Antikva greka lingvo: Malsamoj inter versioj

La beotia venis sub fortan nordokcidentan grekan influon, kaj povas en iuj aspektoj esti konsiderata transira [[dialekto]]. La tesalia ankaŭ venis sub nordokcidentan grekan influon, kvankam ĝis malpli granda grado.

{{IFA3|oː}} probable altigis ĝis {{IFA3|uː}} antaŭ la [[4-a jarcento a.K.]].

* [[Plozivo]]j. Ĉi tiuj inkluzivas tri subklasojn: [[velaro]]jn ({{IFA3|k, g, kʰ}}), [[labialo]]jn ({{IFA3|p, b, pʰ}}), kaj [[dentalo]]jn ({{IFA3|t, d, tʰ}}).

* [[Sonoranto]]j estas {{IFA3|m, n, l, r}}.

* [[Frikativo]]j estas {{IFA3|s, h}}.

* ''Plej baza regulo'': Kiam du konsonantoj troviĝas unu apud la alia, la unua asimiliĝas en voĉado kaj aspiro al la dua.

** Ĉi tio aplikiĝas plene al plozivoj. Frikativoj asimiliĝas nur en voĉado, sonorantoj ne asimiliĝas.

* Antaŭ {{IFA3|s}} (estonto, aorista stamo), velaroj iĝas {{IFA3|k}}, labialoj {{IFA3|p}}, kaj dentaloj malaperas.

* Antaŭ {{IFA3|tʰ}} (aorista pasiva stamo), velaroj iĝas {{IFA3|kʰ}}, labialoj {{IFA3|pʰ}}, kaj dentaloj iĝas {{IFA3|s}}.

* Antaŭ {{IFA3|m}} (perfekta mediala unua-singularo, unua-pluralo, participo), velaroj iĝas {{IFA3|g}}, nazal+velaroj iĝas {{IFA3|g}}, labialoj iĝas {{IFA3|m}}, dentaloj iĝas {{IFA3|s}}, aliaj sonorantoj restas samaj.

* [[Silaba konsonanto|Silabaj]] /r/, /l/ iĝis /ro/ kaj /lo/ en la [[micena greka]] kaj la [[eola greka]]; alie /ra/ kaj /la/, sed /ar/ kaj /al/ antaŭ [[Sonoranto|resonantoj]] kaj analoge. Ekzemple: Hindeŭropa [http://www.bartleby.com/61/roots/IE503.html *str-al-] iĝas eolia ''strotos'', alie ''stratus'', "armeo".

* Perdo de /h/ de originala /s/ (krom komencloke) kaj perdo de /j/. Ekzemploj: ''treis'' "tri" de *treyes; doria ''nikaas'' "estanta konkerita" por ''nikahas'' de ''nikasas''.

* Perdo de /w/ en multaj dialektoj (post la perdo de /h/ kaj /j/). Ekzemple: ''etos'' "jaro" de ''wetos''.

* Perdo de [[labiovelaro]]j, kiuj estis konvertitaj (plejparte) en [[labialo]]jn, fojfoje en [[dentalo]]jn aŭ [[velaro (fonetiko)|velarojn]].

* Kuntiriĝo de najbaraj [[vokalo]]j rezultanta de la perdo de /h/ kaj /j/ (kaj, ĝis malpli granda amplekso, de la perdo de /w/); pli en la [[atika greka]] ol aliloke.

* Estiĝo de distinga [[Cirkumfleksa akcento|ĉapelita akcento]], rezultanta de kuntiriĝo kaj certaj aliaj ŝanĝiĝoj.

* Limigo de la [[akcento]] al la lastaj tri silaboj, kun diversaj pluaj limigoj.

* Perdo de /n/ antaŭ /s/ (nekomplete en la kreta greka), kun [[kompensa plilongigo]] de la antaŭvenanta vokalo.

* /pj/, /bj/, /phj/ → /pt/

* /lj/ → /ll/

* /tj/, /thj/, /kj/, /khj/ → /s/ sekvante konsonanton; alie /ss/ aŭ /tt/ (atika)

* /gj/, /dj/ → /zd/

* /mj/, /nj/, /rj/ → /j/ estas transponitaj antaŭ konsonanto kaj formas diftongon kun la antaŭvenanta vokalo

* /wj/, /sj/ → /j/, formante diftongon kun la antaŭvenanta vokalo

La rezultoj de vokala kuntiriĝo estis kompleksaj de dialekto al dialekto. Tiaj kuntiriĝoj okazas en la fleksiado de nombro da diversaj substantivaj kaj verbaj klasoj kaj estas inter la plej malfacilaj aspektoj de la antikva greka gramatiko. Ili estis aparte gravaj en la granda klaso de ''[[kontraktitaj verboj]]'', [[desubstantivaj verboj]] formitaj el substantivoj kaj adjektivoj finiĝantaj per vokalo. (Fakte, la [[Reflekso (lingvistiko)|reflekso]] de kontraktitaj verboj en la [[demotika]] — tio estas, la aro de verboj devenintaj de la antikvaj grekaj kontraktitaj verboj — prezentas iun el la du ĉefaj klasoj de verboj en tiu lingvo.

