Tamuzi: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Iketsi (diskuto | kontribuoj) e Nekorekta linirompo (<br>), anstataŭigis: thumb| → eta|, </br> → <br> (2), <br /> → <br>, aldonis orphan etikedoj |
||
Linio 1:
{{Orphan|date=junio 2014}}
[[Dosiero:Dumuzi.gif|thumb|250px|Geedziĝo de Tamuzi kaj Iŝtar.]]▼
'''Tamuzi''', '''Tamuz''' aŭ '''Tamuzo''' ([[Akada lingvo|akade]] '''Du’zu''', [[Araba lingvo|arabe]] '''تمّوز''' '''Tammūz'''; [[Hebrea lingvo|hebree]] '''תמוז''', '''Dūzu''') estas mezopotamia diaĵo, kies kulto disvastiĝis en la tuta mediteranea areo, inkluzive de [[Grekio]], kie prenis la nomon de [[Adoniso]], “paredro”de la diino de la fekundeco [[Inano]]/[[Iŝtar]]/[[Astarto]], kies morto kaj resurekto reprezentas la periodan reĝeneriĝon de la printempa [[Vegetaĵaro|vegetado]].
Linio 5 ⟶ 7:
En [[Babilono]], la monato Tamuzi estis tiel nomita honore de ĝia lokonomo, siavice derivita el la diaĵo-paŝtisto [[Sumero|sumera]], nome Dumuzi aŭ Dumizid, edzo de la diino [[Inano]] kaj en la paralela formo akada edzo de Iŝtar, Adoniso en [[Sirio]], akirita el la greka religio. La nomo Tamuzi ŝajnas kombinita, laŭ etimologiistoj, ankaŭ kun aliaj diversalingvaj elementoj.
Komencinte de la suna [[solstico]], en [[Mezopotamio]], kaj praktike en la tuta zono de la Egea Maro, estis celebrita funebra rito: babilnanoj opiniis ke la malplilongiĝo de la tagoj kaj la mildiĝo de suna varmo perkaŭze koincidus kun la “morto” de la diaĵo kaj festis sestagan funebron, kiu estis ritigita – pruvo de potenca influo de tiu kulto - ankaŭ antaŭ la hebrea [[Templo de Jerusalemo]], laŭ hororo esprimita de profeto [[Ezekielo]]:
<small>'''"14 Kaj Li venigis min al la enirejo de la norda pordego de la domo de la Eternulo, kaj jen tie sidas virinoj, kiuj ploras pri Tamuz. 15 Kaj Li diris al mi: Ĉu vi vidas, ho filo de homo? vi vidos ankoraŭ pli grandajn abomenindaĵojn ol tiuj."''' (8,14-15).</small>
Linio 12 ⟶ 14:
== La mito de Tamuzi ==
En la listo de la sumeraj reĝoj aperas iu "Dumuzi la Fiŝisto, kies reĝa urbo estis Kua. kiu regnis 100 jarojn", tria reĝo de la dinastio [[Uruk]]; al tiu posteulis [[Gilgameŝ]], opiniata filo Lugalbanda; situacio neeksplikata en la konataj tekstoj kaj nek estas eskplikata kiel en aliaj tekstoj Dumuzi estas epitetata paŝtisto kaj ne fiŝisto. <br
Aliaj Damuzi paŝtistoj aperas en tiu listo, kiuj regnis antaŭ la [[Tutmonda diluvo]]<ref>Pri [[Tutmonda diluvo]] parolas, krom la Biblio ([[Genezo]], 8), ankaŭ la antikvaj mezopotamiaj kulturoj.</ref>. Sed urbo [[Eridu]] (eble najbare de la [[Persa Golfo]], ĉirkaŭata de dolĉaj akvoj kaj akvosurfacoj, estas ekzakte la loko en kiu oni atendus fiŝiston kaj ne paŝtiston.
Ĉiukaze multaj paŝtistaj poemoj kaj kanzonoj rakontas la amon de diino Inano kaj dio Tamuzi. Teksto, restaŭrita en [[1963]] priskribas la enamiĝon de Inano al Tamuzi per terminologio tenera kaj eksplicite erotika.
Ampleksa, kaj kompleksa ,serio de mitaj eventoj kuntrenas. post la furioza enamiĝo, la du protagonistojn al lukto de unu kontraŭ la alia, alvokantaj la helpon de amikaj dioj kaj diinoj eĉ de demonoj.<ref>Eĥo de tiuj interdiaj luktoj troviĝas ankaŭ en la posta hebrea-kristana literaturo kie, tamen, la fantaziaj lukto okazas sub la okulo de la unika Dio kreinto.</ref> kiuj partianiĝas al mortigo.<ref>En tiu fuziozaj luktoj en kiuj unu malamas la alian, neniam elfontas sento de kulpo, do sento de peko: emerĝas ja jes, pento, sed pento pro la rezultoj de la venĝo. Malsame ol en la preskaŭ samtempa [[Biblio]], la malamo kaj perforto estas ofte kondamnita kiel ofendo al Dio,</ref> eĉ Anano dekretas kaj ordonas la mortigon de Tamuzi, sed poste ŝi pentas kaj provizas por ke li revenu el la regno de la subtera ularo al vivo. <
Li revenas al vivo same kiel revenas la [[Vegetaĵaro|vegetado]], kaj foriras (mortas) kun la malpliiĝo de la rikoltoj: kaj la diaj eventoj korespondas la la ŝanĝiĝoj de la sezonoj. Oni veneris Tamuzi kiel dion [[resurekto|resurektintan]] similan al [[Egiptio|egipta]] [[Oziriso]]. kaj al [[Baalo]] en la poemo al li dediĉita en la ]]Ugarit|ugarita literaturo, al [[Dionizo]] en la versio laŭ kiu li savas la patrinon [[Semela]]n el la forgeso de la [[Hadeso]], kaj al [[Adoniso]] kultita en [[Biblo]]. <
Kiel oni vidas, preskaŭ ĉiuj tiuj diaĵoj mortas per perforto kvazaŭ ili ripetu skemon psikan (kolektivan [[arketipo]]n). Kiuj volis vidi similaĵojn kun la morto kaj rezurekto de [[Kristo]] sin trovis antaŭ multegaj malsamecoj, inter kiuj la historio!<ref>Messori, Iptesi su Gesù, Sei, 1970.</ref>
| |||