045/www.geocities.com/CapeCanaveral/1325/berg.htm|archivedate=1996-12-21}}</ref>. Fine de la jaro [[1944]] laboris en la subterejo proksimume 11&nbsp;000 da arestitoj de Gusen I kaj II<ref name="Dobosiewicz-tunnels">Stanisław Dobosiewicz, ''W obronie życia…'', op.cit., p.194</ref>. Pluaj 6&nbsp;500 laboris en disvastigo de la subtera reto de la tuneloj kaj ĉambregoj. Post ties finigo en la jaro [[1945]], la fabriko Me 262 estis kapabla ĉiumonate kunmunti 1&nbsp;250 da aviadiloj. Tio estis la dua plej granda germana fabriko por produktado de aviadiloj post ankaŭ subtera [[koncentrejo Dora-Mittelbau]]<ref name="Dobosiewicz-tunnels"/>.

Alirebla statistiko pri mauthausenaj arestitoj<ref name="Friedlander">{{en}} {{cite book | author =diversaj aŭtoroj | coauthors =[[Henry Friedlander]] | title =Human Responses to the Holocaust Perpetrators and Victims, Bystanders and Resisters | year =1981 | editor =Michael D. Ryan | pages =33–69 | chapter =The Nazi Concentration Camps | publisher =Edwin Mellen Press | location =Lewiston, New York | id =ISBN 0-88946-901-6 }} citita en {{cite web | author=Sybil Milton | title=Non-Jewish Children in the Camps | publisher=[[Simon Wiesenthal]] Center | year=1997 | work=Annual 5 Chapter 2 | url=http://motlc.wiesenthal.com/site/pp.asp?c=gvKVLcMVIuG&b=395115#17 | accessdate=10-a de aprilo 2006}}</ref> el printempo de 1943 indikas 2&nbsp;400 arestitojn pli junaj ol 20 jaroj, kio estis 12,8 % el la suma nombro de 18&nbsp;655. Ĝis fino de marto de 1945 la nombro plialtiĝis al 15&nbsp;048, kio estis 19,1 % el la suma nombro de 78&nbsp;547 arestitoj. La nombro de neplenkreskuloj dum tiu ĉi tempa intervalo plialtiĝis 6,2 oble, dume la nombro de plenkreskaj arestitoj ekkreskis en la sama tempo nur kvaroble. Tiuj ĉi numeroj repuŝis kun daŭrigo de la milito plialtigita nombro de pola, ĉeĥa, rusa kaj balkana junularoj devigite laborantaj<ref name="Myczkowski">{{pl}} {{cite book | author =Adam Myczkowski | title =Poprzez Dachau do Mauthausen-Gusen (Tra Dachau ĝis Mauthausen-Gusen) | year =1947? | pages =31 | publisher =Księgarnia Stefana Kamińskiego | location =Krakovo }}</ref>. Senpere liberigonte la statistiko notas la jenan konsiston de la junululoj<ref name="Friedlander"/>: 5&nbsp;809 eksterlandaj civilaj laboristoj, 5&nbsp;055 politikaj arestitoj, 3&nbsp;654 judoj kaj 330 rusaj militkaptitoj. Estis ĉi tie ankaŭ 23 [[ciganoj|ciganaj]] infanoj, 20 la t.n. "kontraŭsociaj elementoj", 6 hispanoj kaj 3 atestantoj de Jehovo.

El proksimume 320&nbsp;000 da arestitoj malliberigitaj dum la milito en la diversaj subkoncentrejoj de KZ Mauthausen-Gusen supervivis proksimume nur 80&nbsp;000<ref name="Hlaváček">{{cs}} {{cite book | author =Stanislav Hlaváček | coauthors = | title =Koncentrační Tábor Mauthausen; Pamětní tisk k 55. výročí osvobození KTM (Koncentrejo Mauthausen; Rememoriga preso al la 55-a datreveno de la liberigo de koncentrejo Mauthausen-Gusen) | year =2000 | editor = | pages = | chapter =Historie KTM (Historio de KMG) | chapterurl =http://www.volny.cz/mauthausen/chronologie.html | publisher = | location = | id =ISBN | url =http://www.volny.cz/mauthausen/ | format = | accessdate =18-a de majo 2006}}</ref>, inkluzive de 20&nbsp;487<ref name="Wlazłowski-numbers"/> preskaŭ 21&nbsp;386<ref name="Dobosiewicz-Gusen-numbers">Stanisław Dobosiewicz, ''Mauthausen/Gusen; Obóz śmierci'', op.cit., p. 397; diferenco en la numeroj estas verŝajne la rezulto de tio, ke Dobosiewicz ensumigis proksimume 700 da arestitoj, kiuj estis haltigataj en Reviery en la tempo de liberigo </ref> en Gusen I, II kaj III.

Dum lastaj monatoj antaŭ la liberigo de tendaro [[Franz Ziereis]], lia komandanto, preparis ĝin por defendo antaŭ ebla soveta ofensivo. Plimulto de arestitoj de germana kaj aŭstria naciecoj "propravole" aliĝis en [[SS-Freiwillige Häftlingsdivision]] - taĉmento de SS konsistanta ĉefe el eksaj arestitoj de la koncentrejo gvidita de [[Oskar Dirlewanger]]. La restintaj arestitoj estis peligataj por konstruadi kontraŭtankan barieron oriente de Mauthausen. La arestitoj, kiuj ne estis kapablaj konsili al si kun la peza laboro kaj subnutrado, estis pogrande likvidataj, por ke ili liberigu lokon por alvenantaj novaj arestitoj el aliaj evakuitaj tendaroj inkluzive de plimulto de subkoncentrejoj de Mauthausen-Gusen troviĝantaj en la orienta Aŭstrio. En lastaj monatoj de la milito livero de la ĉefa fonto de kalorioj, nutraĵpakaĵoj sendataj pere de [[Internacia Ruĝa Kruco]], haltis kaj nutraĵaldonaĵoj estis katastrofe malaltaj. La arestitoj translokigitaj en "malsanulejan subkoncentrejon" ricevis krom duonlitro da supo nur unu panon dividita por dudek arestitoj<ref name="Dobosiewicz-food rations">Dobosiewicz, op.cit., pp.374–375</ref>. Multaj arestitoj, kiuj jam antaŭe partoprenis en diversaj formoj de rezistmovado, komencis prepari planojn por la defendo de tendaro okaze de provo de SS likvidi la restintajn arestitojn. Ne estas konate, kial la arestitoj de Gusen I kaj II ne estis malgraŭ rekta ordono de [[Heinrich Himmler]] amase [[ekzekuto|ekzekutitaj]]; la plano de Ziereis supozis peligon de ĉiuj arestitoj en tunelojn de subtera fabriko en Kellerbaus kaj eksplodigon de ties enirejoj. Unu el polaj rezistmovadanoj, kiu eksciis pri tiu ĉi plano, ekplanis amasigon de ilaro bezonita por fosi trablovejojn.