Mary Wollstonecraft: Malsamoj inter versioj

Hodiaŭ, Wollstonecraft estas konsiderata kiel fondinta teoristino de [[Feminista filozofio|feminista filozofio]]. Ŝia frua aserto pri la egaleco de virinoj, ŝia atako kontraŭ tradicia virineco kaj ŝia luktado kontraŭ la degrado de virinoj antaŭvenis la aperon de feminismo je la [[19-a jarcento]]. Feministaj gravuloj aŭ aktivistoj ofte elvokas la filozofajn ideojn aŭ la personajn batalojn de Wollstonecraft kiel gravegajn influojn sur siaj vivoj.

Mary Wollstonecraft naskiĝis la [[27-a de aprilo|27-an de aprilo]] [[1759]] en [[Spitalfields]], kvartalo de [[Londono]] en [[Anglio]]. Kvankam ŝia familio havis relative bonan vivnivelon kiam ŝi estis infano, ŝia patro iom post iom malŝparis la hejman monon por spekulacii pri malsaĝaj financaj projektoj. Konsekvence, la familio fariĝis finance nestabila kaj devis ofte transloĝiĝi dum la infaneco de Mary<small><ref>Tomalin, Claire. ''The Life and Death of Mary Wollstonecraft''. New York: Penguin Books (1992), 17, 24, 27.</ref></small>. La financa situacio de la familio Wollstonecraft finfine malboniĝis tiel, ke la patro de Mary trudis al ŝi rezigni la monon, kiun ŝi devis principe heredi je sia plenaĝo. Cetere, la patro estis ŝajne kolerema viro, kiu kutimis frapi sian edzinon dum atakoj de ebrieco. Kiel adoleskulino, Mary ofte kuŝis ĉe la pordo de la dormĉambro de sia patrino, por protekti ŝin<small><ref>Todd, Janet. ''Mary Wollstonecraft: A Revolutionary Life''. London: Weidenfeld & Nicolson (2000), 11.</ref></small>. Mary Wollstonecraft krome ludis gravan, kvazaŭ patrinan rolon por siaj fratinoj, Everina kaj Eliza, tra sia tuta vivo. Ekzemple en [[1784]], ŝi sukcese konvinkis sian fratinon Eliza, kiu verŝajne suferis pro postakuŝa deprimo, forlasi siajn edzon kaj infaneton. Mary aranĝis ĉiujn formalaĵojn por ebligi la fuĝon de Eliza, kaj tiel pruvis ke ŝi ne hezitis defii tradiciajn sociajn regulojn. La rezulta puno estis tamen severa : ŝia fratino spertis senindulgan socian kondamnon kaj, ĉar ŝi ne povis reedziniĝi, estis destinita por malriĉa vivo kaj penada laboro ĝis sia morto<small><ref>Todd, 45-57.</ref></small>.

[[FileDosiero:Mary Wollstonecraft Original Stories from Real Life copy 1 object 1 - Look what a fine morning it is.jpg|thumbeta|210px|Kovro de la [[1791]]-eldono de la ''[[Originalaj Rakontoj el la Reala Vivo]]'' (desegnita fare de [[William Blake]])]]

Mary Wollstonecraft eliris el Anglio je decembro [[1792]], kaj alvenis al [[Parizo]] ĉirkaŭ unu monaton antaŭ la [[Gilotino|gilotinigo]] de [[Ludoviko la 16-a (Francio)|Ludoviko la 16-a]]. La tuta lando estis tiam tumulta : ŝi tuj serĉadis aliajn britajn vizitantojn, kiel [[Helen Maria Williams]], kaj ĉeestis la klubon da elpatriiguloj en la [[Francio|franca]] [[ĉefurbo]]<small><ref>Todd, 214-5.</ref></small>. Ĉar sia ''[[Pravigo de la Rajtoj de Virino]]'' estis ĵus finita, Mary intencis testi siajn ideojn praktike : en la stimula, intelekta etoso de la [[Franca Revolucio de 1789|Franca Revolucio]], ŝi spertis sian plej romantikan amrilaton ĝis tiam, kiam ŝi renkontis kaj enamiĝis por [[Gilbert Imlay]], [[Usono|usona]] aventuristo<small><ref>Todd, 232-235.</ref></small>. Nek Wollstonecraft nek Imlay antaŭvidis edziĝon, kaj la verkistino ŝajne enamiĝis en iom idealigitan portreton de tiu viro<small><ref>Tomalin, 185-6.</ref></small>. Kvankam Mary plifrue reĵetis la [[Sekso|seksan]] elementon de amrilatoj en ''Pravigo de la Rajtoj de Virino'', Imlay ja ŝajne vekis ŝian intereson pri seksa plezuro<small><ref>Todd, 235-6.</ref></small>. Wollstonecraft rapide fariĝis [[Gravedeco|graveda]], kaj je la [[14-a de majo]] [[1794]], ŝi naskis sian unuan infanon, Fanny, kiun ŝi verŝajne nomigis laŭ sia forpasinta amikino<small><ref>Tomalin, 218.</ref></small>. Malgraŭ la senĉesa malordo, kiun Francio tiam spertis, Mary neniam ĉesigis verki. Ŝi profitis el sia restado en Francio por kolekti informojn, cele al la kreado de sia propra versio de la historio de la Franca Revolucio. Pri tio ŝi senlace laboris en la ĉemara urbo [[Le Havre]]. Ŝia ''Historia kaj Morala Vidpunkto de la Franca Revolucio'' eldoniĝis en [[Londono]] je decembro [[1794]].

