Rusia revolucio de 1917: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kani (diskuto | kontribuoj) Kun helpo de WikiTrans |
||
Linio 4:
La '''Rusia revolucio de 1917''' estas la kolektiva esprimo por serio de revolucioj kiuj okazis en [[Rusio]] en [[1917]], kiu malmuntis la [[Caro|carisman aŭtokration]] kaj kaŭzis la kreadon de la [[Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko|Rusa SFSR]]. La [[imperiestro]] estis devigita abdiki kaj la malnova reĝimo estis anstataŭigita per provizora [[registaro]] dum la unua revolucio de februaro 1917 (marto en la [[gregoria kalendaro]]; la pli malnova julia kalendaro estis en uzo en Rusio tiutempe). En la dua revolucio, dum oktobro, la Provizora Registaro estis forigita kaj anstataŭigita per [[Bolŝeviko|bolŝevika]] ([[Komunismo|komunisma]]) registaro.
La [[Februara revolucio]] (marto 1917) estis revolucio enfokusigita ĉirkaŭ Petrogrado (nun [[Sankt-Peterburgo]]). En la kaoso, membroj de la imperia parlamento aŭ [[Dumao]] prenis kontrolon de la lando, formante la Rusan Provizoran Registaron. La armeestraro sentis ke ili ne havis la rimedojn por subpremi la revolucion kaj [[Nikolao la 2-a (Rusio)|Nikolao la 2-a]], nome la lasta [[Listo de Regantoj de Rusio|Imperiestro de Rusio]], abdikis. La [[Soveto|sovetanoj]] (la konsilioj de laboristoj), kiuj estis gviditaj fare de pli radikalaj socialismaj frakcioj, komence permesis la Provizoran Registaron regadi, sed insistis pri prerogativo por influi la registaron kaj kontroli diversajn milicojn. La Februara revolucio okazis en la kunteksto de pezaj armeaj malsukcesoj dum la [[Unua
Periodo de duobla povo rezultiĝis, dum kiu la Provizora Registaro tenis ŝtaton dum la nacia reto de sovetanoj, gviditaj fare de socialistoj, havis la fidelecon de la malsuperaj klasoj kaj de la [[politika maldekstro]]. Dum tiu kaosa periodo ekzistis oftaj ribeloj, protestoj kaj multaj [[striko]]j. Kiam la Provizora Registaro elektis daŭrigi bataladi la militon kontraŭ [[Germanio]], la bolŝevikoj kaj aliaj socialismaj frakcioj kampanjis por ĉesigado de la konflikto. La bolŝevikoj metis laboristajn milicojn sub sia kontrolo kiel la Ruĝa Gvardio (poste la [[Ruĝa Armeo]]) super kiu ili penis grandan kontrolon.
Linio 11:
[[Rusia enlanda milito|Enlanda milito]] erupciis inter la "ruĝaj" (bolŝevikoj) kaj "blankaj" (kontraŭbolŝevikaj) frakcioj, kio devis daŭri dum pluraj jaroj, kun la bolŝevikoj daŭre finfine venkaj. Laŭ tiu maniero, la Revolucio pavimis la vojon por la kreado de [[Sovet-Unio]] (Sovetunio) en 1922. Dume multaj rimarkindaj historiaj okazaĵoj okazis en Moskvo kaj Petrogrado, ekzistis ankaŭ videbla movado en grandurboj ĉie en la ŝtato, inter naciaj malplimultoj ĉie en la imperio kaj en la kamparaj lokoj, kie [[kamparano]]j transprenis kaj redistribuis teron.
==Fono==
[[File:U Narvskikh vorot.jpg|thumb|right|275px|Soldatoj blokante la [[Narva Triumfarko|Narvan Pordegon]] dum la [[Sanga dimanĉo (1905)|Sanga Dimanĉo]]]]
La [[Rusia revolucio de 1905]] laŭdire estis grava faktoro al la Februara revolucio de 1917. La okazaĵoj de la [[Sanga dimanĉo (1905)|Sanga Dimanĉo]] ekigis vicon de protestoj. Konsilio de laboristoj vokis ke la Sanktapetersburga Soveto estu kreita en ĉiu tiu kaoso, kaj la komenco de komunisma politika protesto komenciĝis.
