Satano: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
ГиМЦ-Д (diskuto | kontribuoj) e →Islamo: {{fact}} => {{Mankas fonto}} |
Kreita per traduko de la paĝo "Satan" |
||
Linio 1:
[[Dosiero:GustaveDoreParadiseLostSatanProfile.jpg|thumb|284x284px|De [[Gustave Doré]], ''Ilustraĵo de Satano'', ĉefulo en ''[[Perdita Paradizo]]'' de [[John Milton]] c. 1866]]
Satano ([[Hebrea lingvo|hebrea]]: שָּׂטָן satano, signifanta "oponanto"; [[Araba lingvo|araba]]: شيطان ŝ<span>''ajtano''</span>, signifanta; "vojerarinta", "malproksima" aŭ iam "diablo") estas ĉefulo aperanta en la tekstoj de la [[Abrahama religio|Abrahamaj religioj]]<ref>''Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions'', page 290, Wendy Doniger</ref><ref><cite class="citation book" contenteditable="false">Leeming, David Adams (2005). </cite></ref> kiu alportas [[Problemo de la malbono|malbonon]] kaj [[Tento|tenton]], kaj estas konata kiel la trompanto kiu gvidas homecon erare.<ref name="1906 Jewish Encyclopedia">http://jewishencyclopedia.com/articles/13219-satan "Term used in the Bible with the general connotation of "adversary", being applied (1) to an enemy in war (I Kings v. 18 [A. V. 4]; xi. 14, 23, 25), from which use is developed the concept of a traitor in battle (I Sam. xxix. 4); (2) to an accuser before the judgment-seat (Ps. cix. 6); and (3) to any opponent (II Sam. xix. 23 [A. V. 22]). </ref> Kelkaj religiaj grupoj instruas ke li devenis kiel [[anĝelo]] kiu elfalis for de la favoro de [[Dio]], deloganta homecon en la vojojn de [[peko]], kaj kiu havas potencon en la falinta mondo. En la hebrea Biblio kaj la [[Nova Testamento]], Satano estas unuavice akuzanto kaj oponanto, nepre kruela ento, ankaŭ nomita la [[diablo]], kiu posedas demonajn kvalitojn.
En Teisma Satanismo, Satano estas konsiderita kiel pozitiva forto kaj dio kiu estas aŭ adorita aŭ respektita. En la [[Satanismo]] de [[Anton LaVey]], Satano estas metaforo kaj konsideriĝas teni raciajn kvalitojn.<ref>Contemporary Religious Satanisim: A Critical Reader, Jesper Aagaard Petersen – 2009</ref><ref>''Who's ? ''</ref>
== Judismo ==
===
La originala [[Hebrea lingvo|hebrea]] termino ''satano'' estas substantivo de verbo signifanta unuavice "malhelpi, oponi", ĉar ĝi estas trovita en [[Nombroj]] 22:22, 1 [[Samuelo]] 29:4, [[Psalmo|Psalmoj]] 109:6.<ref>ed. </ref> ''Ha-Satano'' estas tradicie tradukita kiel "la akuzanto" aŭ "la oponanto". La senduba artikolo ''ha-'' (angla: "la") estas uzita montri ke tiu ĉi estas titolo atribuita al estaĵo, kontraŭ la nomo de estaĵo. Tiel, ĉi tiu estaĵo estus nomita kiel "la satano".<ref>Crenshaw, James L. ''Harper Collins Study Bible'' (NRSV), 1989</ref>
==== La Dek tri okazoj ====
''Ha-Satano'' kun la [[Artikolo (gramatiko)|senduba artikolo]] okazas 13 fojojn en la [[Masora Biblio|Masora Teksto]], en du libroj de la hebrea Biblio: [[Libro de Ijob|Ijob]] ĉ.1–2 (10x) kaj [[Zeĥarja (libro)|Zeĥarja]] 3:1–2 (3x).<ref>Stephen M. Hooks – 2007 "As in Zechariah 3:1–2 the term here carries the definite article (has'satan="the satan") and functions not as a ... the only place in the Hebrew Bible where the term "Satan" is unquestionably used as a proper name is [[Libroj de la Kronikoj|1 Chronicles 21:1]]."</ref><ref name="ReferenceA">Coogan, Michael D.; ''A Brief Introduction to the Old Testament: The Hebrew Bible in its context'', Oxford University Press, 2009</ref>
Satano sen la senduba artikolo estas uzita en 10 okazoj, el kiuj du estas tradukitaj kiel "''diabolos"'' en la [[Septuaginto]] kaj "''Satano''" en la [[Versio Rajtigita de la Reĝo Jakobo|Versio de la Reĝo Jakobo]]:
* 1 [[Libroj de la Kronikoj|Kronikoj]] 21:1, "Satano staris kontraŭ [[Israela|Israelo]]" (VRJ) aŭ "Kaj tie leviĝas oponanto kontraŭ [[Israelo]]" (Laŭvorta Traduko de Young)<ref>Rachel Adelman ''The Return of the Repressed: Pirqe De-Rabbi Eliezer'' p65 "However, in the parallel versions of the story in Chronicles, it is Satan (without the definite article),"</ref>
* Psalmo 109:6b "kaj permesu ke Satano staru ĉe lia ĝusta mano" (VRJ) aŭ "permesu akuzanton stari ĉe lia ĝusta mano."<ref>Septuagint 108:6 κατάστησον ἐπ᾽ αὐτὸν ἁμαρτωλόν καὶ διάβολος στήτω ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ</ref> (ESV, ktp.)