[[Dosiero:WilliamGodwin.jpg|thumbeta|200px|leftmaldekstra|Portreto de [[William Godwin]]]]

Je la [[30-a de aŭgusto]] [[1797]], Mary Wollstonecraft naskis sian duan filinon, [[Mary Shelley|Mary]]. Kvankam la akuŝo ŝajne komencis sen grava problemo, la [[placento]] rompiĝis dum la nasko kaj rapide infektiĝis : tio estis ankoraŭ sufiĉe kutima incidento je la [[18-a jarcento]]. Post agonio de pluraj tagoj, Wollstonecraft finfine mortis pro [[sepso]] la [[10-a de septembro|10-an de septembro]]<small><ref>Todd, 450-456.</ref></small>. Tio tute ruinigis Godwin. Li skribis jenon al sia amiko [[Thomas Holcroft]] : « ''Mi firme kredas, ke ne ekzistas ŝia egalulo tra la mondo. Mi scias, pro sperto, ke ni estis formitaj por feliĉigi unu la alian. Nun mi ne havas eĉ la plej etan esperon, ke mi povos denove sperti feliĉon'' »<small><ref>Citita en C. Paul Kegan, ''[http://dwardmac.pitzer.edu/anarchist_Archives/godwin/friends/toc.html William Godwin: His Friends and Contemporaries]'', Londono: Henry S. King and Co. ([[1876]]).</ref></small>. Ŝi estis entombigita en la tombejo de la [[malnova preĝejo Sankta-Pancras]], kaj tie oni cetere starigis por ŝi monumenton (kvankam ŝiaj postrestaĵoj kaj tiuj de Godwin estis pliposte movitaj al [[Bournemouth]]).

En [[1790]], [[Edmund Burke]] publikigis siajn ''Pensojn pri la Revolucio en Francio''. Burke, kiu antaŭe apogis la [[Usona Revolucio|Usonan Revolucion]], ŝokis siajn samtempulojn pro sia senindulga kritiko de la [[Franca revolucio de 1789|Franca Revolucio]]. Lia libro iniciatis tion, kio hodiaŭ nomiĝas la « Revolucian Debaton » (''Revolution Controversy'') : la teksto de Burke kaŭzis la redaktadon de multnombraj, kontraŭstaraj pamfletoj<small><ref>Vidu ekzemple Marilyn Butler, ed., ''Burke, Paine, Godwin, and the Revolution Controversy'', (Cambridge: Cambridge University Press, 2002).</ref></small>. La ''[[Pravigo de la Rajtoj de Homoj]]'' (''Vindication of the Rights of Men''), fare de Mary Wollstonecraft, estis la unua el pluraj verkoj kontraŭ Burke (alia ekzemplo estas la fundamenta ''Rajtoj de Homo'' fare de [[Thomas Paine]]). Sed per sia verko, Wollstonecraft deziris ne nur repliki al la ''Pensoj'' de Burke : ŝi ankaŭ kaj samtempe respondis al alia verko de Burke, tio estas lia ''Filozofa Enketo pri la Origino de Niaj Ideoj de la Sublimo kaj de la Belo'' ([[1756]]), en kiu li opinias ke la belon oni asocias kun febleco kaj virineco, dum la sublimon oni asocias kun forto kaj vireco. La verkistino ruze uzas la retorikon de Burke kontraŭ li mem : ŝi argumentas ke la tre patosa stilo de Burke — ekzemple la ekstrakto kiu priskribas per bombasta prozo la multajn elprovojn imponitajn al la [[Listo de francaj reĝoj|reĝino]] [[Marie-Antoinette]] — aliformigas lian leganton en feblan virinon, kortuŝitan de malgaja spektaklo<small><ref>Wollstonecraft, Mary. ''The Vindications: The Rights of Men and The Rights of Woman,'' Eds. D.L. Macdonald and Kathleen Scherf. Toronto: Broadview Literary Texts (1997), 45.</ref></small>.

''[[Pravigo de la Rajtoj de Virino]]'' ([[Angla lingvo|anglalingve]] ''A Vindication of the Rights of Woman'') estas tre hibrida teksto, samtempe politika traktato, libro pri ĝentilaj manieroj aŭ eseo pri edukado. Por pridiskuti la situacion de virinoj ene de la tiama socio, Wollstonecraft emfazas la konektojn inter kvar konceptoj: rajtoj, racio, virto kaj devo. Rajtoj kaj devoj estas laŭ la verkistino tute kunligitaj — se oni havas civitanajn rajtojn, tiam oni ankaŭ havas civitanajn devojn. Pri tio ŝi konkludas, ke « ''sen rajtoj ne povas ekzisti devoj'' »<small><ref>Wollstonecraft, ''Vindications'', 282.</ref></small>.

[[Dosiero:Wollstonecraft-right-of-woman.jpg|thumbeta|rightdekstra|300px|Unua eldono de ''Pravigo de la Rajtoj de Virino : kun Emfazoj pri Politikaj kaj Moralaj Temoj'']]