Rusia revolucio de 1917: Malsamoj inter versioj

[[Dosiero:Revolución-marzo-rusia--russianbolshevik00rossuoft.png|thumb|260px|Revoluciaj trupoj atakantaj la caran policon en februaro (marto) de 1917.]]

[[Dosiero:Soviet Union, Lenin (55).jpg|thumb|230px|[[Lenin]], ĉefo de la rusia Oktobra Revolucio]]

La '''Rusia revolucio de 1917''' estas la kolektiva esprimo por serio de revolucioj kiuj okazis en [[Rusio]] en [[1917]], kiu malmuntis la [[Caro|carisman aŭtokration]] kaj kaŭzis la kreadon de la [[Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko|Rusa SFSR]]. La [[imperiestro]] estis devigita abdiki kaj la malnova reĝimo estis anstataŭigita per provizora [[registaro]] dum la unua revolucio de februaro 1917 (marto en la [[gregoria kalendaro]]; la pli malnova julia kalendaro estis en uzo en Rusio tiutempe). En la dua revolucio, dum oktobro, la Provizora Registaro estis forigita kaj anstataŭigita per [[Bolŝeviko|bolŝevika]] ([[Komunismo|komunisma]]) registaro.

[[Rusia enlanda milito|Enlanda milito]] erupciis inter la "ruĝaj" (bolŝevikoj) kaj "blankaj" (kontraŭbolŝevikaj) frakcioj, kio devis daŭri dum pluraj jaroj, kun la bolŝevikoj daŭre finfine venkaj. Laŭ tiu maniero, la Revolucio pavimis la vojon por la kreado de [[Sovet-Unio]] (Sovetunio) en 1922. Dume multaj rimarkindaj historiaj okazaĵoj okazis en Moskvo kaj Petrogrado, ekzistis ankaŭ videbla movado en grandurboj ĉie en la ŝtato, inter naciaj malplimultoj ĉie en la imperio kaj en la kamparaj lokoj, kie [[kamparano]]j transprenis kaj redistribuis teron.

 

La [[Rusia revolucio de 1905]] laŭdire estis grava faktoro al la Februara revolucio de 1917. La okazaĵoj de la [[Sanga dimanĉo (1905)|Sanga Dimanĉo]] ekigis vicon de protestoj. Konsilio de laboristoj vokis ke la Sanktapetersburga Soveto estu kreita en ĉiu tiu kaoso, kaj la komenco de komunisma politika protesto komenciĝis.

 

Ĉiuj tiuj faktoroj kaŭzis akran perdon de fido je la registaro antaŭ 1916. Frue en tiu jaro, Guchkov prenis sondadojn inter altrangaj armeoficiroj kaj membroj de la Centra Militindustria Komisiono koncerne eblan [[puĉo]]n devigi la abdikon de la caro. En novembro, [[Pavel Miljukov]] en la Dumao malkaŝe akuzis la registaron je pripensado de pacnegocadoj kun Germanio. En decembro, grupeto de nobeluloj murdis [[Rasputin]], kaj en januaro 1917 la onklo de la caro, Granda Duko Nikolao, estis demandita nerekte fare de Princo Lvov ĉu li estus preta transpreni la tronon el sia nevo, caro [[Nikolao la 2-a (Rusio)|Nikolao la 2-a]]. Neniu el tiuj okazaĵoj estis en ili mem la tuja kialo de la [[Februara revolucio]], sed ili helpas klarigi kial la monarkio pluvivis nur kelkajn tagojn post kiam ĝi krevis.<ref name="Wood1979p25"/>

 

 

Dume, la [[Socialdemokratio|socialdemokrataj]] gvidantoj en ekzilo, plejparte en [[Svislando]], estis la malgajaj spektantoj de la kolapso de internacia socialisma solidareco. Francaj kaj germanaj socialdemokratoj voĉdonis en favoro de siaj respektivaj registaroj. [[Georgij Pleĥanov]] en Parizo adoptis furioze kontraŭ-germanan sintenon, dum [[Parvus]] apogis la germanan militinveston kiel la plej bonaj rimedoj de certigado de revolucio en Rusio. La Menŝevikoj plejparte asertis ke Rusio havis la rajton defendi sin kontraŭ Germanio, kvankam [[Martov]] (eminenta nenŝeviko), tiam maldekstre de lia grupo, postulis finon al la milito kaj kompromiso surbaze de nacia mem-determinado, kun neniuj aneksadoj aŭ kompensaĵoj.<ref name="Wood1979p25"/>

