Kiel registrite je 19:59, 29 jul. 2013 redakti Maksim (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 34 175 redaktoj e →‎Paleolitiko: microlitos -> mikrolitoj ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 18:25, 6 jun. 2014 redakti malfari Iketsi (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 13 630 redaktoj e esperantigado, anstataŭigis: thumb\| → eta\| (8), \|left → \|maldekstra (2), \|right → \|dekstra Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 5: La termino '''prahistorio''' montras ankaŭ la gravecon de skribaĵoj en la okcidenta civilizacio. Sekve, en [[Egiptio]] prahistorio finiĝas ĉirkaŭ -3500, dum en [[Nov-Gvineo]] ĝi finiĝas ĉirkaŭ [[1900]]. Antaŭ ol rigardi historion alimaniere, temas ja pri ĝisnuna kutimo por apartigi la diversajn partojn de Historio ĉu homa ĉu universala. == Difino == Linio 35 ⟶ 34: === Mezolitiko === [[Dosiero:Ahrensburg point.png\|~~thumb~~eta\|150px\|Punta [[ahrensburgiense]].]] Mezolitiko," aŭ "Meza Ŝtonepoko" (el la greka "mesos" meza, kaj "litos", "ŝtono") estis periodo en la evoluo de homa teknologio inter la Paleolitikaj kaj Neolitikaj periodoj de la Ŝtonepoko. Linio 41 ⟶ 40: Regionoj kiuj travivis pli bonege mediajn efikojn kiam la lasta [[glaciepoko]] finiĝis havas multe pli evidentan ŝtonepokon, kiu daŭras ĝis jarmilo. En [[Norda Eŭropo]], socioj povis vivi bone danke al abundaj manĝaĵprovizadoj de la marskoj kreskitaj per pli varma klimato. [[Dosiero:Lepenski Vir Head.JPG\|~~thumb~~eta\|180px\|~~left~~maldekstra\|Escultura de [[Lepenski Vir]].]] Tiaj kondiĉoj produktis karakterizajn homajn kondutojn kiuj estas konservitaj en la materiala arkivo, kiel ekzemple la Maglemosian kaj Azilian kulturoj. Tiuj kondiĉoj ankaŭ prokrastis la alvenon de la [[Neolitiko]] ĝis same malfrue kiel 4000 a.K. en Norda Eŭropo. Linio 51 ⟶ 50: === Neolitiko === [[Dosiero:Poterie neolithic.JPG\|~~thumb~~eta\|Alfarería neolítica.]] Neolitiko aŭ "Nova Ŝtonepoko", estis periodo en la evoluo de homa teknologio, ĝi komenciĝis proksimume en 9500 a.K en Mezoriento. Ĝi estas konsiderata kiel lasta parto de la Ŝtonepoko. La Neolitiko sekvis la kulminan periodon Holoceno Epipaleolitiko, komencante kun la pliiĝo de terkultivado, kiu okazigis la "Neolitikan revolucion" kaj finon kiam iloj el metalo ĝeneraliĝis en la bronzepoko aŭ evoluante rekte en la [[Ferepoko]], dependante de geografia regiono. La Neolitiko ne estas specifa kronologia periodo, sed prefere serio de kondutismaj kaj kulturaj karakterizaĵoj, inkluzive de la uzo de sovaĝaj kaj hejmaj kultivaĵoj kaj la uzo de dombestoj. Novaj rezulto-ŝovoj la komencon de la Neoolita kulturo-dorso al ĉirkaŭ 10700 to 9400 BCE en Tell Qaramel en pli norda Sirio, ~~25km~~25 km nordo de Aleppo. [3 ] Ĝis tiuj rezultoj estas adoptitaj ene de arkeologia komunumo, la komenco de la Neoolita kulturo estas pripensita esti en la Oriento ( Jeriĥo, modern-tago-Cisjordanio) proksimume 9500 BCE. Ĝi evoluis rekte de la Epipaleolitic Natufiana kulturo en la regiono, kies popolo iniciatis la uzon de sovaĝaj muslioj, kiuj tiam evoluis en vera terkultivado. La Natufians povas tiel esti nomata "proto-neoolita" (12,500-9500 BCE aŭ 12,000-9500 BCE ). Ĉar la Natufians fariĝis dependa de sovaĝaj muslioj en ilia dieto, kaj sidema vivmaniero komencis inter ili, la klimatŝanĝoj asociitaj kun la Pli Juna Driaso supozeble devigis homojn evoluigi terkultivadon. Preter 9500-9000 BCE, terkultivado-komunumoj ekestis en la Oriento kaj atingis Malgrandan Azion, Nordafriko kaj Norda Mezopotamio. [[Dosiero:Axe polished.JPG\|~~thumb~~eta\|~~left~~maldekstra\|180px\|Hacha pulida.]] Early Neolithic-terkultivado estis limigita al mallarĝa vico da plantoj, kaj sovaĝaj kaj malsovaĝigita, kiuj inkludis spelteton, milio