La aliaj ok okazoj de ''satano'' sen la senduba artikolo estas tradicie tradukitaj (en la [[Greka lingvo|greka]], [[Latina lingvo|latina]], kaj angla) kiel "oponanto," ktp. kaj konitaj kiel homoj aŭ obeemaj anĝeloj:
* [[Nombroj]] 22:22,32 "kaj la anĝelo de la LORDO staris kiel oponanto kontraŭ li."
* 32 "jen, mi eliris elteni vin,"
* 1 [[Samuelo]] 29:4 La [[Filistro (socio)|Filistroj]] diras: "krom se li [[[Davido]]] estu oponanto kontraŭ ni"
* 2 Samuel 19:22 [[Davido]] diras: "[vi filoj de Zeruaia] devus tiun ĉi tagon esti oponantoj (pluraj) al mi?"
* 1 Reĝoj 5:4 [[Salomono]] skribas al Hiram: "estas nek oponanto nek malbono okazante."
* 1 Reĝoj 11:14 "Kaj la LORDO instigis oponanton al Salomono, Hadad la Edomano"<ref>Ruth R. Brand Adam and Eve p88 – 2005 "Later, however, King Hadad 1 Kings 11:14) and King Rezon (verses 23, .</ref>
* 1 Reĝoj 11:23 "Kaj Dio instigis al li oponanton, Rezon la filo de Eliadah"
* 25 "Kaj li [Rezon] estis oponanto al Israelo por ĉiuj la tagoj de Salomono"
==== Libro de Ijob ====
[[Dosiero:Blake_Book_of_Job_Linell_set_6.jpg|right|thumb|''La ekzameno de Ijob'', Satano verŝas pestojn sur Ijob, de [[William Blake]]]]
Ĉe la komenco de la libro, [[Ijob]] estas bona persono "kiu adoris Dion kaj turnis for de malbono" (Ijob 1:1) kaj sekve estis rekompencita de Dio. Kiam la anĝeloj prezentas sin mem al Dio, Satano venas ankaŭ. Dio informas al Satano pri la senkulpa kaj morala karaktero de Ijob. Inter Ijob 1:9–10 kaj 2:4–5, Satano montras ke Dio donis al Ijob ĉion iu viro povus deziri, do nature Ijob estus lojala al Dio; Satano sugestas ke la fido de Ijob disfalus se ĉio donita al li (eĉ sia sano) estis forprenita. Dio sekve donas al Satano permeson elprovi Ijob.<ref>''HarperCollins Study Bible'' (NRSV)</ref> En la fino, Ijob restas fidela kaj sankta, kaj estas la implico ke Satano estas hontigita pro la malvenko.<ref><cite class="citation journal" contenteditable="false">Steinmann, AE. </cite></ref>
=== Dua Templo Periodo ===
==== Septuaginto ====
En la [[Septuaginto]], la hebrea ''ha-Satano'' en Ijob kaj [[Zeĥarja (libro)|Zeĥarja]] estas tradukita de la greka vorto ''diabolos'' (kalumnianto), la sama vorto en la [[Greka lingvo|greka]] Nova Testamento de kiu la angla vorto "diablo" estas prenita. Kie Satano estas uzita priskribi homajn malamikojn en la hebrea Biblio - kiel Hadad la Edomano kaj Rezon la Sirio - la vorto restas netradukita sed transliterita en la greko kiel ''satano'', [[neologismo]] en la greka.<ref>Henry Ansgar Kelly ''Satan: a biography'' 2006 "However, for Hadad and Rezon they left the Hebrew term untranslated and simply said ''satan''.. in the three passages in which a supra-Human satan appears: namely, Numbers, Job, Zechariah</ref>
==== Kartuŝoj de la Morta Maro kaj Pseŭdoepigrafio ====
En Ĥanaĥa [[judismo]], la koncepto de Satano kiel malamiko de Dio kaj ĉefa malbonulo inter demonoj ŝajnas esti aperinta en Juda [[pseŭdoepigrafio]] dum la [[Dua Templo]] periodo, precipe en la ''apokalipsoj.''<ref name="Jackson,2"><cite class="citation book" contenteditable="false">Jackson, David R. (2004). </cite></ref><ref name="Oxford,651"><cite class="citation book" contenteditable="false">Berlin, editor in chief, Adele (2011). </cite></ref>
La [[Libro de Ĥanoĥ|Libro de Ĥanaĥ]] enhavas referencojn al iu Satariel, taksiĝis ankaŭ kiel Sataniel kaj Satan'el (etimologio datiĝanta al [[Babilono|Babilona]] deveno). La literumo similas al la nomoj de siaj anĝelaj fratoj [[Ĉefanĝelo Miĥaelo|Mikaelo]], [[Rafael]], Uriel kaj [[Ĉefanĝelo Gabrielo|Gabrielo]], antaŭ ol li [[Falintaj anĝeloj|falis de Ĉielo]].
La Dua Libro de Ĥanaĥ, ankaŭ nomita la ''Slava Libro de Ĥanaĥ'', enhavas referencojn al Rigardanto (Grigori) nomita Satanael.<ref>2 Enoch 18:3. </ref> Ĝi estas [[Pseŭdoepigrafio|pseŭdoepigrafia]] teksto de necerta dato kaj nekonata verkeco. La teksto priskribas Satanael kiel la princon de la anĝeloj kiuj estis elĵetitaj de Ĉielo kaj malbonan spiriton kiu sciis la malsamon inter "sanktema" kaj "pekema".<ref>"And I threw him out from the height with his angels, and he was flying in the air continuously above the bottomless" – 2 Enoch 29:4</ref><ref>"The devil is the evil spirit of the lower places, as a fugitive he made Sotona from the heavens as his name was Satanail, thus he became different from the angels, but his nature did not change his intelligence as far as his understanding of righteous and sinful things" – 2 Enoch 31:4</ref> Simila rakonto estas trovita en la libro de [[Libro de Ĥanoĥ|1 Ĥanaĥ]]; tamen, en tiu libro, la gvidanto de la falintaj anĝeloj estas nomita Semjaza.