Estis tiuj vidoj de Martov kiuj dominis en manifesto desegnita fare de [[Lev Trockij]] (grava bolŝevika revoluciulo) ĉe konferenco en [[Zimmerwald]], sekvita fare de tridek kvin socialistaj gvidantoj en septembro 1915. Neeviteble [[Vladimir Lenin]], apogita fare de [[Zinoviev]] kaj [[Radek]], forte kontraŭis ilin. Iliaj sintenoj iĝis konataj kiel la Zimmerwald Maldekstro. Lenin malaprobis kaj la defendon de Rusio kaj la krion por paco. Ekde la aŭtuno de 1914, li insistis ke "de la starpunkto de la laborista klaso kaj de la laboraj amasoj de la pli malgranda malico estus la malvenko de la Carista Monarkio"; la milito devas esti igita enlanda milito de la proletaj soldatoj kontraŭ siaj propraj registaroj, kaj se proleta venko devus eliri el tio en Rusio, tiam ilia devo devus konduki revolucian lukton por la liberigo de la amasoj ĉie en Eŭropo. Tiel, Lenin restis la ''terura infano'' de la [[Rusia Socialdemokratia Laborpartio]], kvankam ĉe tiu punkto en la milito ties sekvantoj en Rusio estis tiom malabundaj kiom 10,000 kaj li ŝajnus ne pli ol la gvidanto de ekstremisma frakcio de bankrotinta organizo. Lenin, aliflanke, tiam efektivigis la protestojn de Petrogrado kiu komencis la Rusian revolucion de 1917.<ref>Wood, 1979. p. 26</ref>

 

 

La '''rusa revolucio de 1917''' pasis tri[[Fazo|faze]] :

* La '''[[Februara Revolucio]] de 1917''' (Marto 1917 de la Gregoria kalendaro), kiu kondukis nerekte al la falo de la [[aŭtokratio]] de [[Nikolao la 2-a (Rusio)|Nikolao la 2-a]], la fina [[Caro]] de [[Rusio]]. [[Lenin|Vladimir Lenin]] dekretis bolŝevan politikon, inter ili "Aboli ĉiujn [[Ŝtato|ŝtatajn]] ŝuldojn". Tiu signifis ke iu ajn internacia ŝuldo, kiun la lando havis antaŭe, tiam estis konsiderata kiel eliminita.

* La '''[[Oktobra Revolucio]]''' (Novembro de la Gregoria kalendaro), en kiu la [[Partio]] de bolŝevikoj, gvidita de Vladimir [[Lenin]], kaj de la laboristaj sovetaj gvidantoj, demisiis la Provizoran Registaron kaj estigis tre drastan ŝanĝon de la socia strukturo de [[Rusio]]. Tiu malfermis la vojon por la [[Sovetunio]].

 

<references/>

 

* Acton, Edward, Vladimir Cherniaev, and William G. Rosenberg, eds. ''A Critical Companion to the Russian Revolution, 1914–1921'' (Bloomington, 1997).

* Ascher, Abraham. ''The Russian Revolution: A Beginner's Guide'' (Oneworld Publications, 2014)

* {{Cite book|last=Beckett|first=Ian F.W.|title=The Great war|year=2007|publisher=Longman|edition=2|isbn=1-4058-1252-4|url=http://books.google.com/books?id=CMYbKgcAW88C}}

* ''Cambridge History of Russia'', vol. 2–3, England: Cambridge University Press. ISBN 0-521-81529-0 (vol. 2) ISBN 0-521-81144-9 (vol. 3).

* {{Cite book|last=Figes|first=Orlando|title=A People's Tragedy: The Russian Revolution: 1891-1924|publisher=Pimlico|URL=http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=p6LzAgAAQBAJ |year=1996}}

* Fitzpatrick, Sheila. ''The Russian Revolution''. 199 pages. Oxford University Press; (2nd ed. 2001). ISBN 0-19-280204-6.

* Lincoln, W. Bruce. ''Passage Through Armageddon: The Russians in War and Revolution, 1914–1918''. (New York, 1986).

* {{Cite book| last = Malone| first = Richard| title = Analysing the Russian Revolution| publisher = Cambridge University Press| year = 2004| location = Australia| page = 67| isbn = 0-521-54141-7}}

* Pipes, Richard. ''The Russian Revolution'' (New York, 1990)

* {{Cite book|author=Pipes, Richard |title=Three "whys" of the Russian Revolution|url=http://books.google.com/books?id=mdqtQgAACAAJ|year=1997|publisher=Vintage Books|isbn=978-0-679-77646-8}}

* White, James D. ''Lenin: The Practice & Theory of Revolution'' (2001) 262 pp

 

{{Commons|Russian Revolution of 1917}}

 

{{havenda artikolo|Rusia revolucio de 1917}}

[[Kategorio:Rusia revolucio]]

[[Kategorio:Komunismo]]