Edvard Beneš: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e →Fuĝo ĝis Parizo: korekto |
Maksim (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 3:
| nomo = Edvard Beneš
| dosiero = Edvard Beneš.jpg
| priskribo =
| vico = [[Listo de prezidentoj de Ĉeĥoslovakio|2-a]]
| ofico = [[
| de = [[18-a de decembro]] [[1935]]
| ĝis = [[5-a de oktobro]] [[1938]]
Linio 11:
| sekvanto = [[Emil Hácha]]
| vico2 = [[Listo de prezidentoj de Ĉeĥoslovakio|4-a]]
| ofico2 = [[
| de2 = [[2-a de aprilo]] [[1945]]
| ĝis2 = [[7-a de junio]] [[1948]]
| antaŭulo2 = [[Emil Hácha]]
| sekvanto2 = [[Klement Gottwald]]
| ofico3 = [[Ĉeĥoslovaka ekzila registaro|
| de3 = [[5-a de oktobro]] [[1938]]
| ĝis3 = [[2-a de aprilo]] [[1945]]
| vico4 = 4-a
| ofico4 = [[Listo de
| de4 = [[26-a de septembro]] [[1921]]
| ĝis4 = [[7-a de oktobro]] [[1922]]
Linio 33:
|notoj = La viro, kiu dufoje malvenkis.
|}}
'''Edvard BENEŠ''' [beneŝ] (naskiĝis la [[28-an de majo]] [[1884]], mortis la [[3-an de septembro]] [[1948]]) estis [[Ĉeĥoslovakio|ĉeĥoslovaka]]
Unu el la plej tragikaj kaj samtempe la plej rimarkindaj personecoj de la ĉeĥoslovaka historio. Dufoje li troviĝis en krizaj momentoj, kiuj signifis sortan rompon por la ĉeĥoslovaka nacio. Dufoje li rolis kiel ludanto kun granda potenco, sed en ambaŭ kazoj li malvenkis. Eble perfidis lin la propra fiero, eble tro granda emfazo por malvarma prudento, eble malbona veto je amikoj. Certe estas, ke neniu alia el la ĉeĥaj regintoj troviĝis en tiel gravaj situacioj kiel la sekvanto de [[Tomáš Garrigue Masaryk|Masaryk]]. Tial historiistoj ĝis hodiaŭ ne ĉesis disputi, ĉu temis pri grave ekzamenata politikisto de supermezaj kapabloj aŭ prefere pri la politikisto ambicia kaj potencavida, kiu ne sukcesis.
Linio 63:
=== Aŭstria spiono ===
Beneš estis kelkfoje arestita. Kiam li alteriĝis en [[Anglio]], ili konsideris lin [[Aŭstrio|aŭstria]] spiono kaj tuj li estis arestita. Nur pro interveno de Masaryk ĉio klariĝis kaj Beneš revenis [[Parizo]]n. Angloj arestis lin sume trifoje kaj en franca malliberejo li estis dufoje. Per tio li komencis unikan ĉeĥan tradicion: escepte de Masaryk (tiu estis kondamnita pro patrujperfido al mortpuno) ĉiuj ĉeĥaj
=== Reveno de venkintoj ===
Linio 73:
=== Politika ludanto ===
En ĉeĥan politikon Beneš eniris kiel agnoskata diplomato. En la jaro [[1920]]
== En [[Praga burgo]] ==
Linio 79:
=== Ascendo kaj falo ===
Post 18 jaroj, kiam [[Praga burgo]] estis rezervita por Masaryk, estis okazonta la unua elekto de
La longjara kronprinco ĝisatendis, sed longe li ne ĝojis. Jam antaŭe lia ĉefa malamiko estis [[Adolf Hitler]]. Ne tutaj tri jaroj pasis tre rapide kaj venis tragika vojkruciĝo de ĉeĥa historio, la [[munkena interkonsento|Munkeno 1938]]. Beneš eksciis pri perfido de la aliancanoj matene. Li venis en laborejon el banĉambro, ankoraŭ en piĵamo. Plej multe vundis lin konduto de la lando, kiun li tiel konfidis. Li taksis ties konduton per la akraj vortoj: „Tio estas neaŭdata, terura. Tia perfido! Perfida [[Francio]]!“
Linio 85:
=== Ni ne selos ===
Neniu alia
Ĉiuj ĉirkaŭ li preferis batalon al kapitulaco. En tio estis lia decido ankoraŭ pli dolora. Beneš estis decidiĝanta kun konscio de gravaj perdoj – homaj kaj materialaj. Tial li fine retiriĝis. Li elektis savon je konto de fiereco kaj por prezo de persona honto. Pli malfrue ili demandis [[Jan Masaryk|Janon Masarykon]], kiel ekkondutus lia patro en simila situacio. Li enpensiĝis por momento kaj poste li respondis: „Patro dirus, do ni selos.“