La Unua Mondmilito ekigis rusan protestegon direktitan kontraŭ [[caro]] [[Nikolao la 2-a (Rusio)|Nikolao la 2-a]]. Ĝi estis alia grava faktoro kontribuanta al la reprezalio de la rusaj komunistoj kontraŭ iliaj reĝaj kontraŭuloj. Post la eniro de la [[Otomana Regno]] sur la flanko de la [[Centraj Potencoj]] en oktobro 1914, Rusio estis senigita je grava komercvojo tra [[Otomana Imperio]], kiu sekvis kun negrava [[ekonomia krizo]], en kiu Rusio iĝis malkapabla disponigadi [[municio]]n al ilia armeo en la jaroj kondukantaj al 1917. Tamen, la problemoj estis simple administraj, kaj ne industriaj ĉar Germanio produktis grandajn kvantojn da pafaĵoj dum konstanta batalado sur du gravaj frontoj.<ref name="Wood1979p24">Wood, 1979. p. 24</ref>
La milito ankaŭ evoluigis lacecon en la grandurbo, pro manko de manĝaĵo en respondo al la interrompo de [[agrikulturo]]. Manĝmalabundeco fariĝis konsiderinda problemo en Rusio, sed la kialo de tio ne kuŝis en iu fiasko de la [[rikolto]]j, kiuj ne estis signife ŝanĝitaj dum milittempo. La nerekta kialo estis ke la registaro, por financi la militon, presis milionojn da [[rublo]]-biletoj, kaj antaŭ 1917 [[inflacio]] plialtigis prezojn ĝis kvar fojojn de kio ili estis en 1914. La kamparana klaso estis sekve alfrontita kun la pli alta kosto de aĉetoj, sed faris neniun ekvivalentan gajnon en la vendado de sia propra produktaĵaro, ĉar tio estis plejparte prenita fare de la perantoj de kiuj ili dependis. Kiel rezulto ili tendencis stoki sian grenon kaj reveni al porviva terkultivado. Tiel la grandurboj estis konstante mankaj de manĝaĵo. En la sama tempo altiĝantaj prezoj kondukis al postuloj por pli altaj [[salajro]]j en la [[fabriko]]j, kaj en januaro kaj februaro de 1916 revolucia propagando, eble helpita de germana financo, kaŭzis ĝeneraligitajn strikojn. La rezulto de ĉiu tio, aliflanke, estis kreskanta kritiko kontraŭ la registaro prefere ol iu milito-laceco. La origina febro de patriota ekscito, kiu igis la nomon de Sankta Petersburgo esti ŝanĝita al la malpli germana belsona "Petrograd", eble trankviliĝis iomete en la postaj jaroj, sed ĝi ne turnis al defetismo kaj dum la komencaj leviĝoj en Petrogrado en februaro 1917, la homamasoj sur la stratoj evidente protestis per la standarda proklamado "malsupren kun la milito." Gravaj perdoj dum la milito ankaŭ fortigis pensojn ke caro Nilolao la 2-a estis netaŭga regadi.<ref name="Wood1979p24"/>
==Fazoj==
Linio 17 ⟶ 25:
* La '''tempo de duobla potenco''', en kiu la Provizora Registaro tenadis ŝtatan potencon, kaj la nacia reto de sovetaj gvidantoj, gvidita de socialistoj, havis la aliĝon de la pli malaltaj klasoj kaj de la politika maldekstrularo.
* La '''[[Oktobra Revolucio]]''' (Novembro de la Gregoria kalendaro), en kiu la [[Partio]] de bolŝevikoj, gvidita de Vladimir [[Lenin]], kaj de la laboristaj sovetaj gvidantoj, demisiis la Provizoran Registaron kaj estigis tre drastan ŝanĝon de la socia strukturo de [[Rusio]]. Tiu malfermis la vojon por la [[Sovetunio]].
==Notoj==
<references/>
{{havenda artikolo|Rusia revolucio de 1917}}
Linio 25 ⟶ 36:
[[Kategorio:1917]]
[[Kategorio:Rusia revolucio]]
[[Kategorio:Komunismo]]
{{LigoElstara|af}}
Linio 30 ⟶ 42:
{{LigoLeginda|ar}}
{{LigoLeginda|fr}}
| |||