Karbigejo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
eNeniu resumo de redakto |
e aldono de informo |
||
Linio 8:
[[Dosiero:Charcoal retorts cm01.jpg|thumb|maldekstra|La nuntempaj retortoj por produkti [[lignokarbo]]n (braĝon)]]
'''Karbigejo''' estas la loko, kie estas produktada la [[lignokarbo]] el ligno. Dum la historio ekzistis diversaj sistemoj. La plej konata estas [[kupolo|kupolforma]] tipo, kiu estas uzata ĝis hodiaŭ. La unua priskriboj kaj desegnoj aperis en [[Eŭropo]] en la 16-a jarcento. En multaj eŭroaj lingvoj estas uzata simila termino por ĉi tiu tipo (germane: Meiler; finne: Miilu; ĉeĥe:Milíř; pole:Mielerz, sveda:kolmila) kaj la preoceso estas tute simile. En nordaj landoj ([[Svedio]], [[Rusio]]) oni uzis rektangulan kaj multe pli grandan tipon, kiu aperis en la 19-a jarcentro en la alpoj. Ĝi ebligis la utiligon de kompletaj arboj post demeto de la branĉoj kaj bezonis malpli da manlaboro. Laŭ germana terminaro el la 18-a jarcento la vorto "Meiler" ne signifas pli ol la "loko, kie oni produktas lignokarbon" sendepende de la metodo. Poste pro la populareco de la kupolforma karbigejo, la signifo reduktiĝis al unu speciala, tre konata aspekto.
Antaŭe ĝis la antikva tempo la karbigejo estis truo en la tero kun [[diametro]] de eble 1 metro, en kiu ekbrulis la ligno kaj poste estis kovrita por kontroli la aliron de aero. Lignokarbo estis bezonata por prudukti feron (reduktado de la [[erco]] kaj por atingi la altan temperaturon por [[forĝi]]) kaj por fandi metalojn.
La asertoj de historiistoj, ke grekoj kaj romianoj uzis '''Karbigejon''' en la formo de [[kupolo]] (vidu la apudajn fotojn), kovrita per [[argilo]], tero, [[filiko]], [[musko]] aŭ turfo (razeno), ne estas pruveblaj. La historiaj dokumentoj estas malklaraj kaj multaj antikvaj aŭtoroj komplete ignoris la lokon kaj funkcion de karbigejoj. La arkeologio trovas multegajn subterajn karbigejojn kaj ne pli frue ol dum mezepoko eblas trovi rondajn artfaritajn ebenaĵojn en arbaraoj, kiuj enhavas pli altan kvanton da lignokarbo ol la ĉirkaŭaĵo. Ofte multaj de ĉi tiuj ebenaĵoj troviĝas tute proksime.
La ĉefa funkcio de la karbigejo dum sufiĉe longa tempo estis la utiligo de la arbaro. La transporto de la ligno el foraj kaj montaraj regionoj estis komplika kaj multekosta. Per la karbigejo oni transformis la lignon al produkto, kiu estis pli facile transportebla kaj povis disponigi brulaĵon en la lokoj, kiuj gix estis bezonata. Eĉ post la malkovro kaj enkonduko de ŝtonkarbo la lignokarbo ne perdis sian rolon por la metalurgio kaj tradiciaj karbigejoj funkciis eĉ en industrilando ĝis la fino den la Dua Mondmilito.
| |||