Skotlando: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto: tt:Шотландия estas artikolo leginda; kosmetikaj ŝanĝoj
e polurado, anstataŭigis: thumb| → eta| (3), <references /> → {{Referencoj}} per AWB
Linio 34:
|DNS = .uk
}}
'''Skotlando''' aŭ '''[[Skotujo]]''' aŭ '''Albujo''' (ankaŭ ''Skotio''; [[angla lingvo|angle]] kaj [[skota lingvo|skotlingve]] ''Scotland'' [SKOT-lnd], [[Skotgaela lingvo|gaele]] ''Alba'' [AL-a-pa]) estas teritorio en nordokcidenta [[Eŭropo]]. Ĝi situas en la norda parto de [[Britio]]. Skotlando estis sendependa [[Reĝlando Skotlando]] ĝis [[1707]], kiam ĝi kuniĝis kun [[Reĝlando Anglio]] por konstitui la [[Reĝlando de Granda Britio|Reĝlandon Britujon]]. Britujo plus [[Nord-Irlando]] estas la [[Britio|Unuiĝinta Reĝlando]] de Britio kaj Nord-Irlando.<br />
 
La ĉefurbo de Skotlando estas [[Edinburgo]].
 
La [[lingvo]]j parolataj en Skotlando estas la [[angla lingvo|angla]] (kontinuo inter la norma dialekto kaj la loka [[skota lingvo]]), la [[skotgaela lingvo]] kaj la lingvoj de lastjarcentaj enmigrintoj. La lingvo ''[[norn]]'' de la [[Ŝetlandaj Insuloj]] estas malaperinta. Kvankam la gaela estas izolita en la Highlands multegaj loknomoj en la tuta lando havas gaelajn elementojn, ofte en angligita formo, ekzemple ''aber'' (riverfino), ''baile, bal'' (urbo), ''beinn, ben'' (monto, laŭvorte kapo), ''innis'' (insulo), ''loch'' (lago). Iu ajn, kiu deziras kompari la tri lingvojn ankoraŭ parolatajn en Skotlando povas viziti la retpaĝojn de la Esperantlingva verkista asocio [http://www.everk.it, kie estas videblaj angla, skota kaj gaela versioj de ''La infana raso'', ĉefverko de la skota poeto William Auld, kiu mem verkis en tri lingvoj (Esperanto, angla kaj skota), kaj kiu havis gaellingvan avinon.
 
La loĝantoj estas ĉirkaŭ 5.120.000, dismetiĝitaj tre neunuforme: en la Central Belt (industri-zono de [[Glasgovo]] al [[Edinburgo]]) la loĝdenseco estas 700 loĝantoj/km², en kelkaj regionoj de la Highlands malpli ol du loĝantoj je km².
Linio 45:
 
== Fizikaj karakterizoj ==
[[Dosiero:Scottish Highlands.jpg|thumbeta|320px|Vido de Skotio de satelito]]
Skotlando havas areon de 78.762 &nbsp;km².<br /> Ĝi etendiĝas de la latitudo de [[Bergen]] ([[Norvegio]]) norde ĝis la latitudo de [[Flensburg]] (norda [[Germanio]]) sude. En la sudo la angla landlimo, de [[Gretna Green]] okcidente al [[Berwick upon Tweed]] oriente, estas unika surtera limo. Oriente Skotlandon banas la [[Norda Maro]], norde kaj okcidente [[Atlantiko]]. La plejgranda longeco de la lando – de Cape Wrath al Mull of Galloway – estas 360 &nbsp;km, la plejgranda larĝeco – de Adnamurchan Point okcidente al Peterhead oriente – 225 &nbsp;km.
 
De la fizika vidpunkto eblas dividi Skotujon en tri partojn:
Linio 83:
== Historio de Skotlando ==
{{ĉefartikolo|Historio de Unuiĝinta Reĝlando}}
[[Dosiero:Scotlandmap_homannScotlandmap homann.jpg|thumbeta|270px|Mapo de Skotlando de [[Johano Baptisto Homann]] (18-a jarcento)]]
=== [[Romia imperio|Romia]] epoko ===
La plej malnovaj loĝantoj de Skotlando estis la misteraj [[Piktoj]], pri kiuj oni scias malmulte kaj multe sindemandas.
Linio 93:
 
=== De la [[6-a jarcento|6-a]] al la [[10-a jarcento]] ===
 
 
En [[563]] [[Sankta Kolumba]] venis al la insulo [[Iona]] kun dekdu kunuloj. Tie li fondis [[monaĥejo]]n, el kiu lia [[kristanismo|kristana]] predikado disiĝis tra la tuta Skotlando.
Linio 117 ⟶ 118:
 
=== [[16-a jarcento|16-a]] kaj [[17-a jarcento]]j ===
[[Dosiero:Abercrombietartan publiek domein.png|thumbeta|300px|[[Tartano]] de skota klano]]
La 8-an de decembro [[1542]] naskiĝis [[Maria la 1-a (Anglio)|Maria]], filino de [[Jakobo la 5-a (Skotlando)|Jakobo la 5-a]] [[Stuartoj|Stuarto]]. Ŝi fariĝis reĝino je la aĝo de ses jaroj.
 
Linio 253 ⟶ 254:
| [[Hebridaj Insuloj|Okcidentaj Insuloj]]
| 29.410
 
|-
| [[Orkadaj Insuloj|Orkadoj]]
Linio 401 ⟶ 403:
 
== Notoj ==
{{Referencoj}}
<references />
 
== Vidu ankaŭ ==
Linio 420 ⟶ 422:
{{Keltaj nacioj}}
{{leginda}}
 
 
 
 
 
 
 
{{LigoLeginda|en}}
{{LigoLeginda|no}}
{{LigoLeginda|tt}}
 
[[Kategorio:Skotlando| ]]
Linio 429 ⟶ 441:
{{LigoElstara|eu}}
{{LigoElstara|sq}}
{{LigoLeginda|en}}
{{LigoLeginda|no}}
{{LigoLeginda|tt}}