Misisipo (rivero): Malsamoj inter versioj

[[Dosiero:Mississippi River map.png|eta|dekstra|300px|Situo de la rivero Misisipi]]

 

Rivero '''Misisipo''' estas la dua plej longa rivero en [[Usono]]. La plej longa estas ĝia flanka rivero [[Misuro (Rivero)|Misuro]]. Kune ili konsistigas la plej longan riveron en [[Norda Ameriko]]. Mezurate de la fonto de Misuro al la buŝo de Misisipo ili longas 6.270&nbsp;km. Same ĝi estas la czefa rivero de la plej granda drensistemo en [[Nordameriko]].<ref>[[United States Geological Survey]] Hydrological Unit Code: 08-09-01-00- Lower Mississippi-New Orleans Watershed</ref><ref name=USGSlongest>{{cite web

| title = Lengths of the major rivers

Laŭ la [[tipologio]] de la [[Monda Natur-Fonduso]] ( WWF ) kaj de la [[Nacia Geografia Societo]], la Malsupra Misisipo konstituas [[Tutmondaj 200]]-[[ekoregiono]]n. La rivero gastas multajn <ref>Nacia Geografia Societo : Malsupra Misisipo {{en}}</ref> grandajn nesalakvajn [[fiŝo]][[Specio (biologio)|speciojn]], nesalakvajn [[reptilioj]]n, [[amfibioj]]n, [[krabo]]jn kaj aliajn [[senvertebruloj]]n.

 

 

La areo de la Misisipa Baseno unue estis setlita de indianaj [[ĉasistoj-kolektistoj]] kaj estas konsiderita unu el la malmultaj sendependaj centroj de [[Aldomigo|planta malsovaĝigo]] en homa historio..<ref>P. J. Richerson, R. Boyd, kaj R. L. Bettinger, "Was Agriculture Impossible During the Pleistocene but Mandatory during the Holocene? A Climate Change Hypothesis", ''American Antiquity'' 66: 387–411, 2001.</ref> Signoj de frua kultivado de [[sunfloro]], kenopodio, marĉa ivo kaj indiĝena [[kukurbo]] datrilatas al la 4-a jarmilo a.K. La vivstilo iom post iom iĝis pli setlejaj kiam multaj ekloĝis post ĉirkaŭ 1000 a.K. dum kio nun estas nomita la arbara periodo, kun kreskantaj signoj de ŝirmejkonstruo, [[ceramiko]], teksado kaj aliaj praktikoj. Reto de komerco referencita kiel la Hopewell-interagada sfero estis aktiva laŭ la akvovojoj inter proksimume 200 kaj 500 p.K., disigante oftajn kulturajn praktikojn trans la tuta areo inter la Meksika golfo kaj la [[Grandaj Lagoj]]. Periodo de pli izolitaj komunumoj sekvis, kaj agrikulturo enkondukita el [[Mezameriko]] kaj bazita sur la ''Tri Fratinoj'' ([[maizo]], [[fabo]]j kaj [[kukurbo]]) iom post iom dominis. Post proksimume 800 p.K. tie ekestis progresinta agrikultura socio hodiaŭ referita kiel la [[Misisipa kulturo]], kun signoj de tre plurtavolaj kompleksaj [[Tribestrolando|triblandoj]] kaj grandaj [[Setlejo|loĝantarcentroj]]. La plej elstara el tiuj, nun nomita [[Cahokia]], estis okupita inter proksimume 600 kaj 1400 p.K.<ref>[http://www.sacredland.org/historical_sites_pages/miss_mounds.html Sacredland.org "Mississippian Mounds"], Sacred Land Film Project</ref> kaj ĉe sia pinto nombris inter 8,000 kaj 40,000 loĝantoj, nome pli grandaj ol [[Londono]], [[Anglio]], de tiu tempo. Dum unua kontakto kun eŭropanoj, Cahokia kaj multaj aliaj Misisipaj grandurboj disiĝis, kaj arkeologiaj trovaĵoj atestas pliigitan socian streson.<ref>Pauketat, Timothy R. (2003), “Resettled Farmers and the Making of a Mississippian Polity”, ''American Antiquity'', Vol. 68, No. 1.</ref><ref>Pauketat, Timothy R. (1998), “Refiguring the Archaeology of Greater Cahokia”, ''Journal of Archaeological Research'', Vol. 6, No. 1.</ref><ref>Sullivan, Lynne P., ''Archaeology of the Appalachian highlands'', University of Tennessee Press, 2001, ISBN 1-57233-142-9.</ref>

 

Modernaj indianaj nacioj enloĝantaj la Misisipan basenon estas Ĉejenoj, [[Siuoj]], Dakotoj, [[Oĝibvoj]], [[Potavatomoj]], kaj aliaj.

 

 

* [[William Faulkner]] utiligas la Misisipon kaj Delton kiel la scenaron por multaj epizodoj ĉie en siaj romanoj. Oni sugestis ke en la fama rakonto de Faulkner, ''La Urso'' el ''Go Down, Moses'', juna Ike unue komencas sian transformon en viron, tiel cedante sian apartan rajton por alteriĝi en Yoknapatawpha Distrikto tra siaj realigoj trovitaj ene de la arbaro ĉirkaŭ la Misisipo.

* Multaj el la verkoj de [[Mark Twain]] traktas aŭ okazas proksime de la Misisipo. Unu el liaj unuaj majstroverkoj, ''Vivo sur la Misisipo'', estas perte historio de la rivero, parte memoraĵo de la travivaĵoj de Twain sur la rivero, kaj kolekto de rakontoj en kiuj aŭ okazas aŭ estas rilata al la rivero. La rivero estis konata pro la nombro da banditoj kiuj nomis ĝiajn insulojn kaj marbordojn ''hejmo'', inkluzive de John Murrell kiu estis bonkonata murdisto, ĉevalŝtelisto kaj sklavo-re-komercisto. Lia fifameco estis tia ke verkinto Twain dediĉis tutan ĉapitron al li en ''Vivo sur la Misisipo'', kaj Murrell estis konita kiel havanto de insula ĉefsidejo sur la rivero ĉe Insulo 37. La plej fama verko de Twain, nome [[La Aventuroj de Huckleberry Finn]], estas plejparte vojaĝo laŭ la rivero. La romano funkcias kiel epizoda meditado pri usona kulturo kie la rivero havas multoblajn malsamajn signifojn inkluzive de sendependeco, fuĝo, libereco, kaj aventuro.

{{referencoj}}

 

* Ambrose, Stephen. The Mississippi and the Making of a Nation: From the Louisiana Purchase to Today (National Geographical Society, 2002) heavily illustrated

* Anfinson, John O.; Thomas Madigan; Drew M. Forsberg; Patrick Nunnally (2003). The River of History: A Historic Resources Study of the Mississippi National River and Recreation Area. St. Paul, MN: U.S. Army Corps of Engineers, St. Paul District. OCLC 53911450.

* Smith, Thomas Ruys (2007). River of dreams: imagining the Mississippi before Mark Twain. Baton Rouge: Louisiana State University Press. ISBN 978-0-8071-3233-3. OCLC 182615621.

* Scott, Quinta (2010). The Mississippi: A Visual Biography. Columbia, Missouri: University of Missouri Press. ISBN 978-0-8262-1840-7. OCLC 277196207.

 

== Eksteraj ligiloj ==

 

{{havenda artikolo|Misisipo (rivero)}}

 

[[Kategorio:Riveroj en Arkansaso]]

[[Kategorio:Riveroj en Viskonsino]]

[[Kategorio:Global 200]]