Lingwa de Planeta: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
|||
Linio 23:
La influo de [[Esperanto]] kaj [[Novial]] en la gramatiko de la projekto estas okulfrapa: "Fo unitaa de Arda!" = "Por la unueco de la Tero!". Krom Esperanto, oni povas vidi influon de la [[angla lingvo]] en la [[vortprovizo]] kaj de la [[rusa lingvo|rusa]] en la foresto de artikolo. Estas ankaŭ trajtoj de gramatiko de la kreolaj lingvoj (ekzemple [[Papiamentu]]): ne necesa uzo de la tempaj markoj kaj de pluralo. Laŭ la vortoj de la fondintoj, la ideo estas malpliigi la influon de [[latinidaj lingvoj]]. Pro tio la leksiko enhavas, krom eŭroplingvaj vortoj, ankaŭ ĉinajn, hindiajn kaj arabajn vortojn.
En sintakso, normala strukturo estas SVO (subjekto, verbo, objekto), sed oni povas ŝanĝi ĝin uzante la akuzativan vorteton "den".▼
Gramatiko de la lingvo baziĝas sur 3 fundamentaj reguloj.
== La regulo de Vortklasaparteno ==
Ĉiu vorto apartenas a unu vortklaso ([[substantivo]], [[adjektivo]], [[verbo]] ktp.).
La [[adjektivo]]j kutime finiĝas per -e kaj ne varias laŭ nombro. La [[adverbo]]j ordinare finiĝas per -em. [[Verbo]]j ofte finiĝas per -i kaj ne varias laŭ persono, ofte ankaŭ laŭ tempo. La [[substantivo]]j kutime finiĝas per -a aŭ per konsonanto kaj ne varias laŭ kazo, kaj ofte ankaŭ ne laŭ nombro. Ne estas gramatika [[genro]], kiam oni bezonas indiki la sekson oni uzas la sufiksojn -ina (''-in-'') aŭ -o (''vir-''), aŭ la partiklojn man aŭ gin ("man" signifas "viro", "gina" signifas "virino"):
Linio 30 ⟶ 34:
* koko, man-koka = ''virkoko''.
▲== Gramatiko ==
=== Personaj pronomoj ===
* me = ''mi''
Linio 64 ⟶ 67:
Por formi ordajn [[nombro]]jn oni aldonu "ney": un-ney (''unua''), dwa-ney (''dua'') ktp
=== Vortfarado ===
Vortfarado okazas per aldono de [[afikso]]jn kaj [[partikulo]]jn aŭ per [[vortkombino]]. Ekzemple:
* somni (dormi)
* en-somni (ekdormi)
* somni-ki (dormeti)
* ek-somni-ki (ekdormeti)
* gro-somni (dormegi)
* mah-somni, somnisi (dormigi)
* somni-she (dormanta)
* somni-shem (kvazaŭ dormante)
* somni-ney (dorminta)
* somni-nem (dormite)
* somni-yen (dormante)
* somnishil (dormema)
* somnilok (dormloko)
* somninik (dormemulo).
== La regulo de konstanta formo ==
Vortformo ne ŝanĝiĝas. Por esprimo de gramatika signifo oni uzas deversajn vortojn kaj partikulojn:
* me lubi (mi amas)
* ela lubi (ŝi amas)
* yu ve lubi (vi amos)
* me wud lubi (me amus)
* lubi (ba) (amu!).
2 esceptoj estas:
* la plurao de substantivoj (kitaba (libro) — kitabas (libroj), flor (floro) — flores (floroj),
* la verbo "esti" havas specialajn formojn: bi (esti) / es (estas) / bin (estis).
=== La principo de neceso ===
Specialaj partikuloj ne uzindas se la signifo klariĝas per kunteksto:
* Yeri me miti ela (Hieraŭ mi renkontis sĥin). Manya me miti ela (Morgaŭ mi renkontos sĥin).
* Me vidi mucho ''kinda'' (Mi vidas multajn infanojn). Me vidi ''kindas'' (Mi vidas infanojn).
== La regulo de rekta vortordo ==
▲En sintakso, normala strukturo estas SVO (subjekto, verbo, objekto), sed oni povas ŝanĝi ĝin uzante la akuzativan vorteton "den"
* Me lubi yu. = Mi amas vin.
* Den yu me lubi. = Vin mi amas.
Adjektivo estas kutime antaŭ substantivo, sed oni povas ŝanĝi ordon por emfazo:
* Ela hev gran blu okos. = Ŝi havas grandajn bluajn okulojn.
* Ela hev gran okos blu. = Ŝi havas grandajn okulojn bluajn.
== Specimeno ==
|