'''Trikmaŝino''' apartenas al maŝinoj usatajuzataj en la tekstila industrio: ĝi estas solvo de la manovro de la mekanikizo de mantrikado kaj servas por pretigopretigi trikitajn ŝtofojn kaj/aŭ trikitajn vestaĵojn. Ĝia agado baziĝas sur la metodo kekiu pretigas maŝojn el fadeno kaj kunligas ĉi tiujn por krei kontinuan ŝtofon. La maŝinoj havas programeblan kontrolon kiu kapabligas ilin multispece modifi la elformon kaj interligon de la maŝoj. Ĉi tiu ebligas krei variajn desegnaĵojn kaj ŝtofojn kun variajnvariaj proprecojnproprecoj por fabrikado de vestaĵojnvestaĵoj kaj diverstipajn teknikajn ŝtofojn por la industrio, agrikulturo, kuracado, higieno ktp.
== Historio ==
[[Dosiero:Old knitting machine.jpg|eta|250 px|Lee-sistema trikmaŝino el la 19-a jarcentro en la kolekto de la ''Óbudai Múzeum'' en Budapeŝto]]
Inventinto de la trikmaŝino estis la angla [[William Lee]], li kreis la unuan maŝinon por anstataŭigoanstataŭigi la mantrikadon en 1589. Li intencis uzi ĝin por triki ŝtrupojnŝtrumpojn. Li prezentis la inventaĵon al reĝino Elizabeta[[Elizabeto la 1-a (Anglio)|Elizabeto la I1-a]] sed ŝi ne aprecis ĝin. Ankaŭ la metiistoj kiuj produktis ŝtrumpojn manlabore akceptis la maŝinon malamikeme, ili vidis konkurencon en ĝi. Fine, Lee translokiĝis en Francujon kaj fondis fabrikon en [[Rueno|Rouen]] en 1612. Li ne estis sukcesa kaj post lia morto en 1614 lia frato, James retranslokigis la maŝinojn en Anglujon. Li estis tie pli kapabla kaj povis disvastigi la trikmaŝinon ne sole en Anglujo sed ankaŭ en ceteraj eŭropaj landoj.
La esenco de la invento de Lee estis la speciala trikilo (ni nomas ĉi tian formon nuntempe “hoktrikilo”) kaj la ceteraj maŝformadaj iloj (fadenondumilo, premilo), plue la mekanizmomekanismo kiu movas ilin sub efiko de humanahoma forto.
Ankaŭ gravan rolon ludis la angla [[William Cotton]] kiu patentigis lian trikmaŝinon en 1864. Ĉi tiu mŝino portas la nomon “cotton-maŝino” ankaŭ nuntempe. La maŝino usasuzas ankaŭ hoktrikilojn kaj kapablas aŭtomate aliigi la larĝon de la trikita edro (larĝigo kaj mallarĝigo). [[Josiah Crane]] estis la inventinto de la unua trikmaŝino de varpsistemo kun hoktrikilojnhoktrikiloj, li kreis ĝin en 1768. Ĝis tiam ĉiuj trikmaŝinoj uzis hoktrikilojn. [[Matthew Townsend]] inventis nur en 1849 la trikilon kiun ni nomas nuntempe “langotrikilo” kaj en 1859 [[Redgate]] kreis alian varianton de la trikmŝinotrikmaŝino de varpsistemo kun langotrikiloj kiun ni nomas nuntempe “raŝel-maŝino”. ([[Élisabeth Félice Rachel]] estis fama franca aktorino, ŝi popularigis la skarpojn fabrikatajn sur ĉi tiu maŝino.) La amerika [[Isaac Wixom Lamb]] uzis ankaŭ la langotrikilon en liansia unuanunua plattrikmaŝino en 1863. Langotrikiloj estis uzataj ankaŭ en la ŝtrumptrikmaŝino kiu estis inventita en 1866 de la amerika [[William H. McNary]] kaj kapablis triki aŭtomate la kalkanejon kaj piedpintejon.
