Insulo Martín García: Malsamoj inter versioj

 

[[Dosiero:ISLA_AEREA.jpg|thumb|300px|right|Aera vido de la insulo. Oni povas rimarki la alteriĝan dromon, la konstruaĵojn kaj la riverbordan pejzaĝon.]]

 

La '''insulo Martín García''' estas [[eksklavo]] argentina ĉe la kunfluo de la riveroj [[rivero Paranao|Paranao]] kaj [[rivero Urugvajo|Urugvajo]], unu kilometro ene de urugvaja akvo, je distanco proksimuma de 3,5&nbsp;km de la urugvaja marbordo, ĉe Martín Chico. La [[Traktato de la Rivero Plata]], subskribita de Argentino kaj [[Urugvajo]] en [[1973]], rekonfirmis la argentinan jurisdikcion je la insulo, finante disputon de unu jarcento inter ambaŭ landoj.<ref name="Tratado"> http://www.gob.gba.gov.ar/html/municipales/islamg/tratado_del_rio_de_la_plata_y_su_frente_maritimo.htm Tratado del Río de la Plata y su Frente Marítimo Alirita la 24an de julio de 2008, Ministerio de Gobierno de la Provincia de Buenos Aires</ref> Pro [[sedimentado|rivera sedimentado]], formiĝis nova insulo antaŭ la norda bordo de Martín García kiu estis nomita de Argentino ''Punta Bauzá'' kaj de Urugvajo ''Timoteo Domínguez'', kaj estis nova celo de disputo inter ambaŭ landoj. Laŭ interkonsento atingita per la Traktato de la Rivero Plata, Argentino agnoskis la urugvajan suverenecon sur la insulo kiu poste unuiĝis al Martín García, konstituante la unuan sekan limon inter ambaŭ landoj.

 

==Historio==

La insulo estis trovita de eŭropanoj en 1516, kiam hispana ekspedicio gvidita de [[Juan Díaz de Solís]] alvenis al tiu riverbordo. La insulo nomiĝis tiel pro la proviantisto Martín García, kiu forpasis surŝipe kaj estis tie surterigita.

 

Kiam Solís rimarkis la ĉeeston de indiĝenoj ĉe proksima insulo, li decidis daŭrigi la ekspedicion kaj elŝipiĝi tie kune kun siaj ŝipanoj. Elŝipiĝinte, aro da indiĝenoj faris embuskon kontraŭ ili. Li kaj siaj oficiroj estis proponitaj de la indiĝenoj kiel sakra oferaĵo. Oferintaj, la kadavroj estis rostitaj kaj elmanĝitaj de la aborigenoj. Ĉi tiu katastrofo foririgis la ekspedicianojn, kiuj trovis rifuĝon ĉe la insulo Martín García. Rimarkinde, ĝi estis la unua eŭropa [[setlejo]] ĉe la teritorio kiu nuntempe apartenas al la Argentina Respubliko.

 

 

Ekde 1830, [[Francio]] intencis pligrandigi sian influon sur Ameriko, ĉefe la etendon de sia ekstera komerco. Ĉar Argentino ne estis ankoraŭ organizita konstitucie, la registaro de la [[Dua Franca Imperio]] vidis la eblecon devigi ĝin fari komercajn favorojn. En novembro de 1837, la franca vickonsulo prezentiĝis al la ministro por eksteraj aferoj, Felipe Arana, kunportante siajn plendojn. Arana malakceptis la postulojn plenriproĉe, kaj post kelkaj monatoj, en marto de 1838, la franca ŝiparo blokadis la havenon de [[Bonaero]] kaj la tutan marbordon de la rivero apartenanta al la Argentina Respubliko. Poste oni etendis ĝin al la resto de la marbordaj provincoj, por malfortigi la aliancon de [[Juan Manuel de Rosas]] kun ili, kun propono malfari la blokadon de ĉiu provinco kiu rompus kun li. En oktobro de 1838, la franca ŝiparo atakis la insulon, bombardante la tiaman havenon. La argentinaj oficiroj kolonelo Jerónimo Costa kaj majoro Juan Bautista Thorne, post defendi la insulon dum semajnoj, estis arestitaj kaj portitaj Bonaeren, kie ili estis liberigitaj honore al ties kuraĝo.

==Klimato kaj loĝantaro==

[[Dosiero:Lagarto_overo_en_Tandil.JPG|thumb|250px|left|Lagarto overo, ofte trovebla ĉe la tieaj arbaroj.]]

La klimato estas subtropika, kaj la averaĝa jara temperaturo estas 17°C. Vintre, la minimuma averaĝa temperaturo estas 8°C.

 

La ĉefaj [[biomo|biomoj]] estas la ĉerivera arbaro kie abundas la [[kapok-arbo|kapok-arboj]] kaj la ''kreola laŭro'', kaj la seka monto kie eblas trovi speciojn kiel la [[kakto|kaktoj]] kaj ''lapachillo''; la sablaro plenplena je ''coronillos'', strandoj kaj arbaroj da [[junko|junkoj]] kaj mikso inter tiuj biomoj. La ''figarbego'' (hispane "higuerón") troviĝas en diversaj sektoroj, entute pli ol 800 specioj de plantoj estas tie troveblaj.

 

La mezaj kaj grandaj bestoj, ekskludante fiŝoj, estas formitaj ĉefe de birdoj, pli ol 250 specioj, inter kiuj elstaras la [[kolibro|kolibroj]] (kiuj havas kvar speciojn) la falko, bakistoj, kormoranoj, ardeoj, [[papago|papagoj]], kardinaloj, [[kolombo|kolomboj]], [[pasero|paseroj]], fringoj, orioloj, [[strigo|strigoj]], ktp; estas sekvitaj de reptilioj: lacertoj, diversaj testudoj (kelkaj specioj de akvaj testudoj), aligatoroj, amfibioj kiel la bufo; mambestoj kiel [[kojpo|kojpoj]] (aŭ ronĝa lutro), kaj okaze [[kapibaro|kapibaroj]] kaj marĉaj cervoj; la giganta [[lutro]] aŭ ''ariray'' estingis je la malfruaj 1950-aj jaroj. La enkondukita loĝantaro de [[damao|damaoj]] ŝajnas esti formortita je la komenco de la 21-a jarcento.