Linio 97:
=== Frunte de rezistmovado ===
El [[Anglio]] Beneš forveturis en [[februaro]] de [[1939]] ĝis [[Usono]], kie li akceptis postenon de profesoro de [[sociologio]] kaj [[politologio]] en universitato en [[Ĉikago]]. Venis la [[15-a de marto|15-an de marto]] de [[1939]] kaj estiĝo de [[Protektorato Bohemio kaj Moravio]]. Beneš denove eksentis okazon. La okupacio senigis lin de la devligo kaj li povis do eniri en aktivan rezistmovadon por redono de la memstareco. Turniĝinte al grandpotencoj li ekprotestis: La okupacio devas esti solvata en Komisiono de la Unuiĝintaj Nacioj. Vane. Li revenis [[Anglio]]n kaj eklaboris. Precize post unu jaro, en [[julio]] de [[1940]], la brita registaro fine agnoskis la [[ĉeĥoslovaka ekzila registaro|ĉeĥoslovakan ekzilan registaron]] kun
Post spertoj kun la perfido de okcidentaj aliancanoj li ĉifoje politike turniĝis al oriento. Sed li postulis de [[Moskvo]] unusignifan devligon, ke ĝi ne intervenu en la politikon de [[Ĉeĥoslovakio]]. [[Iosif Stalin|Stalin]] konsentis kaj certigis lin, ke li ne intervenos en la ĉeĥoslovakajn aferojn. Sed Beneš senkompate kredtrompiĝis. Nur mallonge antaŭ sia morto li ekkonis tragikan profundaĵon de sia eraro.
Linio 113:
Tiam Beneš komencis ludi kun ideo, ke li forirus el la politiko. Li povus reveni en universitaton kaj prelegi, li volis skribi memoraĵojn. Beneš fine decidiĝis resti en la politiko. Ĝis la amara fino.
Venis eventoj en [[februaro]] de [[1948]]. Post fronta atako de [[komunismo|komunistoj]] venis demisioj de ministroj de demokratiaj partioj. Restis nur la malforta, la malsana
== Vojo el [[Praga burgo]] ==
Linio 121:
Li ne plu veturis ĝis [[Prago]]. Escepto estis partopreno en sepulto de Jan Masaryk – kaŭriĝinta en peltmantelo li similigis homan ruinon. Li venis ankoraŭ unufoje, por ke li prezentu sian lastan publikan prelegon. Tio okazis en [[Universitato de Karolo]], kiu solenis la [[7-a de aprilo|7-an de aprilo]] sian 600 datrevenon de sia fondo.
Ateston pri la stato de la
=== Kun mitraloj malantaŭ la dorso ===
Linio 133:
=== Konstruu al mi kripton ===
Vico da civitanoj perceptis Benešon kiel simbolon de demokratio kaj libereco. Malgraŭ tio ke
Sed Beneš staris jam ĉe sojlo de morto. Jam en [[majo]] li invitis ĝis [[Sezimovo Ústí]] arkitekton postulinte lin, ke li proksime de la vilao konstruu por li kripton. Ĝi estis staronta ĉe montetpiedo, kie laŭ mitoj predikis [[Jan Hus]].
El lasta monato de la vivo de Beneš ni havas unusolan ateston, kiun alportis sveda verkistino [[Amelie Posse Brázdová]], kiu apartenis al rondo de la plej proksimaj amikoj de Beneš. Ŝi enpenetris sekrete en la gardatan vilaon la [[19-an de aŭgusto]]. Beneš konfidis al ŝi, per kio Gottwald minacis al li. Li volis inviti sovetajn soldatojn, kiuj estis preparitaj ĉe la limoj. Sur morta lito li denove insultis komunistojn. Mallonge post tio venis plua atako de apopleksio kaj la elĉerpita viro denove paraliziĝis. La antaŭlastan aŭgustan tagon li senkonsciiĝis kaj li plu ne rekonsciiĝis. La [[3-an de septembro]], post kelke da tagoj de vana lukto, la
=== Sepultaj demonstracioj ===
Funebra soleno havis karakteron de politika protesto, vico da homoj atendantaj por lastfoje adiaŭi la
La
Tio estis kompreneble nur formala montro de estimo de la nova
=== Neplenumita testamento ===
Linio 168:
|dosiero =
|post = [[Emil Hácha]]
|titolo = [[Listo de
|periodo = [[1938]]–[[1938]]
|antaŭ2 = [[Emil Hácha]]
| |||