La giganta teknika evoluo en la 20.-a jarcento efikis ankaŭ en la evoluo de la trikmaŝinoj. Aperis novtipaj trikiloj (ŝovtrikilo, patenttrikilo) kiuj ebligas atingi pli grandan rivolufrekvencon. Helpe de perfektigoj de la konstrukciaĵoj de la maŝinoj kaj kun apliko de maŝinregado per infotekniko aperis novaj trikstrukturoj kiuj daŭre rivelas novajn aplikadajn areojn. Trikmaŝinoj estas nuntempe nemalhaveblaj maŝinoj por fabrikado de vestaĵoj kaj industriaj materioj.
== Principo de la funkciado ==
[[Dosiero:Tűk 2.jpg|eta|left|Trikiloj por trikmaŝinoj. ''a)'' Langotrikilo, ''b)'' hoktrikilo, ''c)'' ŝovtrikilo, ''d)'' patenttrikilo.]]
[[Dosiero:Single jersey.jpg|eta|120 px|Strukturo de la trikaĵo de veftsistemo.]]
[[Dosiero:Trikot.jpg|eta|120 px|Strukturo de la trikaĵo de varpsistemo.]]
En la trikmaŝino lavoraslaboras trikiloj, la maŝoj formiĝas sur tiuj. La trikiloj estadas en la trikillito (trikilejo). Depende de la formo de la trikillito oni diferencigas '''plat-''' kaj '''rondtrikmaŝinojn'''. La formo de la trikillito de la plattrikmaŝino estas plata, la rondtrikmaŝino havas trikillitotrikilliton aŭ cilindroformacilindroforman aŭ diskoformadiskoforman. Produktaĵo de plattrikmaŝino estas platforma, tiu de rondtrikmaŝino estas tubo.
Oni diferencigas trikmaŝinojn de veftsistemo kaj varpsistemo. '''Maŝinoj de veftsistemo''' principe povas triki trikitaĵon el unusola fadeno kaj ĉi tiu fadeno kreas maŝojn unu apud alia laŭirante laŭlarĝe en la peco. En la '''maŝinoj de varpsistemo''' estas necesanecese havi samnombrajn fadenojn ol la nombro de la funkciantaj trikiloj. Ĉi tiuj fadenoj viciĝas unu apud alia laŭlarĝe en la maŝino kaj ili konkroĉiĝaskunkroĉiĝas per la maŝoj.
Trikiloj en la maŝino de veftsistemo estas movataj per kanalo kiu movas ilin laŭlonge – en cilindro supren-malsupren, en disko antaŭen-malantaŭen. Por ĉi tiutiuj trikiklojtrikiloj havas elvisiĝantan “piedon” kiu alĝustiĝas en la kanalon. Ĉiuj trikiloj movas individue. Kontraste, trikiloj en maŝinoj de varpsistemo estas fiksataj en komuna relo kaj movas kune.
== Plej gravaj trajtoj de la trikmaŝinoj ==
La plej grava dateno de la trikmaŝino estas la distanco de la trikiloj kiu esprimiĝas en la '''fajno''': ĉi tiu signifas la nombron de trikiloj en distanco de 1 colo (25,4 mm) distanco. Ju pli granda estas ĉi tiu nombro des pli fajna estas la masĉinomaŝino, des pli maldika fadeno estas uzebla, des pli malgrandajnmalgrandaj maŝojnmaŝoj estas produkteblaj kaj des pli fajna kaj maldika estas la produktaĵo. Maŝinoj estas produkataj nuntempe en fajno de 2 ĝis 60.
