Demokratio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
eNeniu resumo de redakto
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto: th:ประชาธิปไตย estas artikolo leginda; kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 39:
* En Romio, longa historio de [[klasbatalo]]j unue inter la [[Patricio]]j la [[Plebo]], poste la riĉuloj (el la du klasoj) kaj la [[proleto]]j kondukis al kompleksa [[Respubliko|respublika]] sistemo, kiu neniam estis vere demokrata, pro multspecaj sistemoj kaj artifikoj de la superaj klasoj kiuj celis malhelpi, ke la popolo havu influon aŭ manipuli tiun ĉi, aŭ perfortaĵoj ĉiaspecaj kaj fine enlanadaj militoj.
* Ĉe ĝermanaj popoloj pluraj institucioj estis antaŭformoj de demokratio, eĉ pli demokrataj ol tiuj de Grekio, kiuj valoris nur por la civitanoj (ĝenerale nur 10% de la loĝantoj), malinkluzivante ĉiujn virinojn, la alilandanojn kaj la multajn sklavojn)
* Kiel la komencon de moderna demokratio oni povas nomi la enkondukon de ĝenerala kaj egala balotrajto. En multaj landoj la viroj ricevis balotrajton fine de la 19-a jarcento. La regantaj pensmanieroj ne konsideris ebla, ke la virinoj pertoprenu en politiko (ili estis forbaritaj eĉ el supera edukado). Pri vere egala balotrajto oni povas paroli nur kiam ankaŭ la virinoj ricevis la rajton voĉdoni. En multaj landoj tio okazis post la jaro [[1900]]. [[Novzelando]] kiel la unua lando en la mondo enkondukis virinan balotrajton en [[1894]] kaj [[Aŭstralio]] en [[1902]]. [[Finnlando]] estis la unua lando en Eŭropo, kiu donis al virinoj la rajton voĉdoni, en la jaro [[1905]], lastaj regionoj en Eŭropo estis certaj [[kantono]]j de [[Svisio]], kiuj donis al virinoj balotrajton nur en la 1970-aj jaroj. En multaj landoj daŭre ne ekzistas ĝenerala kaj egala balotrajto.<ref>Jacques Dalarun [http://fr.wikipedia.org/wiki/Jacques_Dalarun] en Gouverner c’est servir. Essai de démocratie médiévale, Alma éditeur, Paris, 2012 (ISBN 9782362790249978-2-36279-024-9), rimarkigas ke la ideo de demokratio estis ĉiam ĉeborde de la kreiĝo en la pensmaniero inter la kristanaj popoloj. Fakte, oni rajtas pensi ke la miloj de monaĥejoj kies monaĥoj laŭlonge de mil jaroj renkontiĝas (= kapitulumas) kaj demokrate (sendinastia obeo) elektas [[abato]]n ne povis ne inokuli pensmanieron «demokratan» en la ĉirkaŭaj popoloj. Krome per la alveno de la [[Ordenoj almozantaj]] (13-a jarcento) ne povis ne intensigi tiun menslinion: tiuj ĉi fakte elektas (ordinare) ĉiutrijare sian provincan superulon kaj generalan reganton, kiuj elektindas ordinare ne pli ol du fojoj... En Italio, ekzemple, ofte subtenantoj kaj regantoj de la [[Libera Komunumo|Liberaj Komunumoj]] por kune decidi kaj kandidatigi renkontiĝis ĉe la franciskanaj kaj domenikanaj [[konvento]]j. Kaj ankaŭ la virinaj monaĥejoj la monaĥinoj praktikis tiun privilegion: elekti siajn superulinojn.</ref>
 
== Notoj ==
Linio 60:
{{LigoElstara|he}}
{{LigoLeginda|ru}}
{{LigoLeginda|th}}
{{LigoLeginda|tr}}