Japana lingvo per latinaj literoj: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e ioma aldono
neŭtraligo: aldono kaj forigo de parton de {{MF}}
Linio 2:
'''Latin-litera transskribo de [[japana lingvo]]''' estas japane nomata ローマ字 ({{IFA2|ɽóːmadʑi}}, [[Transskribado Hepburn|hepburn-sisteme]] '''''rōmaji''''', [[Kunrei-sistemo|kunrei-sisteme]] '''''rômazi''''', [[Transskribo de la japana lingvo en Esperanton|esperanto-sisteme]] '''''romaĵi''''' aŭ '''''romaĝi''''').
 
Estas du ĉefaj manieroj: '''[[Transskribado Hepburn|Hepurn-sistemo]]''' kaj '''[[Kunrei-sistemo]]'''. Estas ankaŭ normoj difinitaj japane kaj internacie. Sed en diversaj praktikaj okazoj multaj emas sekvi [[Transskribado Hepburn|Hepburnan transskribon]]. Tial la latin-litera transskribado de [[japana lingvo]] ne estas sufiĉe bone unuigita.
Estas klare difinitaj normoj japana kaj internacia, kiuj estas menciitaj sube.
Sed en diversaj praktikaj okazoj multaj emas sekvi [[Transskribado Hepburn|Hepburnan transskribon]].
Tial la latin-litera transskribado de [[japana lingvo]] ne estas sufiĉe bone unuigita.
 
== Normoj ==
Linio 10 ⟶ 8:
{{ĉefa|Kunrei-sistemo}}
Aperis en 1954 [http://www.bunka.go.jp/kokugo/main.asp?fl=list&id=1000003935&clc=1000000068].
Tiu ĉi normo (Nihon-siki) konsistas el du tabeloj. La Unua Tabelo montras la principan transskribon. Kaj la Dua Tabelo montras [[angla lingvo|anglalingvecan]]Hepburnan transskribon, kiel la kompromisa suplemento por malfacile ŝanĝeblaj transskribaĵoj jam kutimaj.
 
La Unua Tabelo estas pli bone akorda al la japanlingva sistemo kaj facile komprenebla por japanoj, kvankam ĝustaj prononcoj de iuj transskribaĵoj estas nediveneblaj por tiuj sensciaj pri la [[japana lingvo]]. Oni ĝenerale nomas la transskribadon laŭ tiu ĉi Unua Tabelo kiel [[Kunrei|"''Kunrei-Siki''" (訓令式, "dekreta sistemo")]].
 
{{Konfirmon|La Dua Tabelo anstataŭas iujn transskribojn per [[angla lingvo|anglalingvecajn]].}} Tial tiu ĉi transskribado estas pli ĝuste prononceblaj precipe por anglalingvanoj. Sed ĝi eblas kaŭzi konfuziĝon en literumado por japanoj. Oni ĝenerale nomas la transskribadon laŭ tiu ĉi Dua Tabelo kiel [[Transskribado Hepburn|"''Hebon (Hepburn)-Shiki'' (ヘボン式, "sistemo fare de Hepburn")]]. Sed kiam oni ĝenerale parolas pri tiu ĉi Sistemo Hepburn, la transskriba sistemo ne strikte sekvas al la Dua Tabelo. La normo permesas la uzon de Hepburnan sistemon "kiam oni devas uzi en internacia konteksto aŭ ne povas ŝanĝi konvencian praktikon".<ref>「国際的関係その他従来の慣例をにわかに改めがたい事情にある場合」</ref>
Sed kiam oni ĝenerale parolas pri tiu ĉi Sistemo Hepburn, la transskriba sistemo ne strikte sekvas al la Dua Tabelo. {{MF|Tiam la transskriba regulo ofte estas pli anglisma.}}
 
==== Internacia Normo ====
Estas ankaŭ internacia normo [[ISO3602]], kiu baziĝas sur la [[Kunrei|Dekreta Sistemo]] supre menciita.
 
Linio 26 ⟶ 23:
=== Japana pasporta/stacia/vojsigna normo ===
{{ĉefa|Hepburn-sistemo}}
La transskribo de japana nomo en pasporto estas principe la hepburna. Oni povas peti por alia latina literumo kiam oni unue kreas pasporton kun certa kialo. Ankaŭ oni ne povus havi samtempe kreditkartojn kaj pasportojn kun malsamaj literumoj.
 