Por plattrikmaŝinoj tre grava parametro estas la '''larĝo de la maŝino''', nome la longo de la trikillito (mezurata en centimetroj). Ju pli longa estas la trikillito des pli larĝa peco estas trikebla sur la maŝino. MallarĝaMallarĝaj maŝinoj servas ekz. por triki rubandojn, larĝaj maŝinoj estas uzataj por triki ŝtofojn aŭ vestojn, puloverojpuloverojn, kardiganojkardiganojn ktp. – ĉi- lastaj eventuale en unusola nedividebla peco (ne aŭ apenaŭ pretendas poste tajladon kaj kudradon).
Por rondtrikmŝinojrondtrikmaŝinoj simile grava estas la '''diametro de la maŝino''', nome la diametro de la cilindro aŭ la disko. Ĉi tiu estas mezurata en coloj aŭ millimetromilimetroj. Maŝinoj de plej malgranda diametro servas por triki maldikajn tubojn kaj ŝnuretojn, per maŝinoj de 3–4 coloj oni trikas ŝtumpfojnŝtrumpojn, pli grandaj maŝinoj estas produktmaŝinoj de subvestoj (ekz. subĉemizoj, T-ĉemizoj, poloĉemizoj) kaj tubformaj ŝtofoj, ĉi lastaj estos tondataj laŭlonge kaj uzataj per tajlado kaj kudrado.
Karakteriza dateno de la maŝinoj de veftsistemo estas la '''nombro de maŝformantaj unuoj'''. Trikiloj kreas maŝojn en ĉiuj unuoj. Konsekvence, produktiveco estas en konekso kun ĉi tiu parametro: ju pli granda estas la nombro de maŝformantaj des pli da maŝoj formiĝas dum uno turniĝo de la maŝino. Nombro de maŝformantaj unuonunuoj influas ankaŭ la kapablon por fari variajn desegnaĵojn.
== Aplikadoj de la trikmaŝinoj ==
La multaj varioj de la trikmaŝinoj ofertas multajn eblojn por aplikadoj.
=== Aplikadoj por fabrikado de vestaĵoj ===
Fabrikado de vestaĵoj estas la plej ofta aplikado de trikmaŝinoj. Puloveroj, kardiganoj, trikitaj vestoj por virinoj estas produktataj tipe sur '''plattrikmaŝinoj''' aŭ '''cotton-maŝinoj''' ĉar tiuj estas konvenaj por triki edrojn (antaŭa kaj malantaŭa panelopaneloj, manikoj, kolumo) en formo konformata al fasono, resultanterezultante tre malmultan defalaĵon. Specialaj tipoj de plattrikmaŝino estas la aŭtomataj tipoj kiuj servas por triki ganton respektive ĉapon.
'''Rondtrikmaŝinoj''' estas uzataj pleje por produkti ŝtofon (una benkunatabonkonata tipo de ĉi tiuj estas ekzemple la ''ĵerso'') el kiu la produktaĵo estos pretigita per tajlado kaj kudrado. RondtrikmascinojRondtrikmaŝinoj de granda diametro (30 coloj kaj plu) faras ŝtofojn ekzemple por litotuko, litokovrilo, protektan tegaĵon por matraco ktp. Alia grupo kun diametro de 16–24 coloj servas por produkti ŝtofon ĉefe por toklaĵojtolaĵoj (subĉemizoj, T-chemizoj, poloĉemizoj ktp.) ĉar ĉi tiuj diametroj estas adekvataj kun la diametro de humanahoma korpo de infaneto ĝis adolto. Avantaĝo estas ke la vestaĵoj pretigitaj de ĉi tiu trikita tubo ne pretendas laŭlongan kudraĵon, la antaŭa kaj malantaŭa panelopaneloj de la vestaĵo formiĝas aŭtomatikeaŭtomate. Ekzistas nuntempe maŝinoj de ĉi tiu subgrupo kiuj kapablaj triki kompletajn vestaĵojn en unu peco, ĉi tiuj ne aŭ apenaŭ pretendas poste tajladon kaj kudradon.