* a, ā, e, ē → ē

* mi, ī → ī

* o, ō → ō

* u, ū → ū

* ai → ēi

* ei → ēi aŭ ei

* oi → ōi

* au → ēu aŭ au

* eu → ēu aŭ eu

* ou → ou

Preskaŭ ĉiuj formoj de la [[perfekto]], [[pluskvamperfekto]] kaj [[futurperfekto]] duobligas la komencan silabon de la verba stamo. (Notu, ke kelkaj malregulaj formoj de la perfekto ne duobligas, dumke manpleno de malregulaj aoristoj duobligas.) Estas tri specoj de [[duobligo (lingvistiko)|duobligo]]:

* ''Silaba duobligo'': Plej verboj komenciĝantaj per sola konsonanto, aŭ per akumuliĝo de [[plozivo]] kun [[sonoranto]], aldonas silabon konsistantan el la komenca konsonanto sekvata per ''e''. Aspiracia konsonanto, tamen, duobliĝas en sia neaspiracia ekvivalento: ''[[leĝo de Grassmann]]''.

* ''Aŭgmento'': Verboj komenciĝantaj per vokalo, aŭ per akumuliĝo alia ol tiuj indikitaj antaŭe (kaj foje por kelkaj aliaj verboj) duobligas en la sama maniero kiel la aŭgmento. Tio restas en ĉiuj formoj de la perfekto, ne nur la indikativo.

* ''Atika duobligo'': Iuj verboj komenciĝantaj per ''a'', ''e'' aŭ ''o'', sekvata de sonoranto (aŭ fojfoje ''d'' aŭ ''g''), duobligas per aldono de silabo konsistanta el la komenca vokalo kaj sekva konsonanto, kaj plilongigo de la sekvanta vokalo. Do, ''er'' → ''erēr'', ''an'' → ''anēn'', ''ol'' → ''olōl'', ''ed'' → ''edēd''. Ĉi tio estas ne fakte specifa al la [[atika greka]], malgraŭ ĝia nomo; sed ĝi estis ĝeneraligita en la atika. Ĝi originale koncernis duobligon de akumuliĝo konsistanta el [[laringalo]] kaj sonoranto; do ''h₃l'' → ''h₃leh₃l'' → ''olōl'' kun normala greka evoluo de laringaloj. (Formoj kun plozivo estis analogaj.)

[[Substantivo]]j (inkluzivantaj proprajn nomojn) en la antikvaj grekaj havas kvin [[Kazo|kazojn]] ([[nominativo]], [[genitivo]], [[dativo]], [[akuzativo]] kaj [[vokativo]]), tri [[Genro|genrojn]] ([[Genro|vira]], [[Genro|ina]] kaj [[neŭtra]]), kaj tri [[Gramatika nombro|nombrojn]] (singulara, [[duala gramatika nombro|duala]] kaj [[pluralo|plurala]]).

* [[imperfektivo|imperfektivaj]] formoj inkluzivantaj [[prezenco]]n, [[futuro]]n kaj [[neperfekta tenso|neperfekta]] tensoj,

* [[perfektivo|perfektivaj]] formoj, limigitaj al la [[aorista tenso|aoristo]], kiu en la [[indikativo]], kaj

* [[perfekta aspekto|perfekta]] formoj, kiuj inkluzivas la [[perfekta tenso|prezenc-perfekta]] kaj [[pluskvamperfekto]].

:Ὅτι μὲν ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πεπόνθατε ὑπὸ τῶν ἐμῶν κατηγόρων, οὐκ οἶδα: ἐγὼ δ' οὖν καὶ αὐτὸς ὑπ' αὐτῶν ὀλίγου ἐμαυτοῦ ἐπελαθόμην, οὕτω πιθανῶς ἔλεγον. Καίτοι ἀληθές γε ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν εἰρήκασιν.

* [http://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/grc Projekto de Vikipedio en la antikva greka]

* [[Greka alfabeto]]

* [[Diakritaj signoj (Greka alfabeto)]]

* [[Plurtona greka ortografio]]

* [[Kojnea greka]]

* [[Mezepoka greka]]

* [[Demotika greka]]

* [[Greka lingvo]]

* [[wikisource:el:Κατηγορία:Αρχαία και Κλασική γραμματεία|Tekstoj en la antikva greka]]

[[Kategorio: Helena lingvaro]]

[[Kategorio: Lingvoj laŭ alfabeto]]

[[Kategorio: Antikva greka lingvo]]