|
[[File:J accuse.jpg|thumb|La unua paĝo de la letero]]
[[File:Statue_de_Dreyfus.JPG|thumb|Statuo de Dreyfus]]
"'''''J'accuse ...!'''''" ({{IPA-fr|franca prononco [ʒaˈkyz}]}, "Mi akuzas....") estas unu el la plej famafamaj publikapublikaj leteroleteroj en la tuta historio. Vere rimarkinda letero ĉar en ĝi, [[Émile Zola]], la plej fama [[Francio|franca]] [[inteligentuloverkisto]] tiutempa, provis esti kondamnita al malliberejo por influi la [[Dreyfus-skandalo|Dreyfus-skandalon]].
== La Dreyfus-skandalo ==
La temo de la letero estis la maljusta traktado deal [[Alfred Dreyfus]]. Dreyfus estis juda oficierooficiro en la franca armeo kaj oni maljuste konviktis lin de ŝtatperfido dum sekreta juĝado. Poste li estis malhonore maldungita de la armeo kaj sendita al [[Diabloinsulo]], franca punkolonio en centra [[Ameriko]].
== La letero de Zola ==
La letero de Zola, kiu publikiĝis la 13-an de januaro 1898 en la gazeto ''[[L'Aurore]]'' kaj iĝis tre fama, akuzis la plej altajn nivelojn de la franca armeo depri malhelpo al justeco kaj [[kontraŭjudismo]]. La letero dividis la francan societon en simpatiantojn kaj malsimpatiantojn de Dreyfus, sed ĝia celo estis ke la registaro akuzu Zola deje [[kalumnio]]. Tia akuzo permesus al la defendantoj de Dreyfus de aliri gravajn pruvmaterialojn de la sekreta juĝado.
== Efekto de la letero ==
La plano funkciis: malpli ol du semajnoj post la aperigo de la letero, oni konviktis Zola deje kalumnio. LiOni estis malpremiitaforprenis sian membrecon en la franca [[Honora legio]] kaj li devis fuĝi de Francio por eviti la malliberejon.
Alfred Dreyfus estis rejuĝata unu jarojaron post la letero. Oni denove konstatis lian kulpon, sed oni pardonis lin. Finfine, en 1906, Dreyfus estis komplete senkulpigata kaj oni eĉ premiis lin per kruco de la [[Honora legio]] - honoro kiun kutime ricevas soldatoj kiuj subiris senparalelan martiradon. Li devis frue emeritiĝi de la armeo pro sia malbona sano (postefektopost efiko de sia mallibero en Diabloinsulo) sed re-aktiviĝis en la armeo kiam ekis la [[Unua mondmilito]]. Li batalis ĉe la plej antaŭaj lineoj dum la [[Batalo apud Verdun]] kaj aliaj gravaj bataloj. Dreyfus mortis en 1935. Se vioni vizitas la [[Musée d'Art et d'Histoire du Judaïsme]] en [[Parizo]], vioni vidos statuon de Dreyfus tenante sian dispecigitan glavon, indiko de sia malhonora maldungigo.
== Posta uzado de "J'accuse" ==
''J'accuse'' (mi akuzas), la titolo de la letero, iĝis termino kaj en la [[franca lingvo]] kaj en la [[angla lingvo]]. Oni uzas tiujn vortojn, en la originala franca, por esprimi indignon kontraŭ potenculo, specife se oni kondamnas grandan socian maljustecon.
[[Kategorio:Juĝaj procezoj]]
[[Kategorio:Francaj esprimoj]]
[[Kategorio:Francaj verkistoj]]
| 