Por fabrikado de ŝtumpojŝtrumpoj, ŝtrumpetoj kaj ŝtrumppantalonoj estas uzataj specialaj rondtrikmaŝinoj de malgranda diametro (2,5–4 coloj). Laŭtempaj aŭtomataj ŝtrumptrikmaŝinoj lavoraslaboras tre rapide kaj iuj tipoj kapablas fermi la piedpintejopiedpintejon direkte en la maŝino. (Laŭkutime ĉi tiu operacio estas apartigata.) AlispeceAlispecaj ŝtrumpmaŝinoj, servantaj por fabriki fajnajfajnajn ŝtrumpojŝtrumpojn por virinoj de nilono, trikas simplan tubon kaj la vera formo de la ŝtrumpo estos formigata per termotraktado. Ŝtrumppantalonoj estas produktataj el du apartaj ŝtrumpkruroj kiuj estos poste kunkudritaj, sed ekzistas ankaŭ modernaj ŝtrumptrikmaŝinoj kiuj pretigas la kompletan ŝtrumppantalonon en unu sola peco.
'''Trikmaŝinoj de varpsistemo''' produktas ŝtofoŝtofon por tajlado kaj kudrado. Pli fajnaj tipoj de ĉi tiu maŝingrupo pretigas ŝtofojn por tolaĵoj, roboj, bankostumoj, sportvestoj ktp. el artefaritaj fibroj (nilono, poliestero, viskosoviskozo). Trikitaj puntoj kaj ŝtofoj por korsetoj, mamzonoj, krome puntkurtenoj kaj meblotegaĵoj estas pretigataj per raŝel-maŝinoj.
=== Aplikadoj por fabrikado de teknikaj tekstilaĵoj ===
Graveco de tekstilaĵoj en la teknika sektoro kontinue kreskas. En ĉi tiu procezo la '''raŝel-maŝinoj''' ludas nuntempe elstaran rolon. Ĉi tiuj maŝinoj produktas ekzemple sennodajn netojnretojn uzataj en la konstruada industrio, agrikulturo, fiŝado, trafikila industrio, en sportejoj, materialmovado ktp. Produktoj de ĉi tiu maŝino estas ankaŭ sakoj trikitaj direkte al formo kaj geotekstilaĵojngeotekstilaĵoj. Grava produkto de la raŝel-maŝino estas la tn. “spaca ŝtofo” – ĉi tiu konstruiĝas el du trikitaj tavoloj inter kiuj lokiĝas relative dikaj sed elastaj monofilamentoj grandlinie perpendikle al la tavoloj. Inter la tavoloj elformiĝas breĉo (konstruante la spacospacon) kaj la ŝtofo estas elaste krumpremeblakunpremebla en diko. Ĉi tiu produkto estas uzebla ekzemple anstataŭ ŝaŭmplasto en la mebloindustrio kaj por pretigo de terapiaj helpiloj aŭ por multaj aliaj celoj.
'''Rondtrikmaŝinoj''' taŭgas por triki tubojn, laĉojn, kabloizolaĵojn aŭ fortigajfortigajn materiojn por kompozitoj. Ekzistas rondŝtrikmaŝinoj kiuj povas triki tubforman specan ŝtofon por similaj celoj kiel la raŝel-maŝinoj.
=== Aplikadoj por fabrikado de tekstilaĵoj por kuracado ===
Multaj tipoj de trikaĵoj estas uzataj kiel elastaj aŭ neelastaj pansaĵoj, bandaĝoj. Grava produktaĵo estas la elasta terapia ŝtumpoŝtrumpo kiu pretiĝas per speciala tipo de ŝtumpftrikmaŝinoŝtrumptrikmaŝino. Trikmaŝino de varpsistemo trikas netojnretojn por fortigi la operacian kudraĵon kaj ankaŭ artefaritajn angiojn. Trikaĵoj ludas rolon ankaŭ per pretigo de artefaritaj kardiovalvoj kaj aliaj medicinaj tekstilaĵoj.
==Fontindiko==
* [[Trikado]]
[[Kategorio:Trikado]]
|