Acetata acido: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj) e Forigo de la ŝablono(j) LigoElstara kaj/aŭ LigoLeginda laŭ VP:FA; kosmetikaj ŝanĝoj |
|||
Linio 5:
|colspan="2" style="text-align: center;" |'''Acetata acido'''
|-
|[[
|-
|[[
|- style="background: salmon; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center;" | Alternativa(j) Nomo(j)
Linio 29:
|[[Aspekto]]||senkolora likvaĵo</sub>
|-
|[[Denseco]]||1.049 (48% akva solvaĵo)<br />g/mL (liquid)
|-
|[[Fandopunkto]]||16
|-
|[[Bolpunkto]]||118
|-
|[[Solvaĵo|Akva solvebleco]]||Tute miksebla
Linio 56:
'''Aceta acido''', sisteme ankaŭ nomata '''Etanoata acido''', estas [[karboksilata acido]] kun kemia struktura formulo CH<sub>3</sub>-COOH. En [[Normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo]] ĝi estas senkolora [[likvaĵo]] kun pikanta odoro. Je normaj atmosfera premo senakva aceta acido degelas je [[temperaturo]] 16.7 ° C kaj bolas je temperaturo 118.1 ° C. En tiuj kondiĉoj la acetata acido estas nomata glacia acetata acido kaj ĝi estas akragusta kaj iritaflara. Krom la produktado de hejma [[vinagro]], ĝi estas ĉefe uzata kiel antaŭilo de la povinila acetato<ref>[https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/7758?from=summary PubChem]</ref> kaj [[celuloza acetato]]. Kvankam ĝi estas klasifikata kiel [[malforta acido]], koncentrita acetata acido estas koroda kaj atakeblas la haŭton.
[[
Acetata acido estas la dua plej simpla [[karboksilata acido]] (post la [[formiata acido]]) kaj estas grava kemia reakcianto kaj industria kemiaĵo, ĉefe uzata en la produktado de celuloza acetato por fotografiaj filmoj kaj polivinila acetato por la produktado de lignogluo, samkiel sintezan fibroj kaj teksaĵoj. Hejme, diluita acetata acido ofte uzatas kiel malkrustiga aganto. En nutroindustrio, la acetata acido estas identigata sub la [[E-numero|kodo E260]] kiu indikas la acidecoregulantojn kaj kondimentojn. Kiel aldona nutraĵo ĝi estas aprobita de multaj landoj, inkluzive de [[Kanado]], [[Eŭropa Unio]], [[Usono]], [[Aŭstralio]] kaj [[Nov-Zelando]]. La tutmonada konsumo de acetata acido estas ĉirkaŭ 6.5 milionoj da tunoj jare (Mt/j), el kiuj 1.5 Mt/j estas recikligitaj kaj la resto estas fabrikita el petrokemia krudmaterialo. Kiel kemia reakcianto, biologiaj fontoj por acetata acido estas alte interesaj, tamen entute ne estas konkuraj.
== Nomenklaturo ==
La ordinara nomo acetata acido estas la plej preferata kaj uzata nomo de [[IUPAK|Iupako]]. La sistema nomigo etanoata acido, kiu estas valida nomo, estas konstruita laŭ la anstataŭa nomenklaturo. La vortoj acetata acido devenas de la latina "acetum" kiu signifas vinagro, kaj rilatas al la vorto acido mem.
Glacia acetata acido estas la nomo por anhidra acetata acido. Simile al la germana nomo, Eisessig (glacia vinagro), la nomo devenas de kristaloj glacisimilaj formantaj sub la meditemperaturo je 16.6
Kutima ĉefliterigo de acetata acido estas AcOH, kie Ac indikas la ĉeeston de iu acetila grupo aŭ CH3−CO<sup>−</sup>. La acetatoj estas konataj laŭ la identigoj CH3−COO<sup>−</sup> aŭ AcO<sup>−</sup>. La ĉefliteroj Ac ne devas konfuziĝi kun la mallongigo por la kemia elemento [[Aktinio]]. En la kunteksto de la acido-bazaj reakcioj, la mallongigo HAc kelkfoje estas uzata kie Ac identigas la jonon acetatan. Acetato estas la jono rezultanta en perdo de iu protono H<sup>+</sup> el la acetata acido. La nomo acetato ankaŭ povas signifi la salon entenantan ĉi [[Anjono|anjonon]] aŭ la [[Estero|esteron]] el la acetata acido.
== Historio ==
[[Vinagro]] estas konata ekde la komenco de la civilizacio kiel rezulto de submetiĝo de [[biero]] kaj [[vino]] al la aero, ĉar la bakterioj produktantaj acetatan acidon ĉeestas ĉies. La uzo de acetata acido en [[alkemio]] retroiras al la 3-a jarcento a. K., kiam la greka filozofo [[Teofrasto]] priskribis kiel la vinagro aktivas surmetale por produkti pigmentojn utilajn en la artoj, inkluzive de blanka plumbo<ref>[https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/11727?from=summary PubChem]</ref> aŭ plumba karbonato kaj verdigro<ref>[https://books.google.com.br/books?id=FWd-YBqVL8cC&pg=PA8&dq=verdigris&hl=en&sa=X&ei=mFsZVZvCGvL8sATJo4DgCw&ved=0CDAQ6AEwAg#v=onepage&q=verdigris&f=false European Women and Preindustrial Craft] Daryl M. Hafter</ref>, iu miksaĵo de kupraj saloj aldone de kupraj acetatoj<ref>[http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.8555.html ChemSpieder]</ref>. La anktivaj romanoj boladis acidiĝinta vino por produkti alte dolĉan [[Siropo|siropon]] nomitan "sapa"<ref>[https://books.google.com.br/books?id=2J7LBgAAQBAJ&pg=PA16&dq=sapa+defrutum&hl=en&sa=X&ei=GF0ZVeuLMeuHsQSGl4LoBg&ved=0CCIQ6AEwAQ#v=onepage&q=sapa%20defrutum&f=false Balsamic Vinegars: Tradition, Technology, Trade], Paolo Giudici, Federico Lemmetti, Stefano Mazza</ref>. La sapaj siropoj kiuj estis produktitaj en plumbaj potoj estis riĉaj je plumba acetato<ref>[https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/9317?from=summary PubChem]</ref>, iu dolĉa substanco ankaŭ konata kiel plumba sukero aŭ [[Saturno (dio)|Saturna sukero]], kontribuanta por la plumba veneniĝo inter la roma aristokrataro.
Linio 89:
* [[Andreas Libavius]] (1555-1616)
== Referencoj ==
{{referencoj|3}}
Linio 96:
[[Kategorio:Karboksilaj acidoj]]
[[Kategorio:Organikaj acidoj]]
| |||