En la [[Libro de la Saĝo]], la diablo estas reprezentita kiel la estaĵo kiu portis morton al la mondo.<ref>See [http://books.google.com/books?id=TR0iC8EVUT0C&lpg=PA120&ots=lxUhG5NbYP&dq=satan%20book%20of%20wisdom&pg=PA27#v=onepage&q=devil%20death&f=false The Book of Wisdom: With Introduction and Notes, p. 27, ''Object of the book'', by A. T. S. Goodrick].</ref>
En la [[Libro de la Jubileoj|Libro de Jubilejoj]], Mastema (juda anĝelo) persvadas Dion elprovi [[Abraham]] per la [[Bestofero|ofero]] de sia filo, [[Isaako|Isaako.]] Li estas identa al Satano kaj nome kaj nature.<ref>[ Introduction to the Book of Jubilees, ''15. ''</ref>
=== Rabena Judismo ===
En Judismo, Satano estas termino uzita ekde ĝiaj plej fruaj bibliaj kuntekstoj por aludi ''homan oponanton.''<ref>Based on the [[Ekzegezo|Jewish exegesis]] of 1 Samuel 29:4 and 1 Kings 5:18 – [http://books.google.com/books?id=hKAaJXvUaUoC&pg=PA651&lpg=PA651&dq=Berlin+Grossman%22misinterpretation+of+is%22&source=bl&ots=d8F76bcDpU&sig=NjFhmaLG71fErwgVMcTV0rT-gDI&hl=en&sa=X&ei=yvwEUMupK8fs2QXJ17yaBQ&ved=0CDYQ6AEwAA#v=onepage&q=Berlin%20Grossman%22misinterpretation%20of%20is%22&f=false Oxford dictionary of the Jewish religion, 2011, p. 651] "Satan is rarely mentioned in tannaitic literature; later, chiefly Babylonian, aggadah enlarges the scope of his influence and activities. </ref> Foje, la termino estis uzita sugesti ''malbonan influon'' kontraŭ homoj, kiel en la [[Ekzegezo|Juda ekzegezo]] de la Jetzer hara ("malbona inklino" Genezo 6:5). La "nerestanta spirito" de Mikajĥu en 1 Reĝoj 22:22 estas foje rilatita. Tiel, Satano estas personigita kiel karaktero en tri malsamaj lokoj de la [[Tanaĥo|Tenaĥo]], servante kiel akuzanto (Zeĥarja 3:1–2), deloganto (1 Kronikoj 21:1) aŭ ĉiela persekutanto kiu estas "inter la filoj de Dio" (Job 2:1). En ajna kazo, Satano estas ĉiam sub la potenco de Dio, havanta rolon en la dia plano. Satano estas malofte menciita en Tanaĥa literaturo, sed estas trovita en Babilona agadot.<ref name="Oxford,651"><cite class="citation book" contenteditable="false">Berlin, editor in chief, Adele (2011). </cite></ref>
En mezepoka judismo, la Rabenoj malakceptis ĉi tiujn Enokajn literaturajn laborojn de la [[Biblia kanono]], farante ĉiun provon forigi ilin.<ref name="Jackson,2"><cite class="citation book" contenteditable="false">Jackson, David R. (2004). </cite></ref> Tradiciistoj kaj filozofistoj en mezepoka judismo sekvis [[Natura teologio|racian teologion]], malakceptante ajnan kredon je falintaj anĝeloj kaj vidante [[Problemo de la malbono|malbonon]] kiel abstraktan aferon.<ref><cite class="citation book" contenteditable="false">Bamberger, Bernard J. (2006). </cite></ref> La Jetzer hara ("malbona inklino" [[Genezo]] 6:5) estas pli ofta devizo por malbono en rabenaj tekstoj. Rabena esplorado en la [[Libro de Ijob]] ĝenerale sekvas la [[Talmudo|Talmudon]] kaj skribojn de [[Maimonido]] por identigi la "Oponanton" en la prologo de Ijob kiel metaforon.<ref>Robert Eisen Associate Professor of Religious Studies George Washington University ''The Book of Job in Medieval Jewish Philosophy'' 2004 p120 "Moreover, Zerahfiiah gives us insight into the parallel between the Garden of Eden story and the Job story alluded to ... both Satan and Job's wife are metaphors for the evil inclination, a motif Zerahfiiah seems to identify with the imagination."</ref>
En [[Ĥasidismo]], la [[Kabalo]] prezentas Satanon kiel agenton de Dio kies funkcio estas tenti unu en [[Peko|pekon]], tiam turni sin ĉirkaŭ kaj akuzi la pekanton. La [[Ĥasidismo|Ĥasidismaj Judoj]] de la 18a jarcento asociis ha-Satanon kun ''[[Baalo|Baal Davar]]''.<ref>The Dictionary of Angels" by Gustav Davidson, © 1967</ref>
== Dualismo kaj Zaratuŝtrismo ==
Iuj esploristoj vidas kontakton kun religia [[dualismo]] en [[Babilono]], kaj frua [[Zaratuŝtrismo]] aparte, kiel influitaj de judismo de la [[Dua Templo]] periodo, kaj sekve, frua [[Kristanismo|kristanismo.]]<ref>Jeffrey Burton Russell, ''The Devil: Perceptions of Evil from Antiquity to Primitive ...1977, page 102 "This conflict between truth and the lie was one of the main sources of Zarathushtra's dualism: the prophet perceived Angra Mainyu, the lord of evil, as the personification of the lie. ''</ref><ref>Peter Clark, ''Zoroastrianism: An Introduction to Ancient Faith'' 1998, page 152 "There are so many features that Zoroastrianism seems to share with the Judeo-Christian tradition that it would be difficult to .</ref> Posta evoluado de Satano kiel "trompanto" havas paralelojn kun la malbona spirito en Zaratuŝtrismo, sciita kiel [[Angra Mainju|la Mensogo]], kiu direktas fortojn de mallumo.<ref><cite class="citation book" contenteditable="false">Winn, Shan M.M. (1995). </cite></ref>
