Viktoria lago: Malsamoj inter versioj

La lago Viktorio ricevas sian akvon ĉefe el rekta [[Precipitaĵo|pluvo]] kaj el miloj da malgrandaj [[rojo]]j. La plej granda rivereto kiu fluas al tiu lago estas la [[Kagera Rivero]], kies [[riverdelto|elfluo]] kuŝas ĉe la okcidenta lagobordo. La lago Viktoria estas drenata nur de la rivero [[Nilo]] ĉe [[Jinja (Ugando)]], ĉe la norda lagobordo.<ref>{{cite book|title=Source Book for the Inland Fishery Resources of Africa, Issue 18, Volume 1|year=1990|publisher=Food & Agriculture Org. (United Nations)|isbn=92-5-102983-0|page=291|url=http://books.google.co.uk/books?id=WLZRxM9vfXoC|last1=vanden Bossche|first1=J.-P.|last2=Bernacsek|first2=G. M.|accessdate=29a de Decembro 2013}}</ref>

 

 

La lago ricevis sian nunan nomon de la [[Britio|brita]] vojaĝisto [[John Hanning Speke]], honore al la brita reĝino [[Viktoria (Britio)|Viktoria]]. Tiu estis la unua eŭropano kiu dokumentis ĝin. Speke plenumis tion en 1858, dum en ekspedicio kun [[Richard Francis Burton]] por trovi la [[Nile#Serĉado de la fonto de Nilo|fonton de Nilo]].<ref>{{cite web|title=How feud wrecked the reputation of explorer who discovered Nile's source|url=http://www.theguardian.com/books/2011/sep/11/burton-speke-african-exploration-nile|publisher=The Observer (The Guardian)|accessdate=29a de Decembro 2013|author=Dalya Alberge|date=11a de Septembro 2011}}</ref><ref>{{cite book|last=Moorehead|first=Alan|title=The White Nile|year=1960|publisher=Harper & Row|isbn=0-06-095639-9|accessdate=29a de Decembro 2013|chapter=Part One: Chapters 1-7}}</ref>

 

La areo de la lago estas dividita malegalece inter la tri jenaj landoj: Ugando, Kenjo kaj Tanzanio. Tamen la areo kaj bordoj kiuj korespondas al ĉiu lando malsamas laŭgrande. La tutaj sudaj areo kaj bordoj korespondas al Tanzanio, dum preskaŭ la tuta nordaj areo kaj bordoj korespondas al Ugando kaj Kenjo havas nur la nordokcidentan bordon kaj malmultan areon (ĉirkaŭ kvinono kompare kun Ugando aŭ sesono kompare kun Tanzanio.

 

* [[Insulo Rubondo]]

 

<!--[[File:Victoria lake landsat 7.png|thumb|dekstre|Satelita bildo de la Viktoria lago]]-->

La Viktoria lago dum sia geologia historio, trapasis ŝanĝojn intervalantajn de sia nuna malprofunda deprimo, trae ĝis kio estis serio de multe pli malgrandaj lagoj.<ref name="Hickling61"/> Geologiaj kernoj prenitaj de ĝia fundo montras ke la Viktorilago sekiĝis tute almenaŭ tri fojojn ekde ĝi formiĝis.<ref name="Reader"/> Tiuj sekegaj cikloj estas verŝajne rilataj al pasintaj [[glaciepoko]]j, kiuj estis tempoj kiam [[precipitaĵo]] malkreskis tutmonde.<ref name="Reader"/> La Viktorilago laste sekiĝis antaŭ 17,300 jaroj, kaj ĝi repleniĝis komence antaŭ proksimume 14,700 jaroj. Geologie, la Viktorilago estas relative juna - proksimume 400,000 jarojn aĝa - kaj ĝi formiĝis kiam alokcident-torentaj riveroj estis digitaj per formita krusta bloko.<ref name="Reader">{{cite book |author=John Reader |year=2001 |title=Africa |location=Washington, D.C. |publisher=[[National Geographic Society]] |isbn=0-7922-7681-7 |pages=227–228}}</ref>

La malprofundeco de Viktorilago, ĝia limigita riverenfluo, kaj ĝia granda surfaca areo komparite kun ĝia volumeno igas ĝin minacata per la efikoj de [[klimata ŝanĝo]].

 

La Viktorilago ricevas 80% de sia akvo de rekta precipitaĵo.<ref name="Hickling61"/> Meza vaporiĝo sur la lago estas inter 2.0 kaj 2.2 metroj (6.6 kaj 7.2 ft) je jaro, tio preskaŭ duobligas la precipitaĵon de [[Ĉeriveraj areoj|riverbordaj areoj]].<ref>{{cite book |editor=S. H. Ominde |year=1971 |title=Studies in East African Geography and Development |author=Simeon H. Ominde |chapter=Rural economy in West Kenya |publisher=Heinemann Educational Books Ltd. |location=London |pages=207–229 |url=http://books.google.co.uk/books?id=WgamvCA98usC&pg=PA220 |isbn=0-520-02073-1}}</ref> En la kenja sektoro, la ĉefaj alfluantaj riveroj estas la Sio, [[Nzoia]], Yala, Nyando, Sondu Miriu, Mogusi kaj Migori. Kombinitaj, tiuj riveroj kontribuas per multe pli da akvo al la lago ol faras la plej granda ununura enfluiĝa rivero, nome la Kagero, kiu eniras la lagon de la okcidento.<ref>{{cite journal |author=P. J. P. Whitehead |year=1959 |title=The river fisheries of Kenya 1: Nyanza Province |journal=East African Agricultural and Forestry Journal |volume=24 |issue=4 |pages=274–278}}</ref>

