Kiel registrite je 15:30, 12 apr. 2015 redakti KuBOT (diskuto \| kontribuoj) Robotoj 112 941 redaktoj e Forigo de la ŝablono(j) LigoElstara kaj/aŭ LigoLeginda laŭ VP:FA; kosmetikaj ŝanĝoj ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 17:52, 10 okt. 2015 redakti malfari DidCORN (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 14 404 redaktoj e Ligoj al ekzistantaj artikoloj Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 4: La elektrono kiel unito de ŝargo en elektrokemio estis postulatita de George Johnstone Stoney (Georgo ''Ĝonston Stonij'') je [[1874]]. Li ankaŭ kreis la terminon ''elektrono'' en [[1894]]. Dum la malfrua 1890-aj jaroj, pluraj fizikistoj supozis, ke elektro povas konceptiĝi kiel farita el diskretaj unuoj, kiuj nomiĝas kelkaj aferoj, sed ilia realeco ne konfirmiĝas definitive. La malkovro, ke la elektrono estas subatoma partiklo estis farita je [[1897]] de [[Joseph John Thomson]] (Jozefo Johano ''Tomson'') en la ~~Cavendish~~[[Laboratorio ~~Laboratory~~Cavendish]] (''Kavendiŝa'' Laboratorio) ĉe la [[Universitato de Kembriĝo]], dum li studis katodradiaj tuboj. Katodradia tubo estas hermetika vitra cilindro, en kiu du elektrodoj apartiĝas per vakuo. Kiam [[elektra tensio]] aplikiĝas trans la ~~elektrodoj~~[[elektrodo]]j, [[katodo\|katodaj]] [[radio]]j generiĝas, iganta la [[vakutubo\|tubon]] lumeti. Tra eksperimentado, Thomson malkovris, ke: # La negativa ŝargo ne povas apartiĝi disde la radioj (per la aplikado de [[magnetismo]]), kaj # La radioj estas deviigeblaj per [[kampo (elektro)\|elektra kampo]] Li konkludis, ke tiuj radioj, anstataŭ esti ondoj, konsistas el negative ŝargitaj ~~partikloj~~[[partiklo]]j, kiujn li nomis "korpuskloj." Li mezuris ilian [[kvociento]]n <!-- vidu la diskuton! --> de maso per [[ŝargo]] kaj konstatis, ke ĝi estis pli ol miloble pli malgranda ol tiu de hidrogenatomo, sugestanta, ke ili estas aŭ tre alte ŝargitaj aŭ tre etaj mase. Pli malfruaj eksperimentoj de aliaj sciencistoj subtenis ĉi lastan konkludon. Ankaŭ, ilia rilatumo de maso per ŝargo estas sendependa de la elekto de katoda materialo. Pro tio, Thomson konkludis, ke ili estas universalaj ĉe ĉiaj materialoj. La ŝargo de la elektrono zorge mezuriĝis de [[Robert Andrews Millikan\|Robert Millikan]] (Roberto ''Milikan'') en lia ole-guta eksperimento je [[1909]]. La "perioda leĝo" asertas, ke la kemiaj ecoj de [[kemia elemento\|elementoj]] plejparte ripetas sin periode kaj estas la fundamento de la [[perioda tabelo]] de la elementoj. La leĝo mem unue eksplikiĝis per la [[atommaso]]j de la elementoj. Tamen, ĉar estis anomalioj en la perioda tabelo, penadoj fariĝis por trovi pli bonan eksplikon por tiu fenomeno. Je [[1913]], [[Henry Moseley]] (Henriko ''Mozlij'') enkondukis la koncepton de la [[atomnumero]] kaj eksplikis la periodan leĝon rilate al la nombro de [[protono]]j, kiun ĉiu elemento havas. Dum la sama jaro, [[Niels Bohr]] montris, ke elektronoj estas la efektiva fundamento de la tabelo. Je [[1916]], [[Gilbert Newton Lewis]] klarigis la kemian ligadon de elementoj per elektronaj interagoj. == Kategorio == Linio 20: Kiel ĉiuj partikloj, ankaŭ elektronoj povas agi kiel ondoj. Tiu nomiĝas ''la onda-partikla dualeco'' aŭ ''komplementeco'' (Bohr estigis ĉi lastan terminon) kaj povas montriĝi per la duobla-fendeta eksperimento. La [[kontraŭpartiklo]] (aŭ antipartiklo) de la elektrono estas la [[pozitrono]], kiu havas la saman mason sed pozitivan anstataŭ negativan ŝargon. La [[malkovrinto]] de la pozitrono, [[Carl David Anderson]] (Karlo Davido Anderson), proponis nomadon de normalaj elektronoj ''negatronoj'' kaj uzadon de ''elektrono'' kiel ĝenerala termino por priskribi ambaŭ la pozitive kaj negative ŝargitajn variantojn. Tiu uzado neniam modiĝis kaj estas malofte, se iam, renkontita hodiaŭ.<ref>Interese, [[Reta Vortaro\|ReVo]] havas tiun uzadon. Vidu: {{ReVo\|elektr14\|elektrono}} {{ReVo\|pozitr\|pozitrono}} {{ReVo\|negatr\|negatrono}}</ref>, plie estis ankaŭ mallongtempa uzo de la terminoj "negatono" pri la elektrono kaj "pozitono" pri la [[antipartiklo]], t.e. la pozitrono. == Ecoj kaj konduto == === Teorie === Elektronoj havas elektran ŝargon −1,6022 × 10<sup>−19</sup> ~~kulomboj~~[[kulombo]]j, mason 9,11 × 10<sup>−31</sup> [[kilogramo]]j (bazita sur ŝargaj/masaj mezuroj), kaj [[fizika relativeco\|relativecan]] ripozan mason ĉirkaŭ 0,511 [[elektronvolto\|MeV]]/''[[lumrapideco\|c]]''<sup>2</sup>. La maso de la elektrono estas proksimume <sup>1</sup>/<sub>1836</sub> el la maso de la protono. La ofta simbolo por la elektrono estas '''e<sup>−</sup>'''. Laŭ [[kvantuma mekaniko]], elektronoj povas reprezentiĝi per ondofunkcioj, pro kiuj kalkulita probableca elektron-denseco povas determiniĝi. La orbito de ĉiu elektrono en atomo povas priskribiĝi per ondofunkcio. Bazita sur la malcerteca principo de [[Werner Heisenberg]], la ekzakta [[movokvanto]] kaj pozicio de la efektiva elektrono ne samtempe povas determiniĝi. Tiu estas limigo, kiu simple asertas, ke ju pli precize oni scias pozicion de partiklo, des malpli precize oni povas scii ĝian movokvanton, kaj inverse.

Elektrono: Malsamoj inter versioj