Ĉelo (biologio): Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 4:
La [[ĉelteorio]], proponita en [[1838]] por vegetaloj kaj en [[1839]] por animaloj,<ref>Aréchiga, H. (1996). Siglo XXI, eld. Los fenómenos fundamentales de la vida. p. 178. ISBN 9789682320194.</ref> de [[Matthias Jakob Schleiden]] kaj [[Theodor Schwann]], postulas ke ĉiuj organismoj estas komponitaj de ĉeloj, kaj ke ĉiuj ĉeloj derivas el aliaj antaŭaj. Tiele, ĉiaj vivaj funkcioj eliras el la ĉela maŝinaro kaj el la interagado inter apudaj ĉeloj; krome, la havo de [[genetiko|gena informaro]], bazo de la [[Heredo (genetiko)|heredo]], en sia [[DNA]] permesas la transmitadon de tiu el generacio al generacio.<ref>Maton, Anthea; Hopkins, Jean Johnson, Susan LaHart, David Quon Warner, Maryanna Wright, Jill D (1997). Cells Building Blocks of Life. New Jersey: Prentice Hall. ISBN 0-13-423476-6.</ref>
La apero de la unua organismo [[vivo|viva]] sur la [[Tero]] kutime asociiĝas al nasko de la unua ĉelo. Kvankam ekzistas multaj hipotezoj kiuj spekulativis kiel tio okazis, kutime tio priskribas ke la procezo komencis danke al la transformado de neorganikaj molekuloj al organikaj laŭ taŭgaj mediaj kondiĉoj; post tio, tiuj [[biomolekulo]]j asociiĝas okazigante komplikajn entojn kapablajn memkopiiĝis. Ekzistas ebla pruvaro [[fosilio|fosilia]] de ĉelaj strukturoj en rokoj datitaj je ĉirkaŭ 4 aŭ 3,5 miloj de milionoj da jaroj (giga-jaroj aŭ Gj.).<ref>J William Schopf. [http://www.springerlink.com/content/h7542538808k0830/ New evidence of the antiquity of life]. Origins of Life and Evolution of Biospheres. Springer Netherlands. ISSN 0169-6149</ref><ref name="brasier">M Brasier, N McLoughlin, O Green, D Wacey. [http://physwww.mcmaster.ca/~higgsp/3D03/BrasierArchaeanFossils.pdf A fresh look at the fossil evidence for early Archaean cellular life] Philosophical Transactions of the Royal Society B, 2006 - The Royal Society</ref><ref>Kelkaj aŭtoroj konsideras ke la nombro proponita de Schopf estas malpravo. Por ekzemplo, ili asertas ke la supozitaj mikrofozilioj trovitaj en rokoj de pli ol 2,7 Gj. antikvaj kiel estromatoloidoj, ondaĵoj, dendritoj, efikoj de «kaftasaj cirkloj», filoidoj, bordoj de poligonaj kristaloj kaj sferulitoj povus esti fakte strukturoj mem-organizataj kiuj okazis en momento en kiu la tutmondaj makrocikloj geokemiaj havis multe plian gravon, la kontinenta tavolo estis pli malgranda kaj la magma kaj hidroterma agado havis ĉefan gravon. Laŭ tiu studo ne atribueblas tiuj strukturoj al la biologia agado (endolitoj) kun certeco.</ref> Oni trovis tre klaran pruvaron de formoj de [[vivo]] unuĉelaj fosiliigitaj en mikrostrujturoj en [[roko]]j de la formaĵo Strelley Pool, en [[Okcidenta Aŭstralio]], kun antikveco de 3,4 Gj. Temus pri la [[fosilio]]j de ĉeloj plej antikvaj trovitaj ĝis nun. Aldona pruvaro pruvis ke ties [[metabolo]] estus [[Anaeroba organismo|anaeroba]] kaj bazita sur la [[sulfido]].<ref>Wacey, David; Matt R. Kilburn, Martin Saunders, John Cliff, Martin D. Brasier (2011-08). «Microfossils of sulphur-metabolizing cells in 3.4-billion-year-old rocks of Western Australia». Nature Geoscience. doi:10.1038/ngeo1238. ISSN 1752-0894. Konsultita la 23an de aŭgusto de 2011. [http://www.nature.com/doifinder/10.1038/ngeo1238]</ref>
Linio 31:
== Historio ==
La historio de la [[ĉelbiologio]] estis ligita al [[Historio de tekniko|teknika disvolviĝo]] kiu eltenis ties studadon. Tiele, la unua alproksimiĝo al ties morfologio komencis per la popularigo de la pra-[[mikroskopo]] konstruita per [[Lenso (optiko)|lensoj]] komponitaj en la [[17a jarcento]], komplementata per diversaj [[
=== Malkovroj ===
[[Dosiero:Robert Hooke portrait.jpg|thumb|[[Robert Hooke]], kiu stampis la terminon «ĉelo».]]
La unuaj alproksimiĝoj al la studado de la ĉelo aperis en la [[17a jarcento]];<ref name="prescott">Prescott, L.M. (1999). Microbiología. McGraw-Hill Interamericana de España, S.A.U. ISBN 84-486-0261-7.</ref> post la disvolvigo fine de la [[16a jarcento]] de la unuaj mikroskopioj.<ref>[http://micro.magnet.fsu.edu/primer/museum/janssen.html Janssen's Microscope] Optical microscopy primer: museum of microscopy.</ref> Tiuj permesis realigi nombrajn observojn, kiuj kondukis en apenauz ducent jaroj al [[morfologio (biologio)|morfologia]] konaro relative akceptebla. Sube jenas mallonga kronologio de tiauj malkovroj:
* [[1665]] : [[Robert Hooke]] malkovris ĉelojn en [[korko]], poste en vivantaj plantoj, per [[mikroskopo]]j de 50 pligrandigoj konstruita de li mem. Tiu esploristo estis la unua kiu, vidinte en tiuj histoj unuojn kiuj ripetiĝas kiel ĉeloj de abelaro, nomigis ilin kiel ripetaj elementoj, «ĉeloj» (de la [[latina]] ''cellulae'', ĉeloj). Sed Hooke povis observi nur mortintajn ĉelojn pro kio li ne povis priskribi la strukturojn de tis interno.<ref name="Hooke">Resumo de la priskribo fare de Hooke ([http://www.ucmp.berkeley.edu/history/hooke.html Universidad de Berkeley]){{citaĵo|[...]I could exceedingly plainly perceive it to be all perforated and porous, much like a Honey-comb, but that the pores of it were not regular [..] these pores, or cells, [..] were indeed the first microscopical pores I ever saw, and perhaps, that were ever seen, for I had not met with any Writer or Person, that had made any mention of them before this. [...]|Hooke}}</ref>
* [[1839]] : [[Theodor Schwann]] malkovris ke plantoj kaj bestoj konsistas el ĉeloj, konkludante ke ĉeloj estas komuna unuo de strukturo kaj evoluo, tiel fondanta [[ĉel-teorio]]n. [[Schwann-ĉelo]]j estas nomitaj laŭ li.
* La kredo ke vivaĵoj povas spontanee aperi ([[abiogenezo]]) estas kontraŭita de [[Louis Pasteur]] (1822-1895).
| |||