 

La nura elfluo de Viktorilago estas la [[Nila Rivero]] kiu forlasas la lagon proksime de Jinja, Ugando. Laŭ kontribuita akvo, tio igas Viktorilagon la ĉefa fonto de la plej longa branĉo de Nilo, aliflanke, la plej dista fonto de la Nila Baseno, kaj tial la finfina fonto de Nilo, plej ofte ĝi estas konsiderita kiel unu el la alfluantaj riveroj de la [[Kagero]] (la preciza alfluanto restas nedeterminita), kaj kiu originas aŭ de [[Ruando]] aŭ de [[Burundo]]. La supra sekcio de Nilo estas ĝenerale konata kiel la Viktoria Nilo ĝis ĝi atingas [[Albertlago]]'n. Kvankam ĝi estas parto de la sama riversistemo konata kiel la [[Blanka Nilo]] kaj estas foje referita kiel tia, strikte parolante tiun nomon ne uzatas ĝis post la rivero transiras la limon kun Ugando en [[Suda Sudano|Sudan Sudanon]] en la nordo.

Ankaŭ la [[formorto]] de [[cikledoj]] en la genro ''[[Haplochromis]]'' estis kulpatribuita al la eŭtrofiĝo de la lago. La fekundeco de tropikaj akvoj dependas de la indico laŭ kiu nutraĵoj povas esti alportitaj en solvon. La alfluantaj riveroj de Viktorilago disponigas malmultajn nutraĵojn al la lago rilate al ĝia grandeco. Pro tio, la plej multaj el la nutraĵoj de Viktorilago supozeble estas enŝlositaj en lagofundaj sedimentoj.<ref name="Hickling61"/><ref name="Beauchamp54">{{cite journal |author=R. S. A. Beauchamp |year=1954 |title=Fishery research in the lakes of East Africa |journal=East African Agricultural Journal |volume=19 |issue=4 |pages=203–207}}</ref> Per si mem, tiu vegetala materialo kadukiĝas malrapide. Besta karno kadukiĝas konsiderinde pli rapide, aliflanke, tiel ke la fekundeco de la lago estas dependa de la indico laŭ kiu tiuj nutraĵoj povas esti prenitaj de fiŝoj kaj aliaj organismoj.<ref name="Beauchamp54"/> Ekzistas malmulte da dubo ke ''Haplochromis'' ludis gravan rolon en resendado de detrito kaj [[planktono]] reen en solvon.<ref name="Lucy Richardson">{{citation |author= Lucy Richardson |title=The lessons of Lake Victoria Uganda |url=http://www.gulgasht.com/africa/lucy-richardson-story-from-lake-victoria-uganda.html}}</ref><ref name="KaufmanOchumba93">{{cite journal |author=Les Kaufman & Peter Ochumba|year=1993 |title=Evolutionary and conservation biology of cichlid fishes as revealed by faunal remnants in northern Lake Victoria |journal= Conservation Biology |volume=7 |issue=3 |pages=719–730 |jstor=2386703 |doi=10.1046/j.1523-1739.1993.07030719.x}}</ref><ref name="Goldschmidt93">{{cite journal |author=Tijs Goldschmidt, Frans Witte & Jan Wanink |year=1993 |title=Cascading effects of the introduced Nile perch on the detrivorous/phytoplantivorous species in sublittoral areas of Lake Victoria |journal=Conservation Biology|volume=7 |issue=3 |pages=686–700 |jstor=2386700 |doi=10.1046/j.1523-1739.1993.07030686.x}}</ref> Kun proksimume 80% de la specioj de ''Haplochromis'' manĝantaj detriton, kaj same kapablaj por manĝado unu de la alia, ili reprezentis mallozajn, internan recikladsistemon, movante nutraĵojn kaj biomason kaj vertikale kaj horizontale tra la akvokolono, kaj eĉ el la lago per predado fare de homoj kaj surteraj bestoj. La forigo de ''Haplochromis'', aliflanke, eble kontribuis al la kreskanta frekvenco de [[Algoflorado|algofloradoj]],<ref name="OchumbaKibaara"/><ref name="KaufmanOchumba93"/><ref name="Goldschmidt93"/> kiuj povas en victurno kaŭzi masajn fiŝomortigojn.<ref name="OchumbaKibaara"/>

 

 

<references/>

 

 

{{Coord|1|S|33|E|type:waterbody_scale:3000000|display=inline,title}}

{{Commonscat|Lake Victoria}}

{{Portalo|Afriko|Geografio}}

 

[[Kategorio:Lagoj de Afriko]]

[[Kategorio:Tanzanio]]

[[Kategorio:Ugando]]