Terorismo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
[[Image:UA Flight 175 hits WTC south tower 9-11 edit.jpeg|thumb|right|300px|Flugo de United Airlines 175, kiu estis kaptita de teroristoj, frapas la Sudan Turon de la iama [[World Trade Center]] dum la [[Atencoj de la 11-a de septembro 2001]], en [[Novjorko]], [[Usono]].]]
'''Terorismo''' (el [[teroro]], siavice el la [[latina lingvo|latina]] ''terror'' "teruro") estas ĉia formo de timigo de la loĝantaro kun [[politiko|politikaj]] celoj, ekzemple per [[brulbotelo|brulbotela]] aŭ [[bombo|bomba]] detruado de ejoj aŭ objektoj, aŭ per sendistinga mortigo de senkulpaj unuopuloj aŭ grupoj de personoj.
Oftaj difinoj de terorismo rilatas nur al tiuj perfortaj agoj (ĉu faktaj aŭ minacaj) kiuj estas intencitaj krei timon (teruro); estas elfaritaj por religia, politika, aŭ ideologia celo; kaj konscie celas aŭ ignoras la sekurecon de nebatalantoj (ekz., [[Neŭtraleco (internaciaj rilatoj)|neŭtrala]] [[Militisto|armea personaro]] aŭ civiluloj). Alia ofta difino estas politika, ideologia aŭ religia perforto fare de ne-[[ŝtato|ŝtataj]] agantoj. Kelkaj difinoj nun inkludas agojn de [[juro|kontraŭleĝa]] perforto kaj [[milito]]. La uzado de similaj taktikoj fare de krimaj organizoj por protekta mafiado aŭ por devigi kodon de silento estas kutime ne etikedita terorismo, kvankam tiuj samaj agadoj povas esti etikeditaj terorismo kiam farite fare de konscie politika grupo. Uzokutimo de la esprimo ankaŭ estis kritikita pro sia ofta nepravigebla egaligado kun [[islamismo]] aŭ [[ĝihadismo]], ignorante ne-islamajn organizojn aŭ individuojn.<ref>Spring Fever: The Illusion of Islamic Democracy, Andrew C. McCarthy - 2013</ref><ref>African Politics: Beyond the Third Wave of Democratisation, Joelien Pretorius - 2008, paĝo 7</ref>
En la internacia komunumo, terorismo havas neniun laŭleĝe devigan, punjuran difinon.<ref name=Martyn>Angus Martyn, [http://www.aph.gov.au/library/Pubs/CIB/2001-02/02cib08.htm The Right of Self-Defence under International Law-the Response to the Terrorist Attacks of 11 September], Australian Law and Bills Digest Group, Parliament of Australia Web Site, 12a Februaro 2002.</ref><ref>Thalif Deen. [http://ipsnews.net/news.asp?idnews=29633 "Politics: U.N. Member States Struggle to Define Terrorism"], [[Inter Press Service]], 25a Julio 2005.</ref>
La vorto "terorismo" estas politike kaj emocie ŝargita,<ref name="Hoffman-1998-p31">{{cite book |last=Hoffman |first=Bruce |title=Inside Terrorism |publisher=Columbia University Press |year=1998 |isbn=0-231-11468-0 |page=32}} Vidu revizion en {{cite news |publisher=The New York Times |url=http://www.nytimes.com/books/first/h/hoffman-terrorism.html |title=Inside Terrorism}}</ref> kaj tio tre kunmetas la malfacilecon de disponigado de preciza difino. Studo pri politika terorismo ekzamenanta pli ol 100 difinojn de "terorismo" trovis 22 apartajn difinajn elementojn (ekz. perforto, forto, timo, minaco, viktim-cela diferencigo).<ref>{{cite web |url=http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/pub207.pdf |title=Bounding the Global War on Terrorism |last=Record |first=Jeffrey |date=December 2003 |publisher= Strategic Studies Institute (SSI) |quote=The views expressed in this report are those of the author and do not necessarily reflect the official policy or position of the Department of the Army, the Department of Defense, or the U.S. Government. This report is cleared for public release; distribution is unlimited. |accessdate=2009-11-11}}</ref><ref>Schmid, Alex, kaj Jongman, Albert. ''Political Terrorism: A New Guide to Actors, Authors, Concepts, Data bases, Theories and Literature'', Amsterdam ; New York : North-Holland ; New Brunswick: Transaction Books, 1988.</ref> En kelkaj kazoj, la sama grupo povas esti priskribita kiel "liberecbatalantoj" fare de siaj subtenantoj kaj konsiderita kiel teroristoj fare de siaj kontraŭuloj.<ref>La IRA, ekzemple, nomigtis siajn membrojn "liberecbatalantoj", dum la britia registaro kategoriigis la IRA laŭ sia ''2000 Terrorism Act''</ref> La koncepto de terorismo povas esti kontestata kiel ĝi ofte estas utiligita fare de ŝtataj instancoj (kaj individuoj kun aliro al ŝtata subteno) por senjustigi politikajn aŭ aliajn kontraŭulojn,<ref name=tws11janx33225/> kaj eble pravigas la propran uzon de armetrupo kontraŭ kontraŭuloj (tia fortouzo povas esti priskribita kiel "teroro" fare de kontraŭuloj de la ŝtato).<ref name=tws11janx33225/><ref name=tws11jan757>{{cite news
|author= Elysa Gardner
|title= Harold Pinter: Theater's singular voice falls silent
|quote= In 2004, he earned the prestigious Wilfred Owen prize for a series of poems opposing the war in Iraq. In his acceptance speech, Pinter described the war as "a bandit act, an act of blatant state terrorism, demonstrating absolute contempt for the concept of international law".
