Vikipedio

Mezopotamio: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
e Removed {{link}}
e polurado, anstataŭigis: thumb| → eta| (4), |left → |maldekstra (3)
Linio 1:
[[Dosiero:Karte Mesopotamien.png|thumbeta|300px|Mezopotamio kaj la nuntempaj landlimoj.]]
'''Mezopotamio''' ([[antikva greka lingvo|greke]]: Μεσοποταμία ''Mesopotamia'', [[Aramea lingvo|aramee]]: ܒܝܬܢܗܪܝܢ ''Beth Nahrin'', [[Araba lingvo|arabe]]: {{Ar|بلاد مابين النهرين}} ''Bilād mā bain an-Nahrain'') signifas la landon ''"inter la du riveroj"'' kaj estas nomata ankaŭ la ''"Interrivera lando"''. Ĝi estas parto de sud-okcidenta [[Azio]], kaj situas en la regiono inter la riveroj [[Eŭfrato]] kaj [[Tigriso]], kiu korespondas al la moderna [[Irako]]. Ĝi estis la ''"lulilo de la unuaj civilizacioj"'' kaj regiono de altevoluinta kulturo de la antikva mondo dum 3.000 jaroj.
 
== Geografio ==
Linio 8:
 
== Historio ==
La nomo ''Mezopotamio'' devenas de la [[greka]] kaj signifas ''inter riveroj''. La famo kaj riĉeco de la regiono baziĝas je tiuj du riveroj. Ili ebligis [[irigacio]]n de la tero kaj evoluon de [[agrokulturo]]. La riveroj estis riĉaj je fiŝoj kaj la riverbordoj je sovaĝaj birdoj kaj bestoj. Fekundaj teroj donis sufiĉan nutraĵon, bezonatan por urba loĝantaro.
 
La unuaj urboj aperis en la suda Mezopotamio, kiuj fariĝis centroj de komerco, manufakturado, ŝtatadministrado kaj milita defendo. Mezopotamianoj trovis surloke konstrumaterialojn, inter kiuj estis [[argilo]], kiu estis uzata ne nur por la konstruado de domoj, sed ankaŭ por farado de tabletoj por [[skribado]].
Linio 64:
== Bildaro ==
<gallery>
Dosiero:Sumerian MS2272 2400BC.jpg|<!-- thumbeta|leftmaldekstra|180px|[[(Sumera, Sumero)]] listo de (dioj, dias) en [[kojnoskribo]], ca. [[24-a jarcento Antaŭ kristo]] -->
Dosiero:Gudea of Lagash Girsu.jpg|<!-- thumbeta|leftmaldekstra|180px|Kojnoskribo _gravada_ _numa_ skulpturo _do_ [[jarcentoj _XXII_ a.C.]] ([[Luvro]], [[Parizo]]). A _linguagem_ _escrita_ _é_ _resultado_ _da_ _necessidade_ _humana_ _de_ _garantir_ a komunikado e a evoluo _da_ _técnica_. -->
Dosiero:Mesopotamië.jpg|<!-- thumbeta|leftmaldekstra|180px|400 _px_|_Overzichtskaart_ _van_ '''Mezopotamio'''. -->
Dosiero:Mesopotamia (Romia Imperio).svg|<center>la romia provinco ''Mesopotamia'' en [[117]]
</gallery>
Linio 86:
Antaŭ la 4-a jarmilo a.K. la loĝantoj de Mezopotamio uzis tiel nomatajn nombroŝtonojn por ĉiutaga kalkulo. Pro la disvastiĝanta negoco en la 3-a jarmilo evoluiĝis la [[kojnoskribo]]. Unue la skribo ekzistis ĉefe el bildsimboloj, poste ĝi iĝis pli abstrakta. Ĉar multaj homoj ne scipovis skribi, ili uzis la servon de skribistoj. Skribisto iĝis tiel respektata persono en la socio.
 
Por skribi la signoj estis gravuritaj per [[grifelo]] en [[Argiltabuleto|argiltabuletojnargiltabuleto]]jn. Unue oni kreis vertikalajn kaj horizontalajn liniojn. Sekve oni enmetis la simbolojn en tiujn kadretojn, puŝante triangulan finon de maldika bastoneto en la molan argiltabulon. Oni skribis kaj legis de maldekstre dekstren. La tiel nomata kojnoskribo plenumiĝis ĉirkaŭ 2.700 a.K.. Ĝi estis uzata dum pli ol 2500 jaroj ne nur en Mezopotamio, sed ankaŭ en [[Sirio]], ĉe la [[hititoj]] kaj en la diplomataj arkivoj de [[Egiptujo]].
 
Ĉe la [[Sumero|sumeranoj]] simboloj reprezentis tutajn vortojn, kiuj foje havis plurajn signifojn. Oni kunmetis foje simbolojn, ekzemple por prezenti agojn. Tiel la termino ''manĝi'' estis skribita kunmetante la simbolojn ''buŝo'' kaj ''pano''.
Tia bildoskribo ebligis al la homoj pli bone organizi la aferojn de la ĉiutaga vivo.
 
Laŭepoke la skribo iĝis pli kompleksa, unuopaj simboloj tiam prezentis ankaŭ sonojn, pluraj simboloj reprezentis tutajn frazojn. Tiel estiĝis literaturo, kiel konstateblas ĉe la [[eposo pri Gilgameŝ]] konata en la tuta regiono.
 
Antaŭ la 2-a jarmilo neniu inter la uzataj lingvoj superregis la aliajn.
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Mezopotamio"