Specio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Kun helpo de WikiTrans
Linio 37:
* Plumaro ĉe birdoj. La [[plumaro]] ĉe birdoj eble estu la plej okulfrapa kazo de la graveco de la [[koloro]] en la rekono de estaĵoj de la sama specio kaj de la epoko de reproduktado. Variadoj en la plumaro kaŭzas ke individuoj de sama specio jam ne rekonas kiel tiaj tiujn kiuj generis variadon kaj kiuj iris al [[speciigo]].
* Kanto de la birdoj. La kanto ludas gravan rolon en la reproduktado de multaj birdoj, ties variado povas porti same al ne esti rekonita de la individuoj de ties specio.
 
==Historio kaj evoluo de la speciokoncepto==
[[File:John Ray from NPG.jpg|right|thumb|John Ray]]
[[File:Carl von Linné.jpg|right|thumb|[[Carl Linnaeus]] kredis je fikseco de specioj.]]
En la plej fruaj verkoj de scienco, specio estis simple individua organismo kiu reprezentis grupon da similaj aŭ preskaŭ identaj organismoj. Neniuj aliaj rilatoj preter tiu grupo estis implicitaj. [[Aristotelo]] uzis la vortojn ''genro'' kaj ''specio'' por signifi senmarkajn kaj specifajn kategoriojn. Aristotelo kaj aliaj antaŭ-darvinismaj sciencistoj komprenis la speciojn kiel klaraj kaj senŝanĝaj, kun "esenco", kiel la kemiaj elementoj. Kiam fruaj observantoj komencis evoluigi sistemojn de organizo por vivantaj aĵoj, ili komencis meti antaŭen izolitajn speciojn en kuntekston. Multaj el tiuj fruaj spekulacoj nun estus konsideritaj arbitraj kaj tiuj inkludis parencecon bazitan sur koloro (ĉiuj plantoj kun flavaj floroj) aŭ konduto ([[serpento]]j, [[skorpio]]j kaj iaj acerbaj [[formiko]]j).
 
[[John Ray]] (1686), angla natursciencisto, estis la unua se temas pri doni biologian difinon de la esprimo specioj.<ref>''Historia plantarum generalis'', in the volume published in 1686, Tome I, Libr. I, Chap. XX, page 40 (Quoted in Mayr, Ernst. 1982. ''The growth of biological thought: diversity, evolution, and inheritance.'' Cambridge, Mass.: Belknap Press: 256)</ref>
 
En la [[18-a jarcento]] sveda sciencisto [[Carolus Linnaeus]] klasifikis organismojn laŭ facile observitaj diferencoj, sed ĉefe laŭ kunhavo de similaj trajtoj.<ref>{{Cite book|first1=P. H.|last1=Davis|first2=V. H.|last2=Heywood|year=1973|title=Principles of Angiosperm Taxonomy|location=Huntington, New York|publisher=Robert E. Krieger Publishing Company|page=17}}</ref> Kvankam lia sistemo da klasifiko ordigas organismojn laŭ gradoj da simileco, li ekfaris asertojn pri la rilato inter similaj specioj.<ref>{{Cite book|first1=James L.|last1=Reveal|first2=James S.|last2=Pringle|title=Flora of North America|year=1993|chapter=7. Taxonomic Botany and Floristics|location=New York and Oxford|publisher=Oxford University Press|isbn=0-19-505713-9|pages=160-161}}</ref><ref>{{Cite book|first=George Gaylord|last=Simpson|year=1961|title=Principles of Animal Taxonomy|location=New York and London|publisher=Columbia University Press|pages=56-57}}</ref> En tiu tempo, estis daŭre ĝenerale kredite ke ekzistas neniu organika ligo inter specioj, ne grave kiom similaj ili prezentiĝis. Tiu vido estis influita per eŭropa scienca kaj religia edukado tiutempe, kiu diris ke la kategorioj da vivo estas diktitaj fare de [[dio]], en hierarkia skemo. Kvankam ekzistas ĉiam diferencoj (kvankam foje malgrandaj) inter individuaj organismoj, Linné klopodis identigi individuajn organismojn kiel modelaj de la specio, kaj konsideris aliajn ne-modelajn organismojn kiel deviaj kaj neperfektaj.
 
Ekde la [[19-a jarcento]] la plej multaj natursciencistoj komprenis ke specioj povas ŝanĝi formon dum tempo, kaj ke la historio de la planedo disponigis sufiĉe da tempo por gravaj ŝanĝoj. [[Jean-Baptiste Lamarck]], en sia verko de 1809 nome ''Philosophie zoologique'', proponis unu el la unuaj logikaj argumentoj kontraŭ kreismo. La nova emfazo estis dum determinado kiel specio povis ŝanĝiĝi dum tempo. Lamarck sugestis ke organismo povis pludoni lernitan trajton al siaj idoj, t.e., la longa kolo de la [[ĝirafo]] estis ricevita el generacioj de ĝirafoj etendantaj al atingo la foliojn de pli altaj arbopintoj (tiu bonkonata kaj simplisma ekzemplo, aliflanke, ne trompas justecon al la larĝo kaj subtileco de la ideoj de Lamarck). Kun la akcepto de la naturselektada ideo de [[Charles Darwin]] en la [[1860-aj jaroj]], aliflanke, la opinio de Lamarck de cel-orientita evoluo, ankaŭ konata kiel [[Teleologio|teleologia proceso]], estis superbrilita. Lastatempa intereso en heredo de lernitaj karakterizaĵaj centroj ĉirkaŭ epigenezaj procezoj, ekz. metiligo, kiuj ne influas DNA-sekvencojn, sed anstataŭe ŝanĝas esprimon en hereda maniero. Tiel, Nov-Lamarkismo, ĉar ĝi tiele foje estas nomita, estas ne defio al la evoluteorio per natura selektado.
 
[[Charles Darwin]] kaj [[Alfred Wallace]] disponigis kion sciencistojn nun pripensas kiel la plej potenca kaj konvinka [[Evoluismo|evoluci-teorio]]. Darwin argumentis ke estis populacioj tiuj kiuj evoluigis, kaj ne individuoj. Lia argumento dependis per radikala perspektivo de tiu de Linné: prefere ol difinado de specioj en idealaj esprimoj (kaj serĉado idealan reprezentanton kaj malaprobado de devioj), Darwin konsideris varion inter individuoj kiel natura. Li plue argumentis ke vario, longe for de esti problema, fakte disponigas la klarigon por la ekzisto de apartaj specioj.
 
La verko de Darwin uzis la komprenon de [[Thomas Malthus]] ke la indico da kresko de biologia [[populacio]] ĉiam devancos la indicon de kresko de la resursoj en la medio, kiel ekzemple la manĝaĵprovizado. Kiel rezulto, Darwin polemikis, ne ĉiuj membroj de populacio povos pluvivi kaj reproduktiĝi. Tiuj kiuj averaĝe faris tion, estis tiuj kiuj posedis variojn - tamen burĝonantajn - kiuj faras ilin iomete pli bone adaptitaj al la medio. Se tiuj variaj trajtoj estas heredaj, tiam ankaŭ la idoj de la pluvivantoj posedos ilin. Tiel, super multaj generacioj, adaptaj varioj akumuliĝos en la populacio, dum kontraŭ-adaptaj trajtoj tendencos esti eliminitaj.
 
== Vidu ankaŭ ==