Konservativismo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Linio 13:
En [[Britio]] konservativaj ideoj (kvankam ankoraŭ ne nomitaj tiele) aperis en la konservativa movado, dum la periodo de [[Angla resurtronigo]] (1660-1688). Konservativismo subtenis hierarkian socion kun [[monarko]] kiu regis per dia rajto. Konservativuloj kontraŭbatalis la ideon ke suvereneco estis derivita de la homoj, kaj repudiis la aŭtoritaton de [[parlamento]] kaj religian liberecon. La verko de [[Robert Filmer]] nome ''Patriarcha: or the Natural Power of Kings'', kiu estis verkita antaŭ la [[Angla enlanda milito]], iĝis akceptita kiel la deklaro de sia doktrino. Tamen, la [[Glora Revolucio de 1688]] detruis tiun principon certagrade establante konstitucian registaron en [[Anglio]], kondukante al la hegemonio de la kontraŭa ŭiga ideologio. Alfrontita kun malvenko, la konservativuloj reformis sian movadon, tiam dirante ke suvereneco estis transdonita al la tri statoj nome krono, [[Senjoroj]], kaj [[Komunuloj]]<ref>Eccleshall, pp. ix, 21</ref> prefere ol sole en la krono. Konservativismo iĝis marĝenigita dum la longa periodo de [[ŭigo]]-potencpreno en la [[18-a jarcento]].
 
Konservativuloj tipe vidas [[Richard Hooker]] (1554-1600) kiel la fonda patro de konservativismo, kune kun la [[Markizo de Halifakso]] (1633-1695), [[David Hume]] (1711-1776) kaj [[Edmund Burke]] (1729-1797). Halifakso antaŭenigis pragmatismon en registaro, dum Hume kverelis kontraŭ politika [[raciismo]] kaj utopiismo..<ref>Jerry Z. Muller, eld. ''Conservatism: an anthology of social and political thought from David Hume to the present'' (Princeton University Press, 1997); Sheldon Wolin, 'Hume and Conservatism', ''American Political Science Review'' 48 (1954), 999-1016.</ref> Burke estis la privata sekretario de la Markizo de Rockingham kaj oficiala pamfletisto al la Rockingham-filio de la ŭiga partio.<ref>Stanlis, Peter J. ''Edmund Burke: selected writings and speeches''. New York: Transaction Publishers (2009), p. 18</ref> Kune kun la [[torioj]], ili estis la konservativuloj en la komenco de la [[18-a jarcento]] en la [[Unuiĝinta Reĝlando]].<ref>{{cite book|author=M. Morton Auerbach|title=The Conservative Illusion|url=http://www.unz.org/Pub/AuerbachMMorton-1959?View=FindIt|publisher=Columbia University Press (1959)|page=33}}</ref> La opinioj de Burke estis miksaĵo de liberalulaj kaj konservativaj, rilate al la signifo de tiuj esprimoj en tiu periodo (kiu estis rimarkeble diferenca de iliaj implicoj hodiaŭ). Li apogis la [[Usona milito|Usonan Revolucion]] de 1765-1783, sed abomenis la perfortemon de la [[Franca Revolucio]] (1789- ). Li akceptis la liberalajn idealojn de privatproprieta rajto kaj la [[ekonomiko]]n de [[Adam Smith]], sed opiniis ke ekonomiko devus esti konservita malĉefe al la konservativa socia etiko, ke [[kapitalismo]] devus esti malĉefa al la mezepoka socia tradicio kaj ke la komercista klaso devus esti malĉefa al [[aristokrataro]].<ref>Auerbach, ''The Conservative Illusion.'' (1959), p. 40</ref> Li insistis pri normoj de honoro derivita de la mezepoka aristokrata tradicio, kaj vidis la aristokrataron kiel la naturaj gvidantoj de la nacio.