== Kristanismo ==
[[Dosiero:Ary_Scheffer_-_The_Temptation_of_Christ_(1854).jpg|right|thumb|La Diablo prezentita en ''La Tento de Kristo'', de Ary Scheffer, 1854]]
Satano estas tradicie identigita kiel la [[Serpento (simbolo)|serpento]] (kiel li estis en judismo) kiu tentis [[Eva|Evan]] manĝi la [[Malpermesita frukto|malpermesitan frukton]]. <ref><cite class="citation web" contenteditable="false"> http://jewishencyclopedia.com/articles/13219-satan.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ASatan&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fjewishencyclopedia.com%2Farticles%2F13219-satan&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" contenteditable="false"> </span><span contenteditable="false"> </span></ref> Tiel Satano ofte estas prezentita kiel serpento. Kristana konsento kun tio ĉi povas esti trovita en la verkoj de [[Justino Martiro|Justin Martyr]], en ĉapitroj 45 kaj 79 el ''Dialogo kun Trypho (angle: Dialogue with Trypho)'', kie Justin identigas Satanon kaj la serpenton.<ref name=":0">Kelly, Harry Ansgar (2007). </ref> Aliaj fruaj [[Patroj de la Eklezio|preĝejaj patroj]] menciontaj ĉi tiun identigon inkluzivas [[Teofilo el Antioĥio|Teofilo]] kaj [[Tertuliano]].<ref>Kelly, Harry Ansgar (2007). </ref>
Ekde la kvara jarcento, [[Demono Lucifero|Lucifero]] estas foje uzita en kristana teologio aludi al Satano, konsekvence identigi la falintan "filon de la tagiĝo" de [[Jesaja]] 14:12 kun la "akuzanto" de aliaj ĉapitroj en la Malnova Testamento.[Citaĵo deviĝas]
[[Dosiero:DVinfernoLuciferKingOfHell_m.jpg|left|thumb|Satano kiel prezentita en la Naŭa Cirklo de Geheno en ''[[La Divina Commedia|Fajrego]]'' de [[Dante Alighieri]], ilustrita de [[Gustave Doré]]]]
Por la plejparto da kristanoj, Satano taksas kiel anĝelo kiu ribelis kontraŭ Dio. Lia celo estas gvidi homojn for de la amo de Dio; aŭ, alidirite, gvidi ilin al malbono.[Citaĵo devis]
En la Nova Testamento li estas nomita "la reganto de la demonoj" (Mateo 12:24), "la reganto de la mondo" kaj "la dio de ĉi tiu mondo" (2 Kor 4:4). La Libro de Apokalipso priskribas kiel Satano estis elĵetita de Ĉielo, havante "grandan koleron" kaj kondukante militon kontraŭ "tiuj kiuj obeas la ordonojn de Dio". Fine, Satano estos ĵetita en la lagon de fajron.<ref><span class="nourlexpansion nowrap">[http://www.biblegateway.com/passage/?search=Revelation+20%3A10&version=ESV Revelation 20:10]</span><span class="nourlexpansion nowrap"></span></ref>
La frua kristana eklezio renkontis kontraŭstaron de paganoj kiel Celsus, kiu asertis ke "ĝi estas blasfemo...Diri ke la plej granda Dio...Havas oponanton kiu limigas lian kapaciton fari bonon" kaj diris ke kristanoj "malsankte disigas la reĝlandon de Dio, kreante ribelon en ĝi, kvazaŭ estus oponantaj frakcioj ene de la diejo, inkluzive unu kiu estas malamika al Dio".<ref><cite class="citation book" contenteditable="false">Origen. </cite></ref>
=== Teminaro ===
En [[kristanismo]], estas multaj sinonimoj por Satano. La plej ofta angla sinonimo por "Satano" estas "[[diablo]]", kiu devenas de [[Meza angla lingvo|Meze angla]] ''devel'', de [[Anglosaksa lingvo|Anglosaksa]] ''dēofol'', kiu siavice reprezentas fruan [[Ĝermana lingvaro|ĝermanan]] pruntante de [[Latina lingvo|latina]] ''diabolus'' (ankaŭ la fonto de "diabla"). Ĉi tiu siavice estis pruntita de [[Greka lingvo|greka]] ''diabolos'' por "[[Kalumnio|kalumnianto]]", de ''diaballein'' "kalumnii": ''dia-'' "trans, tra" + ballein "ĵetegi".<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.bartleby.com/61/94/D0179400.html "American Heritage Dictionary: Devil"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> En la Nova Testamento, "Satano" okazas pli ol 30 fojojn en frazoj apud ''diabolos (''kalumnianto) aludante al la sama persono aŭ afero kiel Satano.<ref><span class="nourlexpansion nowrap">[http://www.biblegateway.com/passage/?search=Revelation+12%3A9&version=ESV Revelation 12:9]</span><span class="nourlexpansion nowrap"></span></ref>
[[Belzebubo]], signifante "Lordon de Muŝoj", estas la malestima nomo donita en la hebrea Biblio kaj Nova Testamento al [[Filiŝtoj|Filiŝta]] dio kies originala nomo estis rekonstruita kiel plej verŝajne "[[Baalo|Ba'al]] Zabul", signifanta "Baal la Princo".<ref>[http://books.google.com.au/books?id=yCkRz5pfxz0C&printsec=frontcover&dq=dictionary+of+deities+and+demons+in+the+bible&source=bl&ots=aFuwiVr__w&sig=dgryS2h8rvfnVFSI1tdAHwDWl50&hl=en&ei=mP09TdbpGcPBcYit3IUH&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CFwQ6AEwCA#v=onepage&q=Baalzebub&f=false K. van der Toorn, Bob Becking, Pieter Willem van der Horst, ''Baalzebub'', "Dictionary of deities and demons in the Bible", p. 155]</ref> Ĉi tiu [[Vortŝerco|vortludo]] estis poste uzita aludi ankaŭ al Satano.
