Mongola Imperio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e polurado, anstataŭigis: [[Image: → [[Dosiero:
Linio 1:
[[ImageDosiero:Mongol Empire map.gif|dekstra|eta|400px|La evoluo de la mongola imperio de [[1206]] ĝis [[1294]]]]
 
La '''Mongola Imperio''' ([[1206]]–[[1368]]) estis la plej granda landa [[imperio]], kiu konsistis el pli ol 35 milionoj da km<sup>2</sup> kaj pli ol 100 milionoj da homoj. (La [[Brita imperio]] estis pli granda laŭ areo, tamen tiu imperio estis transoceana.) Ĝi estis fondita de [[Ĝingis-Ĥano]] en [[1206]] post kiam li unuigis la mongolajn tribojn kaj ĝi ampleksis multon el la teritorio de sudorienta [[Azio]] al meza [[Eŭropo]]. Dum ĝia ekzisto de la [[13-a jarcento|13-a]] ĝis la [[14-a jarcento]], la mongola imperio plifaciligis kuturan interŝanĝon trans [[Azio]], [[Eŭropo]] kaj norda [[Afriko]].
Linio 7:
La vera kresko okazis nur sub la gvidado de [[Ĝingis-Ĥano]] ([[1155]]/[[1162]]–[[1227]]), kiu donis ŝtatan strukturon kaj leĝon al la rajdanta popolo. Sub li la mongoloj estigis la plej grandan kontinentan imperion de la historio.
 
Je la pinto de ilia potenco ili posedis la plej grandajn partojn de la [[Ĉina imperio|ĉina imperio]], de [[Koreio]], [[Ĥorasano]] (nuntempe [[Afganio]] kaj [[Irano]]), [[Kartvelio]], [[Armenio]], [[Rusio]], [[Hungario]], [[Persio]] kaj la najbaraj landoj. La mongoloj estis nomadaj popoloj, kiuj estis en la 13-a jarcento ĉirkaŭitaj de altevoluiĝintaj agrikulturaj kaj urbaj kulturoj. Tamen neniu el tiuj civilizoj disponis fortan centran potencon. En Azio, Rusio kaj en la proksima Oriento regis falontaj reĝoj aŭ urboŝtatoj.
 
La mongoloj uzis la strategian ŝancon de tiu potencmalpleno kaj unuigis ĉiujn tiujn regionojn per la prema mongola armeo al speco de ŝtata federacio kun politikaj kaj ekonomiaj interesoj. Ili tute dependis de la komerco kun urbaj popoloj. Kiel nomadoj ili apenaŭ kapablis stoki nutraĵojn aŭ subteni metiojn por produkti teknikaĵojn.
 
Iuj supozas, ke la celo de Ĝingis-Ĥano ne estis la subpremo de la najbaraj kulturoj sub la nomadan vivmanieron, sed ilia detruo. La regantoj de la nomadoj ŝajne ne komprenis la avantaĝojn de urba vivmaniero. Sed fakte, iom post iom li ja konsciiĝis pri la ekonomia rilato kun tiuj popoloj.
Linio 37:
* 1240–1502: La [[Ora Hordo]] regis super vastaj regionoj de orienta Eŭropo.
* 1241: La mongoloj atingis [[Silezio]]n ([[batalo ĉe Wahlstatt]], 90 kilometrojn oriente de [[Görlitz]]) kaj [[Hungario]]n ([[batalo ĉe Muhi]]).
* 1242: La mongoloj atingis la [[Adriatiko|Adriatikon]]n.
* 1245–1246: [[Johano de Plano Carpini]] veturis tra Mongolio kaj verkis vojaĝraporton.
* 1252–1255: [[Vilhelmo de Rubruk]] veturis tra Mongolio kaj verkis vojaĝraporton.
Linio 84:
* [http://www.steppenreiter.de/dshingis.htm Ĝingis-ĥano kaj la mongola imperio]
* [http://www.mittelalter-genealogie.de/_kreuzzuege/islamische_fuersten/m/mongolen.html Leksiko de la mezepoko rilate al mongoloj]
* Stefan Heidemann: [http://www.uni-jena.de/unijenamedia/Downloads/faculties/phil/iskvo/Heidemann_Texte/Heidemann_Antike_Welt_2005_Mongolen_clr.pdf ''Das Geld der Mongolen. (La mono de mongoloj)''] En: Antike Welt (Antikva mondo), vol. 36 , numero 5, p. &nbsp;77–84
 
{{havenda artikolo|Mongola Imperio}}