Hitita lingvo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto: ru:Хеттский язык estas artikolo leginda; kosmetikaj ŝanĝoj
e Anatolia lingvaro
Linio 5:
|Fremdlingve= -
|Klasifiko= [[Hindeŭropa lingvaro]]
:[[AnatolaAnatolia lingvaro]]
|Oficiala lingvo= -
|Reguligita de= -
Linio 19:
 
== Klasifiko kaj lingva historio ==
Kune kun pluraj aliaj elmortintaj lingvoj de [[Malgrandazio]] la hitita lingvo konsistigas la [[anatolaanatolia lingvaro|anatolananatolian branĉon]] de la [[hindeŭropa lingvaro]]. Ĉu la anatolajanatoliaj lingvoj konsistigas la plej malnovan branĉon de la hindeŭropa lingvaro kaj do Anatolio estas la origina hejmregiono de la lingvaro ("Anatolia hipotezo") aŭ ĉu la lingvanoj enmigris al Malgrandazio (Kurgan-hipotezo), estas malkonsente disputata inter lingvistoj.
 
Inter la anatolajanatoliaj lingvoj la hitita historie estis la plej grava, kvin el la aliaj sep lingvoj ŝajne relative proksime parencas.
 
La tekstaj dokumentoj de la hihita lingvo estas grupigataj en tri epokoj:
Linio 34:
Fine de la [[19-a jarcento]] francaj arkeologoj en ''Hatuŝa'', la eksa ĉefurbo de la hitita imperio, malkovris iujn fragmentojn de argilaj tabuloj. La skribaĵoj sur ĝi estis en legebla variaĝo de la [[akada lingvo|akada]] [[kojnoskribo]], kiujn tamen la arkeologoj ne komprenis, ĉar evidente ili estis plejparte en nekonata lingvo. La publikigoj pri la trovoj apenaŭ atentiĝis inter la mondaj sciencistoj. Dum la jaro 1902 la norvego ''Jørgen Alexander Knudtzon'' supozis, ke la tekstoj estus verkitaj en hindeŭropa lingvo: bazo de lia supozo estis la korespondado inter la hitita grandreĝo kaj la [[faraono]] [[Eĥnaton]] el la [[antikva Egiptio]]. Dum 1906 du arkeologoj, la germano ''Hugo Winckler'' kaj la turko ''Theodor Makridi Bey'' en la ruinoj de Hatuŝa trovis tabulon kun pli longa teksto. Tiu teksto enhave jam estis konata: temis pri versio de la pripaca traktato inter la hitita grandreĝo ''Hatusili la 3-a'' kaj la egiptia faraono [[Ramseso la 2-a]]. Kopio de tiu teksto, kiu konsideriĝas la plej aĝa konata skriba interkonsento pri paco en la historio de la homaro, estas ekspoziciigita en la centra oficejo de la [[Unuiĝintaj Nacioj]] en [[Novjorko]].
 
La fakta deĉifro de la materialo dum la jaro 1915 kaj la postulo pri parenceco al la [[anatolaanatolia lingvaro]] estis la merito de la ĉeĥa sciencisto ''Bedřich Hrozný''. Li tiujare publikigis raporton kun la titolo "La solvo de la hitita problemo" en la ĵurnalo de la "Germana Priorienta Socio" (''Deutsche Orient-Gesellschaft''). Du jarojn pli poste aperis lia libro ''Die Sprache der Hethiter, ihr Bau kaj ihre Zugehörigkeit zum indogermanischen Sprachstamm'' ("La lingvo de la hititoj, ĝia strukturo kaj ĝia aparteno al la hindeuropxa lingvaro", vidu la literaturan liston sube).
 
Al la intertempe disponeblaj tekstoj apartenas krom la jam menciita pripaca traktato ankaŭ religiaj kaj juraj dokumentoj. Inter ili ankaŭ estas iaspeca [[konstitucio]], kiun la reganto ''Telipinu'' ordonis fiksigi ĉirkaŭ la jaro [[-1500]]. Sur granda nombro de la trovitaj argilaj tabuloj ankaŭ troviĝas ĉiutagaj notoj, ekzemple listoj de provizoj aŭ de aĉetindaĵoj. Al tio ŝuldiĝas la granda kvanto de intertempe konataj hititaj vortoj pri ĉiutagaj objektoj.
Linio 54:
{{el}} [http://www.hethitologie.de/ hititologia paĝaro kun ampleksa kolekto de biografioj de sciencistoj]
 
[[Kategorio:AnatolaAnatolia lingvaro]]
[[Kategorio:Mortaj lingvoj de Azio]]
[[Kategorio:Hititoj]]