Renato Kartezio: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj) e Forigo de la ŝablono(j) LigoElstara kaj/aŭ LigoLeginda laŭ VP:FA |
Moldur (diskuto | kontribuoj) eNeniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{Aliaj signifoj|Descartes (apartigilo)}}
[[Dosiero:Frans Hals - Portret van René Descartes.jpg|dekstra|upright=1.2|eta|Frans Hals: René Descartes (1648)]]
'''Renato KARTEZIO''' (
== Rolo en la filozofio ==
Linio 14:
La sistemo de scio, kiun Kartezio konstruis, tute baziĝas sur [[racio]], rezonanta el iuj antaŭsupozitaj veroj. Simile al la [[matematiko]] de [[Eŭklido]], sed aplikita al filozofio. Malsimile al la sistemo de Bakono, ĝi ne estas bazita sur sperto de mondo aŭ indukto. Per sia sistemo Kartezio fondis la skolon de [[raciismo|racionalismo]], formo de
idealismo. Racionalismo diras, ke homa scio baziĝas sur racio kaj ideoj denaskaj. [[John Locke|Locke]] kaj [[David Hume|Hume]] kaj aliaj britaj filozofoj poste disputis kontraŭ ĉi tiu skolo, fondinte sian propran skolon, [[empiriismo]]n, kiu diris ke sensado, ne denaskaj ideoj, estas la bazo de scio.
Kvankam Kartezio vidis naturon kiel grandan maŝinon, li diris ke menso ''ne'' estas meĥanika. Tia nematerialismo denove starigis Kartezion kontraŭ la britaj filozofioj, ekzemple sia samepokano,
Linio 35 ⟶ 34:
Kartezio oficiale naskiĝis la {{daton|31|marto|1596}} en [[La Haye-Descartes|La Haye]]<ref group="noto">La urbo, je lia honoro, poste aldonis lian nomon al sia ''(La Haye-Descartes)'' kaj de 1967 nomiĝas nur ''Descartes''.</ref> (Francio). Pierre Borel, biografo lia, tamen supozas, ke li naskiĝis en [[Châtellerault]] en [[Puatuo-Ĉarentoj]], de kie devenas la geavoj de Kartezio. Li estis la tria infano de Joachim Descartes, advokanto kaj tiam parlamentano en [[Rennes]], kaj lia edzino Jeanne Brochard.
Lia patrino mortis unu jaron poste dum akuŝo de sia kvara infano; la patro ofte laboris for de la hejmo; do Kartezio estis edukata precipe de sia avino, de nutristino kaj de hejma instruisto. Ĉar li estis ĉiam pala kaj multe tusis, oni dubis, ke li havos longan vivon<ref>Tion Kartezio skribis en 1645 en letero al <!--Elisabeth von der Pfalz (1618–1680)-->Elisabeth von der Pfalz; vidu {{citaĵo de libro | titolo=[[s:fr:Œuvres de Descartes/Édition Cousin|Œuvres de Descartes, Paris, F.G. Levrault]] | eldoninto=Victor Cousin | jaro=1824–1826}} </ref>.
Lia malbona sano prokrastis lian klerigon. Nur en 1607 li ekfrekventis la altrenoman kolegion de [[La Flèche]]. Kartezio tamen estis seniluziigita de la studado kaj poste skribis: "Mi estis edukita per studo de scienco (france: ''lettres'') ekde infanaĝo, kaj ĉar oni kredigis al mi, ke per ĝi oni povas akiri klaran kaj certan scion pri ĉio, kio utilas en la vivo, mi havis ekstreman deziron lerni. Sed post kompletigo de tiu tuta studado, je kies fino oni kutime estas akceptita inter la klerulojn, mi tute ŝanĝis mian opinion: Mi troviĝis tiel implikita en duboj kaj eraroj, ke mia impreso estis, ke mi neniel profitis de mia strebo al instruiteco, escepte de malkovri pli kaj pli mian nescion.<ref>{{citaĵo de libro | titolo=[[s:fr:Œuvres de Descartes/Édition Cousin|Œuvres de Descartes]] | volumo=6 | paĝoj=p. 4 | lingvo={{fr}}}}</ref>"
| |||