La [[Apokalipso de Johano]] dufoje mencias "la [[Drako (mitologio)|drakon]], tiu antikva serpento, kiu estas nomita la diablo kaj Satano" (12:9, 20:2). La Apokalipso de Johano ankaŭ mencias "la trompanton", de kiu devenas la ofta finomo "la granda trompanto".<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">B. W. Johnson (1891). </cite></ref>
== Islamo ==
''Ŝajtano'' (شيطان) estas la ekvivalento de Satano en [[Islamo|islamo.]] Kvankam Ŝajtano (شيطان, de la radiko <span class="Unicode" contenteditable="false">šṭn شطن</span>) estas [[adjektivo]] (signifante "vojerarinta" aŭ "malproksima", foje tradukita kiel "diablo") kiu povas esti aplikita al ambaŭ [[viro]] ("al-ins" الإنس) kaj [[Ĝino (spirito)|Ĝino]]: [[Ibliso|Iblis]]<nowiki/>o (<small>araba prononco</small>: <span class="IPA" title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)">[ˈibliːs]</span>) estas la propra nomo de la Diablo kiu estas menciita en la [[Korano|Korana]] rakonto de [[Genezo|Genezo.]]<ref>[http://www.themystica.org/mystica/articles/i/iblis.html Iblis]</ref> Laŭ la Korano, Ibliso (la [[Araba lingvo|araba]] nomo uzita) malobeis ordon de [[Alaho]] riverenci al Adamo kaj konsekvence Ibliso estis ĵetita de Ĉielo. Tamen, al li Dio donis senpremiĝon de plua puno ĝis la tago de juĝo.
Etimologie, Ibliso signifas "la urĝulon (de la kompato de Dio)" en la araba. Tiel, la nomo "Ibliso" povas esti vidita kiel moknomo donita al Satano post kiam falinte de Graco. Kelkaj islamaj scienculoj hipotezis ke la vera nomo de Satano antaŭ falado estis [[Azazelo|Azazelo.]] Laŭ la [[Libro de Ĥanoĥ|Libro de Ĥanaĥ]] kaj la [[Talmudo]], Azazel estis la ĉefulo de la falintaj anĝeloj kiu malobeis Dion per sekskuniĝi kun virinoj kaj instrui magion kaj armilojn al homaro, kondukante al la biblia inundo de [[Noa]].
Laŭ la [[Korano]], Dio kreis Satanon, kune kun ĉiujn de la aliajn [[Ĝino (spirito)|ĝinojn]], el "senfuma fajrego". La primara karakterizaĵo de la Diablo, krom orgojlo, estas ke li havas neniun potencon krom la potencnon ĵeti malbonajn sugestojn en la korojn de viroj kaj virinoj. La Korano diras ke Satano estis inter la anĝeloj kiujn Dio ordonis riverenci al Adamo post sia nasko; ĝi diras en 18:50:<blockquote style="min-height: 264px;">Memoru, kiam Ni diris al la anĝeloj: "Surgenuiĝu antaŭ Adamo," kaj ili ĉiuj surgenuiĝis krom Ibliso. Li estis unu el la Ĝinoj, do li malobeis la ordonon de sia Sinjoro. Ĉu vi nun volas preni lin kaj lian idaron kiel amikojn anstataŭ Min, kvankam ili estas viaj malamikoj? Malbonega estas la interŝanĝo por la malbonfarantoj!</blockquote> Ĉu Satano estis efektive anĝelo aŭ Ĝino kiun Dio levis al la anĝela asembleo estas afero de debato inter islamaj esploristoj. Iuj esploristoj, kiel Ibn Abbas, kredas ke Satano estis efektive anĝelo kiun Dio kreis el fajro. Li estis la plej adorema kaj sperta de anĝeloj. Tiel, kiam la Korano identigas Satanon kiel Ĝinon, ĝi signifas ke li apartenis al klaso de fajraj bestoj nomitaj Ĝinoj, klaso kiu enhavas ambaŭ ĉielajn Ĝinojn (fajrajn anĝelojn) kaj surterajn (ordinarajn) Ĝinojn.<ref>Tafsir al-Qur'an al-adhim (Interpretation of the Great Qur'an) - Ibn Kathir - commentary of surat al baqarah</ref> Tia ideo estas elvokiva de la biblia [[serafo]], rango de anĝeloj aspektantaj kiel brulanta fajro. Longe antaŭ ol Adamo estis kreita, laŭ certaj tradicioj, surteraj ĝinoj vagis la teron kaj disvastigis korupton sur ĝin. Dio sendis armeon de anĝeloj sub la estrado de Satano kontraŭ ili. Post lia venko, la egoismo de Satano kreskis; li taksis sin mem la plej bona ol iu ajn alia besto kaj tial la plej ŝatata de Dio. La kreado de viro kaj la ordo al la anĝeloj de Dio reverenci al viro estis frapo al la fiero de Satano. Kvankam ĉiuj la anĝeloj obeis Dion kaj riverencis al Adamo, Satano malobeis, fiere dirante 38:76: <blockquote>Li respondis: "Mi estas supera al li. Vi kreis min el fajro kaj lin el argilo."</blockquote> Konsekvence, Dio elpelis Satanon de Ĉielo. La lasta promeso de Satano estis allogi homaron en nekredemon kaj malbonon kiel ago de venĝo kontraŭ iliaj patro, Adamo.<ref>The Beginning and the End - Ibn Kathir - Volume I</ref> Ankaŭ, iuj esploristoj nomas Satanon "La Pavo de Anĝeloj".<ref>Adapted from http://islamqa.info/ar/8976</ref>
