Niĝerio: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 71:
===Kolonio===
La sklavkomerco estis farita fare de eŭropaj kaj ŝtataj kaj ne-ŝtataj aktoroj kiaj ekzemple el [[Britio]], [[Nederlando]], [[Portugalio]] kaj privataj firmaoj, same kiel fare de diversaj afrikaj ŝtataj kaj ne-ŝtataj aktoroj. Kun altiĝanta kontraŭ-sklaveca sento hejme kaj ŝanĝante ekonomiajn faktojn, Britio senpacigis la internacian sklavkomercon en 1807. Sekvante la [[Napoleonaj Militoj|Napoleonajn Militojn]], Britio establis la Okcidentan Afrikan Eskadron en provo halti la internacian trafikon de sklavoj.<ref>{{cite news|title=10 things about British slavery|publisher=BBC News|date=3a Aŭgusto 2005|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/4742049.stm|accessdate=28a Majo 2011}}</ref> Ĝi haltigis ŝipojn de aliaj nacioj kiuj forlasis la afrikan marbordon transportantaj sklavoj; la akaparitaj sklavoj estis prenitaj al [[Fritaŭno]], kolonio en Okcidentafriko origine establite por la reloĝigo de liberigitaj sklavoj fare de Britio.
[[File:Ancient Benin city.JPG|thumb|[[Beninurbo]] en la 17a jarcento kun la Obao de Benino en procesio. Tiu bildo aperis en eŭropa libro, ''Description of Africa'', publikigita en Amsterdamo en 1668.<ref>''Description de l'Afrique'' ... Tradukita de Flandra (Amsterdamo, 1686; 1a eld., 1668), inter pp. 320 kaj 321. (Library of Congress, Prints and Photographs Division, LC-USZ62-30841).</ref>]]
En 1885, britoj postulis al okcidentafrika influkampo kaj tio ricevis agnoskon de aliaj eŭropaj nacioj. La sekvan jaron, oni ĉartis la [[Reĝa Niĝeria Kompanio|Reĝan Niĝerian Kompanion]] sub la gvidado de sinjoro [[George Taubman Goldie]]. En 1900 la teritorio de la Kompanio venis sub la kontrolon de la brita registaro, kiu moviĝis por plifirmigi sian tenadon super la areo de moderna Niĝerio. La 1an de januaro 1901, Niĝerio iĝis brita [[protektorato]], kaj parto de la [[Brita Imperio]], la plej antaŭenira mondpotenco tiutempe. La sendependaj regnoj de kio iĝus Niĝerio batalis multajn militojn kontraŭ la Brita Imperio en la fino de la 19-a kaj komenco de la 20-a jarcento provante reakiri sendependecon. Per milito, la brita konkeris [[Benino]]n en 1897, kaj, en la [[Angl-Ara Milito]] (1901-1902), venkis aliajn kontraŭulojn. La stagnigado aŭ kompleta detruo de tiuj ŝtatoj malfermis la Niĝerian areon al la brita regado.
En 1914, la britoj formale unuigis la Niĝerian areon kiel la Kolonio kaj Protektorato de Niĝerio. Administre, Niĝerio restis dividita en la [[Norda Regiono (Niĝerio)|norda]] kaj [[Sudniĝeria Protektorato|suda]] [[protektorato]]j kaj Lagosa Kolonio. Loĝantoj de la suda regiono daŭrigis plie interagadon, kaj ekonomian kaj kulturan, kun la britoj kaj aliaj eŭropanoj pro la marborda ekonomio.
Kristanaj misioj establis okcidentajn instruejojn en la protektoratoj. Sub la politiko de Britio de nerekta regado kaj validumado de islama tradicio, la krono ne instigis al la operacio de kristanaj misioj en la norda, islama regiono.<ref>Garba, Safiya J., "[http://www.mcser.org/images/stories/JESR-Special-Issues/JESR%202012%20Special%20Issue%20vol%202%20no%207/Safiya%20J%20Garba.pdf The Impact of Colonialism on Nigerian Education and the Need for E-Learning Technique for Sustainable Development]", ''Journal of Education and Social Research,'' MCSER-Mediterranean Center of Social and Educational Research (Rome; Vol. 2 (7) Oktobro 2012); p. 56 (ISSN 2239-978X)</ref> Kelkaj infanoj de la suda elito iris al Britio por okupiĝi pri altedukado. De sendependeco en 1960, regionaj diferencoj en "moderna" instrua aliro estis markitaj. La heredaĵo, kvankam malpli okulfrape, daŭras al la aktualo. Malekvilibroj inter Nordo kaj Sudo estis esprimitaj en la politika vivo de Niĝerio. Ekzemple, norda Niĝerio ne malpermesis [[sklaveco]]n ĝis 1936.<ref>{{cite web|title=The end of slavery|work=The Story of Africa|publisher=BBC News|url=http://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/1624_story_of_africa/page56.shtml|accessdate=28a Majo 2011}}</ref>
Post la [[Dua Mondmilito]], en respondo al la kresko de niĝeria [[naciismo]] kaj postuloj por [[sendependeco]], sinsekvaj konstitucioj leĝdonitaj fare de la brita registaro movis Niĝerion direkte al [[aŭtonomio]] fare de reprezentantoj kaj de ĉiam pli federacia bazo. Proksime de la mezo de la 20-a jarcento, bonega ondo por sendependeco trablovis en tuta Afriko. Niĝerio atingis sendependecon en 1960.
[[Dosiero:Goodluck Jonathan World Economic Forum 2013.jpg|eta|dekstre|250px|Goodluck Jonathan en 2013]]
▲Niĝerio en [[1914]] fariĝis [[Brita Imperio|Brita kolonio]].
===Sendependeco===
| |||