<ref>Auerbach, ''The Conservative Illusion''. (1959), p. 37</ref> Tio signifis limojn por la potencoj de la krono, ĉar li eltrovis ke la institucioj de [[parlamento]] estis pli bone informitaj ol komisionoj nomumitaj fare de la oficulo. Li favoris establitan (ŝtatan) [[eklezio]]n, sed enkalkulis gradon da [[religia toleremo]].<ref>Auerbach, ''The Conservative Illusion'' (1959), pp. 52–54</ref> Burke pravigis la socian ordon surbaze de tradicio: tradicio reprezentis la saĝecon de la specio kaj li aprezis komunumon kaj socian harmonion super socialaj reformoj.<ref>Auerbach, ''The Conservative Illusion,'' (1959), p. 41</ref> Burke estis plej elstara teoriulo en tiu frua periodo, trovante ekstreman idealisman (aŭ konservativulo aŭ ŭigo) endanĝerigon al pli larĝaj liberecoj, kaj (kiel Hume) malaprobante abstraktan kialon kiel nepruvita gvidisto por politika teorio. Malgraŭ ilia influo sur estonta konservativa penso, neniu el tiuj fruaj kontribuantoj estis eksplicite implikitaj en konservativula politiko. Hooker vivis en la [[16-a jarcento]], longe antaŭ la apero de konservativismo, dum Hume estis senpolitika filozofo kaj Halifakso simile saĝe sendependa. Burke priskribis sin kiel ŭigon.
 
Baldaŭ post la morto de Burke en 1797, konservativismo estis revivigita kiel ĉeftendenca politika forto kiam la ŭig-liberaloj suferis serion de internaj separiĝoj. Tiu nova generacio de konservativuloj derivis sian politikon ne de Burke sed de sia antaŭulo, la Vicgrafo Bolingbroke, kiu estis jakobito kaj tradicia konservativulo, malhavante la simpatiojn de Burke por ŭigec-politikoj kiaj ekzemple la katolika emancipiĝo kaj la [[usona sendependeco]] (fame atakita fare de [[Samuel Johnson]] en "Taxation No Tyranny"). En la unua duono de la 19-a jarcento ekzistis multaj gazetoj, revuoj, kaj ĵurnaloj antaŭenigantaj obeemajn aŭ dekstrulajn sintenojn en religio, politiko, kaj internaciaj aferoj. Burke malofte estis menciita sed [[William Pitt]] (1759-1806) estis evidenta heroo. La plej elstaraj ĵurnaloj estis ''The Quarterly Review,'' La Jarkvarona Revuo, fondita en 1809 kiel kontraŭpezilo al ''Edinburgh Review'', de la ŭig-liberaloj kaj la eĉ pli konservativa ''Blackwood's Edinburgh Magazine''. Sack trovas ke La Jarkvarona Revuo antaŭenigis ekvilibran kanningitan konservativismon; estis neŭtrala pri katolika emancipiĝo kaj nur iom kritika kontraŭ Nekonformisman Opozicion; ĝi kontraŭbatalis [[sklaveco]]n kaj apogis la nunajn pormalriĉajn leĝojn. Ĝi estis "ofensiva imperiisto." La alta hierarkiularo de la [[Eklezio de Anglio]] legis la ''Orthodox Churchman's Magazine'' kiu estis same malamika al judoj, katolikoj, jakobenoj, metodistoj, kaj unitaraj reprezentantoj. Ankrite ĉe la ultraj konservativuloj estis ''Blackwood's Edinburgh Magazine'', kiu staris firme kontraŭ katolika emancipiĝo, kaj preferis sklavecon, malmultekostan monon, merkantilismon, la navigadajn leĝojn, kaj la [[Sankta Alianco|Sanktan Aliancon]].<ref>J.J. Sack, "The Memory of Burke and the Memory of Pitt: English Conservatism Confronts Its Past, 1806-1829," ''Historical Journal'' (1987) 30#3 pp. 623-640; [http://www.jstor.org/stable/2639162 in JSTOR]; quote on p 627</ref>