Aliflanke, aliaj esploristoj kredas ke estas neniaj estaĵoj kiel ĉielaj Ĝinoj aŭ fajraj anĝeloj, kaj tiel Satano ne estis anĝelo. Li estis Ĝino kiun Dio levis al Ĉielo kiel rekompenco por lia adoro kaj justeco. Tio ĉi klarigas kiel Satano rifuzis la ordon de Dio, ĉar anĝeloj ne havas liberan volon; ili (anĝeloj) obeas la ordojn de Dio sen pridemandante aŭ plendante. Koncerne la anĝeloj, ili riverencis al Adamo montri sian omaĝon kaj obeemon al Dio. Tamen, Satano estis malcedema en lia vido ke viro estas malsupera al si. Ankaŭ, Satano - malsame ol anĝeloj - havis la kapablecon libere elekti kaj elektis ne obei Dion. Pro tiuj kialoj Dio elpelis lin, kaj por tiu konsekvenco Satano kulpigis homecon. Hasan de Basra, eminenta islama teologo kiu vivis en la 7a jarcento K.E., estis citita kiel dirado: <blockquote class=""> "Ibliso ne estis anĝelo eĉ dum la tempo de palpebrumo. Li estas la deveno de Ĝinoj kiel Adamo estas de Homaro."<ref>The Beginning and the End - Ibn Kathir - Volume I, also the Koranic commentary of the same author</ref></blockquote>Estis post la malobeo de Satano kontraŭ Dio ke la titolo de "Ŝajtano" estis donita al li, nomo kiu povas esti malglate tradukita kiel "Malamiko", "Ribelulo", "Malbono" aŭ "Diablo". Do Ŝajtano asertas ke, se la puno por sia malobeo estas esti prokrastita ĝis la Tago de Juĝo, do li allogos multe da idaroj de Adamo for de la rekta vojo dum sia periodo de ripozo.<ref><sup><nowiki>[</nowiki>[[Korano|Quran]] [http://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/quran/verses/017-qmt.php#017.062 17:62]<nowiki>]</nowiki></sup><sup></sup></ref> Dio akceptas la asertojn de Ibliso kaj garantiis rekompenci Ibliso kaj liajn adeptojn per Gehen-fajro. Por ke elprovi homaron kaj Ĝinojn egale, [[Alaho]] permesis Ibliso vagi la teron provi konverti aliajn for de siaj vojoj.<ref><sup><nowiki>[</nowiki>[[Korano|Quran]] [http://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/quran/verses/017-qmt.php#017.63–64 17:63–64]<nowiki>]</nowiki></sup><sup></sup></ref> Li estis sendita al tero kune kun [[Adamo kaj Evo]], kaj eventuale allogis ilin manĝi la frukton de la [[Arbo de la sciado pri la bono kaj la malbono|malpermesita arbo]].<ref><sup><nowiki>[</nowiki>[[Korano|Quran]] [http://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/quran/verses/007-qmt.php#007.20–22 7:20–22]<nowiki>]</nowiki></sup><sup></sup></ref>
=== Sufiisma vido de Satan ===
[[Sufiismo]] instruas ke homoj devus ami Dion sen atendi ion ajn retroe.<ref>Adapted from ''A History of God'', Karen Armstrong</ref> Sekve, nerevenita amo estas rigardita de Sufiistoj kiel tiun perfektan tipon de amo ĉar la deziranto atendas nenion retroe. Tiel, kelkaj Sufiistoj vidas Satanon kiel la paradigmo de amo kaj la perfekta amanto.<ref>Adapted from ''No god but God'', Reza Aslan</ref> Malgraŭ la tradicia interpreto de la falo de Satano de Graco kiel ago de troa fiero kaj ribelo kontraŭ Dio, kelkaj Sufiisto vidas ĝin kiel ago de mem-ofero por la amo de Dio. Satano rifuzis riverenci al Adamo pro sia nefleksebla monoteismo kaj sindediĉo; li rifuzis levigi ion ajn aŭ iun ajn krom Dion. [[Algazelo|Al-Ghazali]], bon-konata mezepoka Sufiismo-islama teologo, rakontas: <blockquote class="">Renkontante [[Ibliso|Iblison]] sur la deklivoj de Sinajo, Moseo salutis lin kaj demandis, “O Ibliso, kial vi ne riverencas antaŭ Adamo?” Ibliso respondis, “Ĉielo malpermesas ke iu ajn adoru ion ajn sed la Unu. […] Ĉi tiu komando estis testo.”<ref>''"The Greater Satan"'', Javad Nurbakhsh</ref><ref name="journeytothesea.com">http://journeytothesea.com/disobedience-iblis-sufism/</ref></blockquote> Satano kredis ke Dio ordonis lin riverenci al Adamo elprovi sian amon por li. Satano devus daŭrigi sian amon por Dio ĉe ajna kosto. Do, eĉ se la kosto de la rifuzo de Satano riverenci al Adamo estas fali de Graco, li devus procedi per ĝi pro sia senkondiĉa amo por Dio.<ref name="journeytothesea.com">http://journeytothesea.com/disobedience-iblis-sufism/</ref> Abdul Karim Jili, islama Sufiisma sanktulo, kredas ke post la Tago de Juĝo, Geheno ĉesos ekzisti kaj Satano revenos al la servo de Dio kiel unu el liaj kar-memoraj anĝeloj.<ref>''Al insan Al Kamel'' (the perfect human), Abdul Karim Jili</ref>
