|
===Etimologio===
La landnomo ''Irano'' en [[Persa lingvo|moderna persa]] (ایران) devenas el malnova ''Aryānā'' Ariana - "Lando de [[Arjoj]]", unuafoje atestita en la tradicio de [[Zaratuŝtrismo]] nome [[Avesto]].<ref name="hinduwebsite">{{cite web|author=V.Jayaram |url=http://www.hinduwebsite.com/hinduism/concepts/arya.asp |title=The Concepts of Hinduism – Arya |publisher=Hinduwebsite.com |date=9 January 2007 |accessdate=18a Junio 2011}}</ref><ref name="wiscper">{{cite web|url=https://wayback.archive.org/web/20060221034145/http://imp.lss.wisc.edu/~aoliai/languagepage/iranianlanguages.htm |title=Iranian Languages |pages=26–7 |publisher=LSS.wis.edu |date=21 February 2006 |accessdate=21a Junio 2013}}</ref><ref name="about.com">{{cite web|url=http://ancienthistory.about.com/od/persianempiremaps/qt/Iran.htm |title="Iran – The Ancient Name of Iran", N.S. Gill |publisher=Ancienthistory.about.com |date=4a Septembro 2010 |accessdate=18a Junio 2011}}</ref><ref name="Bailey_Arya">{{cite encyclopedia|last=Bailey|first=, Harold Walter|title=, Arya|pages=, paĝoj 681–683|year=, 1987|volume=, volumeno 2|encyclopedia=, Encyclopaedia Iranica|location=, New York|publisher=, Routledge & Kegan Paul|url= http://www.iranicaonline.org/articles/arya-an-ethnic-epithet}}</ref> La termino ''Ērān'' aludis al Irano en skribaĵo de la 3a jarcento dum la epoko de la [[Sasanida Imperioj|Sasanidoj]], kaj la skribaĵo en partia lingvo kiu akompanas ĝin uzas la partian terminon "aryān" reference al ''Irananoj''.<ref name="MacKenzie">{{cite encyclopedia|last=MacKenzie|first=, David Niel|title=, Ērān, Ērānšahr|year=, 1998|volume=, volumeno 8|encyclopedia=, Encyclopedia Iranica|publisher=, Mazda|location=, Costa Mesa|url= http://www.iranicaonline.org/articles/eran-eransah}}</ref>
Ĉi tiu termino ''Irano'' estis uzita por la centra parto de Sasanida ŝtato. Mem irananoj ĉiam menciadis sian landon per tiu vorto. Eŭropanoj ĝin nomis Persio laŭ la centra provinco ''Parsi'' aŭ ''Farsi'' kaj ĉar antikvaj grekoj nomigis ĝin ''Persis'' (Περσίς). En [[1935]] ŝtata registaro de [[Reza Ŝaho Pahlavi]] turnis al la ŝtatoj de la mondo nomi ĝin kiel Irano. Poste ambaŭ nomoj estis uzataj,<ref>{{cite web| title = Renaming Persia| work = persiansarenotarabs.com | year = 2007| url = http://www.persiansarenotarabs.com/renaming-persia/ | accessdate =26a Aprilo 2011}}</ref> sed Persio nur por kulturaj temoj, dum Irano ĉiam por politikaj instancoj.<ref name="artarena">{{cite web|url=http://www.art-arena.com/history.html |title=Persia or Iran, a brief history |publisher=Art-arena.com |accessdate=21a Junio 2013}}</ref>
La historia kaj kultura pli ampleksa uzado de la vorto "Irano" ne estas limigita al la moderna ŝtato.<ref>{{cite AV media |people=Richard N. Frye, |title=interviewintervjuo byfare de Asieh Namdar |url=http://azadegan.info/files/Dr.Frye-discusses-greater-Iran-on-CNN.mp4 |date=2020a Octoberde oktobro 2007, |time= |publisher=CNN, |quotecitaĵo=I spent all my life working in Iran. and as you know I don't mean Iran of today, I mean Greater Iran, the Iran which in the past, extended all the way from China to borders of Hungary and from other Mongolia to Mesopotamia}}.</ref><ref>{{cite book|author=Christoph Marcinkowski|title=Shi'ite Identities: Community and Culture in Changing Social Contexts|url=http://books.google.com/books?id=F9khRsDDŭ8C&pg=PA83|accessdate=21a Junio 2013|quote=The 'historical lands of Iran' – 'Greater Iran' – were always known in the Persian language as Irānshahr or Irānzamīn.|year=2010|publisher=LIT Verlag Münster|isbn=978-3-643-80049-7|page=83}}</ref><ref>{{cite journal|last=Frye|first=Richard Nelson|journal=The Harvard Theological Review|date=October 1962|volume=55|issue=4|pages=261–268|title=Reitzenstein and Qumrân Revisited by an Iranian|quote=I use the term Iran in an historical context[...]Persia would be used for the modern state, more or less equivalent to "western Iran". I use the term "Greater Iran" to mean what I suspect most Classicists and ancient historians really mean by their use of Persia – that which was within the political boundaries of States ruled by Iranians.|jstor=1508723|doi=10.1017/S0017816000007926}}</ref> Irānshahr<ref>Mīr Khvānd, Muḥammad ibn Khāvandshāh, Tārīkh-i rawz̤at al-ṣafā. Taṣnīf Mīr Muḥammad ibn Sayyid Burhān al-Dīn Khāvand Shāh al-shahīr bi-Mīr Khvānd. Az rū-yi nusakh-i mutaʻaddadah-i muqābilah gardīdah va fihrist-i asāmī va aʻlām va qabāyil va kutub bā chāphā-yi digar mutamāyiz mībāshad.[Tehrān] Markazī-i Khayyām Pīrūz [1959–60]. ایرانشهر از کنار فرات تا جیهون است و وسط آبادانی عالم است. Iranshahr stretches from the Euphrates to the Oxus, and it is the center of the prosperity of the World</ref> aŭ Irānzamīn (Granda Irano)<ref>{{cite book|author=Richard Frye|title=Persia (RLE Iran A)|url=http://books.google.com/books?id=9QOfAvCP1jkC&pg=PA13|accessdate=21a Junio 2013|quote=This 'greater Iran' included and still includes part of the Caucasus Mountains, Central Asia, Afghanistan and Iraq; for Kurds, Baluchis, Afghans, Tajiks, Ossetes, and other smaller groups are Iranians|date=23a Majo 2012|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-84154-5|page=13}}</ref> korespondis al teritorioj de iranaj kulturaj aŭ lingvaj zonoj. Krom moderna Irano, ĝi inkludis partojn de Kaŭkazo, Mezopotamio, Orienta Arabio, la Hindia subkontinento kaj Centra Azio.
Ĝis [[1979]] la lando prezentis monarĥion (oficiala nomo - ''Keŝvare Ŝahanŝahije Iran''), poste - islaman respublikon (''Ĝomhuri-je Eslami-je Iran'').
|
