Mehmedo la 2-a: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto: ja:メフメト2世 estas artikolo leginda; kosmetikaj ŝanĝoj
e Nekorekta linirompo (<br>), anstataŭigis: thumb| → eta| (4), |left → |maldekstra, |right → |dekstra, </br> → <br>, <br /> → <br> (8)
Linio 5:
|grandeco de bildo = 200px
|epigrafo = '''''Mehmeto la 2-a''''', laŭ [[Gentile Bellini]]
|reĝado = [[1444]] - [[1445]] ''(unua periodo)''<br />[[1451]] - [[1481]] ''(dua periodo)''
|kronado =
|dato de naskiĝo = [[30-a de marto|30-an de marto]] de [[1432]]
Linio 12:
|loko de morto =
|antaŭulo = [[Murado la 2-a]] ''(en unua kaj dua periodo)''
|sekvanto = [[Murado la 2-a]] ''(en unua periodo)''<br />[[Bejazido la 2-a]] ''(en dua periodo)''
|idaro =
|dinastio = [[Listo de osmanidaj imperiestroj|Osmanida]]
Linio 21:
 
== Familio ==
[[Dosiero:Mehmed Fatih scrapbook.jpg|thumbeta|leftmaldekstra|112px|Lernkajeraj desegnaĵoj italastilaj]]
Mehmedo la 2-a estis naskita la 30-an de marto 1432 en [[Edirne]]. Ĝis la jaro 1365 tiu urbo estis sub la momo Adrianopolo parto de la [[Bizanca Imperio]]. Post la konkero fare de la otomanoj Edirne iĝis la tria ĉefurbo de la ilia ŝtato. Mehmedo estis filo de sultano [[Murad la 2-a]], kiu vivis de 1404 ĝis 1451. Lia patrino [[Hüma Hatun]] estis [[sklavo|sklavino]]. Pri ŝia deveno ni nenion scias kun certeco, sed iuj supozas, ke ŝi estis naskita en [[Devrekanio|Devrekania]] lando de [[Kastamonuo|Kastamonua]] provinco, kiel filino de Abdullah de Hum. Ekzistas ankaŭ supozoj, ke ŝi estis kristana.
 
La du pli maljunaj duonfratoj Ahmed (nask. 1420) kaj Alâeddin Ali (nask. 1430) mortis en la jaroj 1437 kaj 1443. La cirkonstancoj ne estas konataj. La vivo-cirkonstancojn de la duonfratoj Hasan kaj Orhan oni ne sukcesis esplori. Plia duonfrato, Küçük Ahmed (nask. 1450), estis sufokita dum bano kiam li ankoraŭ estis vindo-infaneto. Laŭ kongruaj raportoj de osmaniaj kronikistoj tio okazis post la surtroniĝo de Mehmedo laŭ ties ordono. La murdon plenumis Evrenosoğlu Ali Bey. El la infanoj de Mehmed la 2-a oni konas nome la filojn [[Bajezido la 2-a|Bayezid]], Mustafa kaj [[Cem (Sultano)|Cem]] kaj ankaŭ du el la supozeble 4 filinoj – Ayşe kaj Gevherhan.
Linio 30:
 
Iom post iom la islama eduko ŝanĝis la menson de Mehmed. Lia islama kredo plifortiĝis. Fine lia konduto rimarkeble aliiĝis kaj li komencis laŭdi la leĝojn de [[Ŝario]] antaŭ ĉiuj, kiuj lin aŭskultis.
 
<br />
 
{{Genealogia arbo/komenco}}
Linio 42 ⟶ 40:
 
== Frua regado ==
[[Dosiero:Battle of Varna 1444.PNG|thumbeta|360px|[[Batalo de Varna|La Batalo de Varna]]]]
Laŭdire jam en la jaro 1437, post la morto de la duonfrato Ahmed, Mehmedo estis enoficigita en Amasya kiel princ-guberniestro (Çelebi Sulṭān). Sed tute certa estas, ke en la printempo de la jaro 1443 li estis sendita al Manisa (Sandschak Ṣaruḫān), por esti tie guberniestro. Akompanis lin tien liaj princ-instruistoj (Lālā) Kassabzâde Mahmud kaj Nişancı İbrahim b. Abdullah. Bey. La gajno de spertoj dum regado kaj la daŭrigo de la edukado okazis konforme al otomanaj prareguloj.
En la sama jaro 1443 la morto de la princo Alâeddin Ali metis la 11-jaran Mehmedon en la rolon de tronheredonto. La patro vokis sian filon al sia flanko, do al la ĉefurbo [[Edirne]], por ke Mehmedo konatiĝu kun siaj estontaj taskoj. Poste Murad la 2-a faris pacon kun la [[Karamana Emirlando]] en Anatolio en aŭgusto 1444, kaj li abdikis sian regadon favore al sia 12-jara filo Mehmedo. Sultano Murado sendis instruistojn al li por lia plua instruado.
Linio 50 ⟶ 48:
Dum lia frua regado, li edziĝis al kristanino el [[Albanio]], Patrinsultano [[Emine Gülbahar]], duonpatrino de lia posteulo kaj filo [[Bayezido la 2-a]], kies biologia patrino estis [[Mükrime Hatun]].
 
