Tramo: Malsamoj inter versioj

'''Tramo''' estas surrela [[veturilo]] de [[tramvojo]], kiu, male al [[fervojo]], povas partopreni en surŝosea trafiko kaj ĉu tute ĉu parte sekvi ties regulojn (fervojo ĝuas prioritaton).

Tramoj nun plej ofte estas [[elektro|elektraj]]. Iam tamen ekzistis [[ĉevalo|ĉevalaj]] tramoj.

Elektraj tramoj prenas sian energion el [[supertraka kontakta lineo]], pere de kurentoprenilo ([[troleo]] aŭ [[pantografo (kurentoprenilo)|pantografo]]).

Kompare al [[aŭtobuso]]j tramoj ŝparas energion pro la malmulta [[froto]] sur la metalaj reloj. Ili tamen postulas pli altajn substrukturajn investojn pro la necesaj [[trako]]j.

La unuaj eksperimentoj pri elektra pelado de tramoj realiĝis en [[Berlino]]-[[Lichterfelde]] en [[1881]], samjare la firmao Siemens ekspoziciis en [[Parizo]] tramon, kiu prenis elektron de [[troleo]]. En la [[Usono|usona]] [[Richmond]] en [[1888]] estis konstruita elektra tramo, kie la bazaj problemoj estis jam solvitaj. En [[Prago]] unua elektra tramo veturis en [[1891]].

La plej amase produktitaj modeloj de tramo estas sovetia [[KTM-5]] kaj ĉeĥoslovaka [[Tatra T3]] (ambaŭ po ĉirkaŭ 14 000).

 

[[Dosiero:combinobp.jpg|thumb|Du generacioj de tramoj en [[Budapeŝto]]]]

Ĉar la froto de la metalaj radoj malplias tiun de [[kaŭĉuko|kaŭĉukaj]] [[pneŭmatiko]]j, tramoj principe bezonas pli longan vojon por bremsi ol [[aŭtomobilo]]j. Tial multaj tramoj havas por krizaj okazoj aldonan [[magneto|magnetan]] bremson, ĉe kiu elektra energio estas uzata por magnete altigi la premforton de bremsoŝuo al la relo. Alia metodo altigi la bremsforton estas la induktado de oscila magnetkampo en la relo. Kelkaj tramoj ankoraŭ havas sablokestojn, kiuj laŭ bezono ŝutas sablon sur la relojn antaŭ la radoj.

 

== Tramo en la kulturo ==

Tramo ofte estas temo en noveloj, romanoj kaj filmoj nur du ekzemploj:

[[Gdansko|Gdanskaj]] tramoj ludas gravan rolon en la unuaj ĉapitroj de romano ''Die Blechtrommel'' ([[La lada tamburo]]) de [[Günter Grass]]. En la lasta ĉapitro la heroo de la romano [[Oskar Matzerath]] kaj lia amiko Gottfried von Vittlar malfrue nokte ŝtelis tramon el la deponejo de Unterrath en la norda parto de [[Düsseldorf]].

 

== Nepasaĝeraj tramoj ==

Kelkaj urboj uzis sian tramsistemon por la transporto ne nur de pasaĝeroj, sed ankaŭ de varoj, ekzemple poŝtaĵoj. Tiu uzo tamen pliparte malaperis, kiam disponeblis malmultekostaj kamionoj. En [[Zuriko]] de 2003 ekzistas tramo, kiu kolektas grandajn rubaĵojn<ref>{{Citaĵo el la reto

| url = http://www.stadt-zuerich.ch/vbz/de/index/produkte_dienstleistungen/cargo_tram_und_etram.html

| titolo = Cargo- und E-Tram - Stadt Zürich

| alirdato = 2012-07-15}}</ref>.

 

== Vidu ankaŭ ==

* [[Rapidtramo]]

* [[Marborda tramo (Belgio)]] – la plej longa tramlinio en la mondo

 

== Eksteraj ligiloj ==

* [http://www.webcitation.org/query?id=1256547718090555&url=www.geocities.com/bildkartoj/hago-1909.jpg Esperantistaj tramistoj 1909]