kaj literumis, kaj la konservado de hundoj, ŝafo kaj kaproj. De ĉirkaŭ 8000 BCE, ĝi inkludis malsovaĝigis brutaron kaj porkojn, la establadon de konstante aŭ laŭsezone loĝataj kompromisoj, kaj la uzon de ceramikaĵo. Ne ĉio el tiu kultura elementokarakterizaĵo de la Neolitiko ekaperis ĉie en la sama sinsekvo: la plej fruaj agrikulturaj socioj en la Proksima Oriento ne uzis ceramikaĵon, kaj, en Britio, ĝi restas neklara al kiuj amplekso-plantoj estis malsovaĝigita en la plej frua Neolitiko, aŭ eĉ ĉu konstante definitivaj komunumoj ekzistis. En aliaj mondopartoj, kiel ekzemple Afriko, Sudazio kaj Sudorienta Azio, sendependaj malsovaĝigo-okazaĵoj kondukis al siaj propraj region-karakterizaj Neoolitaj kulturoj kiuj ekestis kompletely nepartianon de tiuj en Eŭropo kaj Sudokcidento Azio. Early Japanese socioj uzis ceramikaĵon antaŭ evoluigi agrikulturon. Male al la Paleolitika, kie pli ol unu homspeco ekzistis, nur unu homspeco ( homo sapiens ) atingis la Neolitikon. Homo floresiensis povas esti pluvivinta dekstra supren laŭ al la krepusko de la Neolitiko mem, proksimume 12,000 jarojn antaŭe. Linio 78 ⟶ 77: == Bronzepoko == [[Dosiero:Bronze Ax Messara Crete.jpg\|~~thumb~~eta\|280px\|<center><small>Doble hacha de bronce, [[Civilización minoica]]. Ajuar del [[Tholos]] abovedado de Messara, [[Creta]] ([[Grecia]]).</small></center>]] [[Dosiero:British Museum gold thing 501594 fh000035.jpg\|~~thumb~~eta\|200px\|~~right~~dekstra\|'''[[Capa de oro de Mold]]''', [[Edad de bronce]], pieza expuesta en el [[Museo Británico]] de [[Londres]].]] La Bronzepoko de kulturo estas la periodo kiam la plej progresinta metalfunkciado (minimume en sistema kaj ĝeneraligita uzo) en ke kulturo uzis bronzon. Tio povus aŭ estinti bazita sur la loka elfandado de kupro kaj stano de ercoj, aŭ komercantaj por bronzo de produktado-areoj aliloke. Multaj, kvankam ne ĉio, Bronzepoko-kulturoj prosperis en antaŭhistorio. Linio 85 ⟶ 84: == Ferepoko == [[Dosiero:Pressapochista8.jpg\|~~thumb~~eta\|Casco de hierro de la [[Confederación Gaya]], [[siglo V]].]] En arkelogio, la Ferepoko estas la antaŭhistoria periodo en iu areo dum kiu akraj iloj kaj armiloj estis plejparte faritaj de fero aŭ ŝtalo. La adopto de tiu materialo koincidis kun aliaj ŝanĝoj en socio, inkluzive de malsamado agrikulturaj praktikoj, religiaj kredoj kaj artaj stiloj. Linio 97 ⟶ 96: == Kronologio == {{Ĉefartikolo\|Prahomo}} Vidu la sintezan tabelon de la ĉefaj kulturoj prahistoriaj de la malnova mondo. La kronologio de la prahistorio estiĝanta en la [[19-a jarcento]], estas la konsekvenco de la laboroj fare de imponaj taksonomiistoj de la antaŭa jarcento, kiel Lineo, Buffon, kaj aliaj kiuj konsiderinde malantaŭenŝovis la originon de la vivo sur la [[Tero]]. Oni konsideras, ke tiu kronologio, rezulto de la malkovroj fare de Boucher de Perthes, estiĝis en [[1912]] fare de la pastro Breuil, sekve de multnombraj prifosadoj okazintaj en la dua duono de la [[19-a jarcento]]. Linio 174 ⟶ 173: == Gravaj prahistoriistoj == [[Dosiero:~~Boucher_de_Perthes~~Boucher de Perthes.jpg\|~~thumb~~eta\|[[Jacques Boucher de Perthes]], unu el la patroj de la prahistorio]] * La kronologio de la prahistorio establiĝis en la [[19-a jarcento]], sekve al la laboro de [[Linnaeus]] kaj [[Georges-Louis Leclerc de Buffon\|Buffon]]. * En [[1820]], [[Christian Jürgensen Thomsen]] ordigis la kolektojn de sia muzeo rilate al la materialoj uzataj kaj kreis la klasigadon de la ''tri epokoj'': [[ŝtonepoko]], [[bronzepoko]] kaj [[ferepoko]].<ref>''Ledetraad til Nordisk Oldkyndighed'', 1836.</ref> Linio 217 ⟶ 216: {{havenda artikolo\|Prahistorio}} {{LigoLeginda\|es}}▼ [[Kategorio:Prahistorio\| ]] {{LigoElstara\|sr}} ▲{{LigoLeginda\|es}}

Prahistorio: Malsamoj inter versioj