Leĝoj de Newton pri movo: Malsamoj inter versioj

:Notu: En tiu ĉi artikolo [[Vektoro (spaco)|vektoraj]] kvantoj skribiĝas '''grase''' dum [[skalaro (matematiko)|skalaraj]] skribiĝas ''kursive''.

 

::''Naturo kaj leĝoj de Naturo kuŝis kaŝite en la nokto;''

::''Dio diris, estu Neŭtono! Kaj ĉio estis lumo.'' — [[Alexander Pope]].

Kiel praktika regulo, la leĝoj de Newton pri movo aplikiĝas por rapidoj ĝis triono da la rapido de lumo, post kiu punkto la eraro iĝas tro granda por esti ignorata.

 

Tiu ĉi leĝo ankaŭ nomiĝas la '''Leĝo de Inercio''' aŭ '''[[Transformiĝo Galileo|Principo Galileo]]'''.

 

La ŝanĝo de "Korpo estas en sia natura stato kiam ĝi estas senmova" de Aristotolo al la [[malkovro de Neutono]] (la unua leĝo de Newton) estis unu el la plej profundaj kaj gravaj malkovroj de fiziko. En ĉiutaga vivo, la forto [[froto]] kutime priagas movantajn objektojn malrapidigante ilin kaj eventuale igante ilin senmovaj. Neŭtono priskribis matematikan modelon de kiu oni povas derivi la movadojn de korpoj per elementaj kaŭzoj: ''fortoj"".

 

;Alternativaj Formulacioj:

 

Prenate kune kun la tria leĝo de Newton pri movado, la dua leĝo de Newton pri movado implicas la Leĝon de konservado de movokvanto.

 

* ''Kiam ajn unu korpo efikas per forto sur dua korpo, la dua korpo efikas per egala kaj kontraŭa forto sur la unua korpo.''

* ''Movokvanto konserviĝas.''

Oni ofte argumentas ke la tria leĝo de Newton estas malĝusta kiam [[elektromagnetiko|elektromagnetaj]] fortoj estas inkluditaj: se korpo ''A'' efikas per forto sur korpo ''B'', tiam korpo ''B'' ĝenerale efikas per malsama forto sur korpo ''A'' (la forto pripensita estas la [[forto Lorentz]], generita de la [[kampo (elektro)|elektra]] kaj [[kampo (magneto)|magneta]] kampoj). Tamen, moderna teorio prognozas ke la [[kampo (elektromagneto)|elektromagneta kampo]] generita de tia interago mem portas movokanton per [[elektromagneta radiado]], kaj la tria leĝo de Newton validas se la movokvanto de la kampo inkludiĝas en la kalkuloj.

 

La tiel nomita ''malforta formo'' de la tria leĝo de Newton pri movado aplikas al klasikaj fizikaj fortoj (Marion kaj Thorton, 1995, pp.&nbsp;333-337). En sistemo de partikloj, lasu <math>\mathbf{F}_{ab}</math> prezenti la peran forton sur partiklo <math>a</math> de partiklo <math>b</math>. La malforta formo postulas ke:

 

La malforta formo estas alte taksita matematika abstraktaĵo ĉar ĝi allasas studadon de konceptoj tiel kiel la [[centro de maso]] ĉeesta de arbitraj fortoj.

 

En [[1916]], la [[Fizika relativeco|Teorio de Relativeco]] de [[Albert Einstein]] etendis la amplekson ĝis kiu oni povas prognozi. Ĉe ne-relativismaj rapidoj, lia relativisma modelo reduktiĝas al tiu prezentita en tiu ĉi artikolo.

 

Aŭ, pli simple esprime, la multiplika korektiga faktoro (nomita <math>\gamma</math>) alproksimiĝas unu por rapidoj malpli ol triono da la rapido de lumo.

 

* Marion, Jerry and Thornton, Stephen "Classical Dynamics of Particles and Systems" Harcourt College Publishers, 1995

 

 

[[Kategorio:Fiziko]]