Itala Reĝlando: Malsamoj inter versioj

{{TemasPri|la unua itala nacio-ŝtato|la napoleona reĝlando en Nord-Italujo, vd. [[Reĝlando Italio (1805–1814)]]. Por pli da informoj pri la formacio fondita de [[Karolo la Granda]] en la [[8-a jarcento]]|[[Itala reĝlando (mezepoko)]]}}

Post revolucia jaro 1848 la gvidanto de italaj movadoj klopodantaj pri unuiĝo fariĝis la itala naciiisto [[Giuseppe Garibaldi]]. Tiu ĉi karisma gvidanto estis tre ŝatata en suda Italio kaj ankaŭ en la mondo kaj li famiĝis pro siaj preskaŭ ekstreme sindonaj favorantoj. Garibaldi gvidis en la suda Italio la movadon de respublikanoj, sed pli norde en [[PiemontPiemonto]], kiu apartenis sub sardinia krono, sed de fakto ĝi estis sendependa, grafo [[Camillo Cavour]] havis ankaŭ ambicojn krei unuiĝintan italan ŝtaton.

Post la unuiĝo de la Reĝlando la itala politiko direktis sin al [[liberalismo]]. La jura sistemo estis regione diserigita, kio estis heredaĵo post la memstaraj italaj ŝtatoj, el kiuj la Itala reĝlando estiĝis. En la itala parlamento ekzistis forta maldekstrula opozicio, la t.n. "juna maldekstrularo". Temis pri libera ligo de politikaj ismoj, kiuj reprezentis siajn balotregionojn el diversaj partoj de la lando. la juna maldekstrularo havis tre rezervitan sintenon al reformoj (ekz. deviga lernejvizitado, disvastigo de balotrajto), sed ĝi emfaze postulis malaltigojn de impostoj kaj pli grandan ŝtatan financajn injektojn por malprogresiĝintaj sudaj regionoj de Italio. En baloto en la jaro 1874 ĝi havis tre fortan reprezenton en la parlamento, sed ĝi ne estis sufiĉe forta por kunigi la registaron. La konservativa ĉefministro [[Marco Minghetti]] tenis sin ĉe la potenco sole dank'danke al subteno de revolucionuloj kaj parto de maldekstrulaj politikistoj (ekzemple en demando de ŝtatigo de fervojoj), kio kvietigis la junan maldekstrularon. Sed en la jaro 1876 la registaro de Minghetti falis kaj post ne tro regulaj balotoj venis en frunton de la lando maldekstrula, liberala politikisto [[Agostino Depretis]], kun kies alveno venis longa erao de liberalismo en Italio. La erao de liberalismo markis sin per [[korupto]], politika malstabileco, kreskanta malriĉeco en la suda Italio kaj uzado de aŭtoritataj rimedoj de la itala registaro.

Agostino Depretis komencis sian karieron de ĉefministro per kreo de eksperimenta ideo nomata ''[[transformismo]]''. La teorio de transformismo estis, ke la registaro en intereso konservi parlamentan plimulton devus intertrakti subtenon de opozicio kaj eventuale fermi la registaran koalicion kaj aĉetadon de voĉoj de deputitoj el pli malgrandaj partioj kaj ne tro influaj partioj. Dank'Danke al kombino de tiuj ĉi metodoj en la praktiko la transformismo fariĝis koruptita kaj aŭtoritata reĝimo, kiam Depretis ofte mem kreis registarajn krizojn, por ke li atingu transformigon de fortoj kaj egalecon en la reganta [[kliko]]. Agostino Depretis kredis, ke per regado de dura mano li certigos por si subtenon de la itala sudo. Dum sia regado li enkondukis en praktikon multajn diktatorecajn disponojn, kiel ekzemple malpermeso de publikaj amasiĝoj, lokigo de "danĝeraj" homoj en internajn forpelejoj al insuloj ĉirkaŭ Italio kaj alproprumigo de armea reĝimo. Sed la registaro de Depreti en alia flanko enkondukis reforman leĝaron, kiel nuligo de arestigado pro [[ŝuldo]]j, enkonduko de deva, libere alirebla baza klereco, dum deva lernado pri religio en bazaj lernejoj estis nuligita.

En [[septembro de [[1911]] Italio proklamis militon al [[Osmanida imperio]] kaj la itala armeo elŝipiĝis en [[Libio]]. Tiu ĉi paŝo de la itala registaro de komence ĉe naciistoj, katolikoj kaj loĝantoj de sudo renkontiĝis kun granda reeĥo. Protestis sole socialistoj, inkluzive de la juna [[Benito Mussolini]], kiuj montris fakton, ke Libio estas malriĉa dezerto, neproponanta kompenzon por penita itala klopodo. La milito daŭris unu jaron kaj finiĝis per agnosko de la itala registaro super Libio kaj insuloj de Dodekanesos. La okupacio de Libio alportis vicon da leĝoj diskriminantaj la indiĝenajn libianojn kaj iliajn perfortajn forŝovojn al [[Isole Tremiti|Insuloj Tremiti]]. Ĉiu tria el tiuj ĉi fuĝintoj mortis pro subnutrado. En la okupita Libio kelkaj naciistoj vidis nur konformon de siaj ideoj, ke Ialio estas rajtigita regi al [[Mediteraneo|mediteranea regiono]] pro konkero de [[Grekio]], [[Adriatiko|adriatia marbordo]] en [[Dalmatio]].

[[Dosiero:Giovanni Giolitti.jpg|thumb|leftright|Giovanni Giolitti]]