== Jezidoj ==
Alternativa nomo por la ĉefa diaĵo en la ĝenerale [[Hindeŭropa lingvaro|Indo-eŭropa]] panteono de la [[Jezidoj]], [[Melek-Taŭso|Melek Taŭso]], estas Ŝajtano.<ref>Drower, E.S. The Peacock Angel. </ref> Tamen, anstataŭ ol esti Satana, Jezidismo povas esti komprenita kiel restaĵo de antaŭ-islama [[Mezoriento|Mezorienta]] Indo-eŭropa religio kaj/aŭ ghulat [[Sufiismo|Sufiisma]] movado fondita de [[Adi ibn Musafir|Shaykh Adi]]. Male, la simileco inter Melek Taŭso kaj la diaĵo konata kiel Satano je kiu kredas kristanoj kaj islamanoj estas bone notita de scienculoj kaj esploristoj. La konekto al Satano, originale farita de islamanoj, allogis la intereson de 19-jarcentaj [[Eŭropo|eŭropaj]] vojagantoj kaj esoteraj verkistoj.
== Bahaa Kredo ==
En la [[Bahaa Kredo]], ''Satano'' ne estas konsiderita sendependa malbona potenco kiel li estas en kelkaj fidoj, sed signifas la ''pli malaltan naturon'' de homoj. `[[`Abdu'l-Bahá|Abdu'l-Bahá]] klarigas: "Ĉi tiu pli malalta naturo en viro estas simbolita kiel Satano — la malbona egoismo en ni, ne malbona famulo ekster ni."<ref><cite class="citation book" contenteditable="false">[[`Abdu'l-Bahá|ʻAbduʾl-Bahá]] (1982) [1912]. </cite></ref><ref name="Psmith"><cite class="citation book" contenteditable="false">Smith, Peter (2000). </cite></ref> Ĉiuj aliaj malbonaj spiritoj priskribitaj en diversaj fidaj tradicioj—kiel [[falintaj anĝeloj]], demonoj kaj tiel plu—estas ankaŭ metaforoj por la bazaj karakteraj trajtoj kiujn homo povas akiri kaj montri kiam li turnas for de Dio.<ref name="Psmith112"><cite class="citation book" contenteditable="false">Smith, Peter (2008). </cite></ref>
==
En Satanismo, du gravaj tendencoj ekzistas, teisma Satanismo kaj ateisma Satanismo, ambaŭ havante malsamajn vidojn koncerne al la esenco de Satano.<div>'''''Plena artikolo: [[Satanismo]]'''''</div>
=== Teisma Satanismo ===
Teisma Satanismo, ĝenerale nomita "diabol-adoro", asertas ke Satano estas reala [[diaĵo]] aŭ forto meritanta adoron, kiun individuoj povas kontakti kaj peti, kaj kiu reprezentas loze filiiĝitaj aŭ sendependaj grupoj kaj societoj kiuj tenas la kredon ke Satano estas [[Diablo|vera ento]]<ref name="mlo_interview"><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.angelfire.com/extreme/slayermagazine/interview_mlo2.html "Interview_MLO"]. </cite></ref> anstataŭ [[metaforo]].<ref>http://www.bbc.com/news/magazine-29448079</ref><ref name="autogenerated6"><cite class="citation book" contenteditable="false">Partridge, Christopher Hugh (2004). </cite></ref><ref>''Satanism and Demonology'', by Lionel & Patricia Fanthorpe, Dundurn Press, 8 Mar 2011, [http://books.google.com/books?id=vXs7AgAAQBAJ&lpg=PT74&dq=Theistic%20satanism&pg=PT74#v=onepage&q&f=false p. 74, "If, as theistic Satanists believe, the devil is an intelligent, self-aware entity.]</ref>
Inter ne-Satanistoj, multe da moderna Satana folkloro ne devenas de la kredoj aŭ praktikoj de teismaj aŭ ateismaj Satanistoj, sed estas miksaĵo de mezepokaj kristanaj folkloraj kredoj, politikaj aŭ sociologiaj konspiro-teorioj, kaj nuntempaj urbaj legendoj.