|
:::-- ''Steve Gustafson''
La vorto “dando”, de origino nekonata, estis laŭmoda dum la militoj de [[Napoléon BONAPARTEBonaparte|Napoleono]]. La pratipo de la dando en [[Britio|brita]] societo estis [[Beau BRUMMEL]] ([[1778]]-[[1840]]), kunulo de [[Georgo la 4-a]] de Britio : ne pudrita, ne parfumita, perfekte banita kaj razita, vestita en simpla blua palto, perfekte brosita, kiu perfekte taŭgas, li estis frua famulo precipe pro sia lakonaj spritaĵoj kaj sia vasta vestaro. Brummell heredis grandan riĉaĵon de tridek mil [[pundoj]], kiujn li elspezis por kostumoj kaj bonvivo, ĝis li trafis la tipan sorton de la dando, kaj fuĝis de siaj kreditoroj en [[Francio|Francion]], kaj fine mortis en frenezulejo. Fakte, la nova [[Plena Ilustrita Vortaro]] enhavas la vortojn '''fordandi''' kaj '''tradandi''', kiuj volas diri ''perdi pro dandado''. La vortaro donas kiel ekzemplo la Zamenhofa frazon ''tradandi sian monon''.
Dum lia apogeo, la diktaĵoj de Brummell pri [[modo]] kaj [[etiketo]] superregadis. Oni tre imitis la kutimojn de Brummell pri vestoj kaj stilo, precipe en Francio, kie ili iĝis furoro en la bohemaj kvartaloj. Personoj pli lertaj ol Brummell ankaŭ adoptis la stilon; [[Lord Byron]] foje sin vestis kiel dando, kaj helpis konatigi la krispan “ĉemizon de la poetoj”, kun puntaj manumoj kaj kolumo. Li farigis sian portreton, vestita en kostumo de albana kamparano.
Granda dando en la [[1840-aj jaroj]] estis [[Alfred Guillaume Gabriel D’ORSAY]], grafo d’Orsay, kiu estis amiko de Byron kaj moviĝis en la alta londona societo. La granda dando de la [[literaturo]] estas la [[Ruĝa Anagalo]], heroo de fikcia romano de [[1905]] pri la [[Franca Revolucio]].
En Francio, la stilo nomiĝis ''dandyisme''. La dando kreis sin mem. La poeto [[Charles BAUDELAIREBaudelaire]] skribis, ke aspiranta dando ne devus havi “neniun profesion alian ol eleganteco. . . neniun statuson alian ol kultivi la ideon de beleco en si mem. . . . La dando devas aspiri esti sublima seninterrompe; li devas vivi kaj dormi antaŭ spegulo." [[Jules Amédée BARBEY D’AUREVILLY]] verkis eseon pri ''La Anatomio de Dandismo'', kiu esploris la karieron de Beau Brummell. Pro sia prizorgado pri sia kostumo, francaj bohemaj dandoj, kiel siaj malpli bone vestitaj fratoj, volis komuniki sian malestimon por - kaj pliboneco antaŭ - burĝa societo per sia vestmaniero kaj vivmaniero. Ne estas mirinde, ke francaj dandoj akiru reputacion pro dekadenco. Ilia ornamite vestita bohemio grave influis simbolismon en [[Franclingva Literaturoliteraturo|franclingva literaturo]] en la fino de la [[19-a jarcento]].
==Eksteraj ligiloj==
|