<br />
{| style="border: 1px black solid; margin-left:1em; text-align: left;" align="center" width="100"
! colspan="4" style="background:DarkKhaki" align="center" |'''MEHMED LA KONKERANTO''' ( Fatih Sultan Mehmed Khan Ghazi )
|- style="background:PaleGoldenrod" align="center"
| colspan="4" |<small>'''live kaj dekstre:''' Portretoj de '''MEHMED LA KONKERANTO'''<br />'''la du mezaj: [[Sieĝo de Konstantinopolo|La Konkero de Konstantinopolo je la 29-a de majo 1453]]
|- style="background:PaleGoldenrod" align="center"
|[[Dosiero:Sarayi Album 10a.jpg|207px]]
Linio 62 ⟶ 60:
|- style="background:PaleGoldenrod" align="center"
|<small>Otomana miniaturo bildiganta la sultanon Mehmed la 2-an dum li flaras rozon
|<small>Lia Eniro en [[Konstantinopolo]]n<br /> de [[Jean-Joseph Benjamin-Constant]].
|<small>[[Sieĝo de Konstantinopolo|La sieĝo de Konstantinopolo]]<br />de [[Fausto Zonaro|Fausto Zonaro (1854-1929)]].
|<small>Portreto de [[Gentile Bellini]], [[1479]]<br />(70 x 52 Nacia Galerio, Londono).
|}
</br>
 
== La sieĝo kaj konkero de Konstantinopolo ==
Linio 75 ⟶ 72:
En 1453 Mehmedo komencis la sieĝon de Konstantinopolo kun terarmeo, kiu ampleksis inter 80.000 kaj 200.000 soldatoj kaj mararmeo, kiu posedis 320 ŝipojn. La plimulto de ili estis transportaj kaj magazenaj ŝipoj. La urbo estis nun ĉirkaŭigita de maro kaj lando; la floto ĉe la enirejo de la Bosporo estis streĉita de marbordo al marbordo en la formo de duonluno, malhelpante ajnan helpon el la maro por la sieĝitoj.
 
[[Dosiero:Byzantine Constantinople eng.png|thumbeta|rightdekstra|300px|Mapo de [[Konstantinopolo]] kaj ĝiaj landaj muroj kaj haveno.]]
[[Sieĝo de Konstantinopolo|La sieĝo de Konstantinopolo]] startis en frua aprilo. Post pluraj nesukcesaj atencoj, la muroj de la urbo rezistis al la turkoj kun granda malfacileco.
 
Linio 85 ⟶ 82:
 
== Konkeroj en Azio ==
[[Dosiero:James Robertson Fatih Mosque.jpg|thumbeta|300px|La [[Fatih Moskeo]] konstruita laŭ ordono de Sultano Mehmedo la 2-a en Konstantinopolo, estis la unua imperia Otomana moskeo konstruita en la urbo post la Otomana konkero]]
La konkero de Konstantinopolo permesis al Mehmedo turni sian atenton al [[Malgrand-Azio|Anatolio]]. Mehmedo provis krei ununuran politikan enton en [[Anatolio]] per kaptado de turkaj ŝtatoj nomitaj [[Bejliko]]j kaj la greka [[Trebizonda imperio|Imperion de Trebizondo]] en nordorienta Anatolio, kaj aliancita sin mem kun la [[Krimea Ĥanlando]] en [[Krimeo]]. Mehmed II firmigis la Otomanan potencon sur aliaj turkaj ŝtatoj. Ĉi tiuj konkeroj permesis lin puŝi cetere en Eŭropo.
 
Alia grava politika ento kiu formis la Orientan politikon de Mehmedo la 2-a estis la [[Ak Koyunlu|Blankaŝafaj Turkmenoj]]. Kun la gvidado de [[Uzun Hasan]], ĉi tiu [[turkmenoj|turkmena]] reĝlando akiris potencon en la Oriento sed pro iliaj fortaj rilatoj kun la kristanaj potencoj kiel Imperio de Trebizondo kaj la [[Venecia respubliko]] kaj la alianco inter ili kaj [[Karamanidoj]], Mehmed vidis ilin kiel minaco al sia propra potenco. Li gvidis sukcesan kampanjon kontraŭ Uzun Hasan en 1473 kiu rezultis kun la decida venko de la Otomana Imperio en la [[Batalo de Otlukbeli]].
== Konkeroj en Eŭropo ==
Mehmedo turnis sin poste al konkero en la [[Balkanoj]]. [[Beogrado]]n li provis konkeri per [[sieĝo]] en 1456. Hungaraj komandantoj sukcese defendis la urbon kaj la otomano retiriĝis kun pezaj perdoj, sed ĉe la fino, ili okupis preskaŭ la tutan [[Serbio]]n.
 
En 1463, post disputo super la tributo kiun pagis ĉiujare la bosnia reĝlando, Mehmedo invadis Bosnion kaj konkeris ĝin tre rapide.
Linio 97 ⟶ 94:
 
== Morto ==
Mehmedo la 2-a forpasis la 3-an de majo 1481, en la aĝo de kvardek naŭ. Ekzistas supozoj ke li estis venenita de iu el siaj doktoroj.
 
Mehmedo estis entombigita en tombejo ene de la [[Fatih Moskeo]].
Linio 110 ⟶ 107:
 
{{vivtempo|1432|1481|}}
 
{{LigoLeginda|ar}}
{{LigoLeginda|ja}}
{{LigoLeginda|zh-classical}}
 
[[Kategorio:Osmanidaj imperiestroj]]
Linio 117 ⟶ 118:
 
{{LigoElstara|ar}}
{{LigoLeginda|ar}}
{{LigoLeginda|ja}}
{{LigoLeginda|zh-classical}}