=== Historio de la transskribado ===
*16jc - Portugala transskribado
*17jc - Nederlanda transskribado
Linio 35 ⟶ 33:
Nun ekzistas diversaj transskribaj sistemoj krom la supre menciitaj "normoj".
 
{{MF|Sed antaŭ la [[dua mondmilito]] la transskribado estis iusence unuigita per japaneca regulo. Sed post la Dua Mondmilito [[usona armeo]] tiam reganta Japanion ŝanĝis la transskribon al pli angleca.}} Kaj paralele kun la prospero de [[Usono]] post la Dua Mondmilito la influo de la [[angla lingvo]] pli kaj pli fortiĝis ankaŭ en Japanio.
 
Tiele en nunaj praktikaj okazoj en Japanio, ekzemple ĉe voj-indikiloj troveblaj sur stratoj, en stacidomoj, kaj en aliaj publikaj lokoj plej parte da transskriboj baziĝas sur la t.n. [[Transskribado Hepburn|Sistemo de Hepburn]] -- "t.n.", ĉar iliaj transskribaj reguloj estas ne bone unuigitaj pri longaj vokaloj kaj la N-sono "ン". Sed tia hepburna varianto estas multe pli malgranda ol la malsameco inter individuaj manieroj kiujn asertas kelkaj japanaj esperantistoj (Vidu sube).
 
== Japanaj esperantistoj kaj la transskribado ==
{{Konfirmon|Multaj (sed ne ĉiuj) japanaj esperantistoj sekvas la [[Kunrei|Dekretan Sistemon]] pli japanecan, ĉar tio estas pli oportuna por "esprimi [[japana lingvo|japanan lingvon]]". Certe tio estas vera.}} Sed ilia sinteno ne estas plimulta tendenco en Japanio, ĉar la [[Transskribado Hepburn|Sistemo de Hepburn]] estas pli oportunauzata poren "montrila nurreala prononcon"mondo. kajIli emas aserti, ke la hepburna transskribo estas la granda influo de [[angla lingvo]].}} Tamen la konsonanta paro "ch" (por [ĉ]), kiu estas la karaktero de la hepburna kaj kritikita kiel "angleca", estas ankaŭ uzataj en la [[vjetnama]], [[svahila]], [[okcitana]] kaj ĉefa transskrib-sistemoj de la [[korea]] kaj [[ĉina]]; "sh" (por [ŝ]) en la svahila, [[albana]] kaj [[lingala]]; kaj "j" (por [ĝ] aŭ [ĵ]) estas ankaŭ uzata en la [[indonesia]], [[turkmena]] kaj [[portugala]].
 
=== Esperanta alfabeto ===
Estas ankaŭ [[Transskribo de la japana lingvo en Esperanton|Esuperanto-ŝiki romaĵi (エスペラント式ローマ字, "Transskribo de la japana lingvo en Esperanton")]] uzata de kelke da esperantistoj. Tio simple montras la prononcon sed ne povas distingi singularan kaj pluralan [[morao|moraojn]] de la japana.
{{ĉefa|Transskribo de la japana lingvo en Esperanton}}
Iu esperantistoj asertas uzi Esperantan alfabeton (Esuperanto-ŝiki romaĵi, エスペラント式ローマ字) por skribi japanajn nomojn. Tio klopodas montri la prononcon de la japana. Sed ĝi malsukcesas unuigi jenajn variantojn.
* Singulara kaj plurala [[morao|moraoj]]. Ekz. "o"/"oo"/"oŭ" kaj iu eĉ miksas esperantan alfabeton kun la hepburna makrono "ō".
* "i" aŭ "j" en duoblaj vokaloj
* "ĝ" aŭ "ĵ" por "ジ".
 
== Notoj ==
{{referencoj}}
 
[[Kategorio:Japana lingvo|Latinigo]]
Linio 48 ⟶ 54:
 
{{LigoLeginda|ru}}
 
[[de:Japanische Schrift#Rōmaji]]