Romano: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 5:
'''Romano''' estas literatura eposa proza verko, konsistanta el longa [[rakonto]] pri image elpensitaj aŭ aranĝitaj faktoj. Romano estas moderna formo de [[eposo]], sed distinge de popola eposo, kie persono kaj popolanimo estas neapartigeblaj, la romano priskribas la vivon de persono kaj socian vivon kiel sendependajn realaĵojn. Plej ofte la romano utiligas du ingrediencojn: [[rolulo]] kaj [[medio]], ekzemple Don [[Kiĥoto]] kaj [[Manĉo]], Robinsono kaj lia insulo ktp.
Romanoj povas esti: '''biografiaj, aventuraj, detektivaj, hororaj, sciencfikciaj'''. La [[vorto]] romano devenas de la vorto ''romanz'', kiun oni uzis en [[Francio]] ekde la [[12-a jarcento]] parolante pri [[verko]]j skribitaj en [[popolo|popola]] [[lingvo]] (''lingua romana'') aŭ latinida kaj ne en la [[latina lingvo|latina]].▼
Ĝi fariĝis populara en [[Francio]] de [[1200]] kaj disvastigis tra [[Eŭropo]]. Ekzistis kavaliraj romanoj pri legenda reĝo Arturo, pri aventuroj de Karlomano kaj romanoj pri klasikaj temoj. Dum Renesanco kaj Baroko la ĝenro havis fortan popularan elanon en la diversaj landoj. En la [[18-a jarcento]] disvolviĝis du ĉefaj specoj: '''socia-ĉiutageca''' (G. Fielding, T. Smollett) kaj '''psikologia''' (S. Richardson, J.J. Rousseau, [[Johann Wolfgang von Goethe|J.W. Goethe]]). Romantikistoj kreas historiajn romanojn ([[Walter Scott|W. Scott]]). De la 1830-aj jaroj komenciĝis la klasika epoko de romanoj de kritika [[realismo]]: [[Stendhal]], [[Honoré de Balzac]], [[Charles Dickens|Ch. Dickens]], W. Thackerrey, [[Gustave Flaubert|G. Flaubert]], [[Lev Tolstoj|L. Tolstoj]], [[Fjodor Dostojevskij]], B.P. [[Galdós]]...▼
Romano estas literatura verko en [[prozo]] en kiu oni rakontas fikcian agadon ĉu tute ĉu parte kies celo estas okazigi estetikan plezuron al la legantoj per priskribo de interesaj okazaĵoj aŭ epizodoj, krom de roluloj, pasioj kaj kutimoj. Aliaj difinoj, kiaj tiu de la hispanlingva [[vortaro]]'' de la [[Real Academia Española]], ĝenerale parolas pri simple "literatura rakonta verko de ia etendo" aŭ pri "literatura rakonto ĝenro que, con precedente en la Antigüedad grecolatina, se desarrolla a partir de la Edad Moderna".<ref>[http://buscon.rae.es/draeI/SrvltObtenerHtml?IDLEMA=78281&NEDIC=Si]</ref> La novela se distingue por su carácter abierto y su capacidad para contener elementos diversos en un relato complejo. Este carácter abierto ofrece al autor una gran libertad para integrar personajes, introducir historias cruzadas o subordinadas unas a otras, presentar hechos en un orden distinto a aquel en el que se produjeron o incluir en el relato textos de distinta naturaleza: cartas, documentos administrativos, leyendas, poemas, etc. Todo ello da a la novela mayor complejidad que la que presentan los demás subgéneros narrativos.
En la [[20-a jarcento]] la termino “romantika romano” estis apartigita de “vivromanoj” en okcidenta literaturo. Plej grandaj romanistoj de la 20-a jc. estis: [[Maksim Gorkij|M.Gorkij]], A. France, R. Rolland, [[Thomas Mann|Th. Mann]], [[John Galsworthy|J. Galswarthy]], W. Faulkner, R. Tagore, M. Ŝoloĥov. Modernismaj romanistoj estas: [[Marcel Proust|M. Proust]], [[James Joyce|J. Joyce]], [[Franz Kafka|F. Kafka]].▼
==Historio==
▲Ĝi fariĝis populara en [[Francio]] de [[1200]] kaj disvastigis tra [[Eŭropo]]. Ekzistis kavaliraj romanoj pri legenda reĝo Arturo, pri aventuroj de Karlomano kaj romanoj pri klasikaj temoj. Dum Renesanco kaj Baroko la ĝenro havis fortan popularan elanon en la diversaj landoj. En la [[18-a jarcento]] disvolviĝis du ĉefaj specoj: '''socia-ĉiutageca''' (G. Fielding, T. Smollett) kaj '''psikologia''' (S. Richardson, J.J. Rousseau, [[Johann Wolfgang von Goethe|J.W. Goethe]]). Romantikistoj kreas historiajn romanojn ([[Walter Scott|W. Scott]]). De la 1830-aj jaroj komenciĝis la klasika epoko de romanoj de kritika [[realismo]]: [[Stendhal]], [[Honoré de Balzac]], [[Charles Dickens|Ch. Dickens]], W. Thackerrey, [[Gustave Flaubert|G. Flaubert]], [[Lev Tolstoj|L. Tolstoj]], [[Fjodor Dostojevskij]], B.P. [[Galdós]]...
▲En la [[20-a jarcento]] la termino “romantika romano” estis apartigita de “vivromanoj” en okcidenta literaturo. Plej grandaj romanistoj de la 20-a jc. estis: [[Maksim Gorkij|M.Gorkij]], A. France, R. Rolland, [[Thomas Mann|Th. Mann]], [[John Galsworthy|J. Galswarthy]], W. Faulkner, R. Tagore, M. Ŝoloĥov. Modernismaj romanistoj estas: [[Marcel Proust|M. Proust]], [[James Joyce|J. Joyce]], [[Franz Kafka|F. Kafka]].
▲La [[vorto]] romano devenas de la vorto ''romanz'', kiun oni uzis en [[Francio]] ekde la [[12-a jarcento]] parolante pri [[verko]]j skribitaj en [[popolo|popola]] [[lingvo]] (''lingua romana'') aŭ latinida kaj ne en la [[latina lingvo|latina]].
== Proprecoj de romano ==
| |||