|newspaper= USA Today
|date= 2008-12-25
|url= http://www.usatoday.com/life/theater/news/2008-12-25-pinter_N.htm
|accessdate= 2010-01-11
}}</ref> Samtempe, la malo povas okazi ankaŭ kiam ŝtatoj faras aŭ estas akuzitaj je farado de [[ŝtata terorismo]].<ref>{{Cite book | last1= Nairn | first1= Tom | last2= James | first2= Paul | authorlink= | title= Global Matrix: Nationalism, Globalism and State-Terrorism | url= http://www.academia.edu/1642325/Global_Matrix_Nationalism_Globalism_and_Terrorism_author_with_Tom_Nairn_Pluto_Press_London_2005 | year= 2005 | publisher= Pluto Press | location= London and New York}}</ref> La uzokutimo de la esprimo havas kontestatan historion, kaj individuoj kiel ekzemple [[ANC]]-gvidanto [[Nelson Mandela]] iam estis ankaŭ markita kiel teroristo.<ref>http://www.huffingtonpost.com/2013/12/05/nelson-mandela-terrorist_n_4394392.html</ref>
Terorismo estis trejnita per larĝa aro de politikaj organizoj por plenumi siajn celojn. Ĝi estis trejnita fare de kaj dekstrulaj kaj maldekstremaj partioj, naciismaj grupoj, religiemaj grupoj, revoluciuloj, kaj regantaj registaroj.<ref name="britannica">{{cite web |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/588371/terrorism |title=Terrorism |accessdate= 2015-01-07 |publisher= Encyclopædia Britannica |page=3}}</ref> La simboleco de terorismo povas ekspluati homan timon por helpi realigi tiujn celojn.<ref>{{cite web |url=http://www.asap-spssi.org/pdf/asap019.pdf |title=The Definition of Terrorism |format=PDF |year=2002 |first=Charles L. |last=Ruby |accessdate=2010-02-22}}</ref>
== Historio ==
Linio 36 ⟶ 52:
== Matricoj ==
La kaŭzoj originantaj terorismon estas objektoj de diversaj sciencoj kaj de vastega literaturo. El kiuj dedukteblas ke, krom ideologia fanatismo, multe influas la sociaj, politikaj kaj ekonomiaj kondiĉoj. Interesa vidpunkto troviĝas en la verkoj kaj deklaracioj de papo [[Ratzinger]], laŭ kiu: "la kaŭzoj de terorismo ne estas nure "politikaj kaj sociaj, sed ankaŭ kulturaj, religiaj kaj ideologiaj". La religiaj praviĝoj, konsciaj kaj ne konsciaj, "kontraŭreligias ĉar la vera naturo de religio estas ĝuste taksata kaj sentita kiel pacfonto. Ĝi povas kaj devas fariĝi fortpunkto por la solvo de la problemo prefere ol la problemo: ĝi, fakte, antaŭenpuŝas la homan engaĝiĝon kaj la respekton de la alies dignecon, por la komuna bono de ĉiuj... La Sankta Seĝo pretas apogi iniciatojn enkuraĝigantajn la Dikredantojn al la agado por paco".
==Notoj==
<references/>
== Vidu ankaŭ ==
| |||