<ref>''Cinema of the Occult: New Age, Satanism, Wicca, and Spiritualism in Film'', Carrol Lee Fry, Associated University Presse, 2008, [http://books.google.com/books?id=LylaC3ZxSbAC&lpg=PA93&dq=satanic%20lore%20christian%20urban%20legends&pg=PA92#v=onepage&q&f=false pp. 92–98]</ref><ref name="EncycUrbLeg">''Encyclopedia of Urban Legends, Updated and Expanded Edition'', by Jan Harold Brunvand, ABC-CLIO, 31 Jul 2012 [http://books.google.com/books?id=ubT7rPmPdpoC&lpg=PT555&dq=satanic%20lore%20christian%20urban%20legends&pg=PT694#v=onepage&q&f=false pp. 694–695]</ref><ref name="Ellis">Raising the Devil: Satanism, New Religions, and the Media'', by Bill Ellis, University Press of Kentucky [http://books.google.com/books?id=oLcqlypMCe8C&lpg=PA303&dq=satanic%20lore%20christian%20urban%20legends&pg=PA125#v=onepage&q&f=false p. 125] In discussing myths about groups accused of Satanism, "...such myths are already pervasive in Western culture, and the development of the modern "Satanic Scare" would be impossible to explain without showing how these myths helped organize concerns and beliefs". ''</ref><ref name="SatAm">''Satan in America: The Devil We Know'', by W. Scott Poole, Rowman & Littlefield Publishers, 16 Nov 2009, [http://books.google.com/books?id=UdppzaWFREgC&lpg=PA42&dq=satan%20physical%20panic&pg=PA42#v=onepage&q&f=false pp. 42–43]</ref> Ekzemplo estas la Satana Rita Fitrakto timigo de la 1980aj jaroj — komencante kun la memoraĵo ''Michelle Memoras'' (angle: ''Michelle Remembers'')— kiu prezentis Satanismon kiel vastan [[Konspira teorio|konspiron]] de elitoj kun kutima deziro por [[Mistraktado de infanoj|infana fitrakto]] kaj [[Homa ofero|homa ofero.]]<ref name="EncycUrbLeg">''Encyclopedia of Urban Legends, Updated and Expanded Edition'', by Jan Harold Brunvand, ABC-CLIO, 31 Jul 2012 [http://books.google.com/books?id=ubT7rPmPdpoC&lpg=PT555&dq=satanic%20lore%20christian%20urban%20legends&pg=PT694#v=onepage&q&f=false pp. 694–695]</ref><ref name="Ellis">Raising the Devil: Satanism, New Religions, and the Media'', by Bill Ellis, University Press of Kentucky [http://books.google.com/books?id=oLcqlypMCe8C&lpg=PA303&dq=satanic%20lore%20christian%20urban%20legends&pg=PA125#v=onepage&q&f=false p. 125] In discussing myths about groups accused of Satanism, "...such myths are already pervasive in Western culture, and the development of the modern "Satanic Scare" would be impossible to explain without showing how these myths helped organize concerns and beliefs". ''</ref> Ĉi tiu varo ofte priskribas Satanon kiel estaĵon kiu fizike enkorpiĝas ricevi adoron.<ref name="SatAm">''Satan in America: The Devil We Know'', by W. Scott Poole, Rowman & Littlefield Publishers, 16 Nov 2009, [http://books.google.com/books?id=UdppzaWFREgC&lpg=PA42&dq=satan%20physical%20panic&pg=PA42#v=onepage&q&f=false pp. 42–43]</ref>
===
Ateisma Satanismo, plej ofte nomita LaVeja Satanismo, asertas ke Satano ne ekzistas kiel laŭvorta enkorpigita diaĵo, sed anstataŭ kiel [[simbolo]] de [[fiero]], [[libido]], [[libereco]], klerismo, [[Saĝo|pura saĝeco]] kaj de [[kosmo]] kiun Satanistoj perceptas kiel trapenetrita kaj instigita de fortoj al kiuj estis donitaj multaj nomoj de homoj dum la kurso de tempo. Al adeptoj, Satano ankaŭ servas kiel koncipa kadro kaj ekstera metafora projekcio de la plej alta potencialo de la Satanisto.<ref>name="altreligion.about.com">http://altreligion.about.com/od/alternativereligionsaz/a/satanism.htm</ref><ref>http://www.churchofsatan.com/Pages/WhatTheDevil.html</ref><ref>http://www.churchofsatan.com/Pages/_FAQ03.html</ref><ref>[http://www.churchofsatan.com/home.html] [https://web.archive.org/web/20120701104244/http://www.churchofsatan.com/home.html Archived]<span> July 1, 2012 at the </span>Wayback Machine</ref><ref>http://www.churchofsatan.com/Pages/ChaplainsHandbook.html</ref><ref>''Contemporary religious Satanism: a critical anthology'', page 45, Jesper Aagaard Petersen, 2009</ref>
En lia eseo "Satanismo: La Timita Religio", la nuna Alta Pastro de la [[Kirko de Satano]], [[Peter H. Gilmore]], plue eksplikas ke "...Satano estas simbolo de Viro vivante kiel sia fierema, libida naturo postulas. La realaĵo malantaŭ Satano estas simple la malluma evolua forto de [[entropio]] kiu trapenetras ĉion de naturo kaj provizas la motivitecon por transvivado kaj reproduktado en ĉiuj vivaj aferoj. Satano ne estas konscia estaĵo adorota, sed rezervujo de potenco spilota de volo en ĉiu homo".<ref>http://churchofsatan.com/satanism-the-feared-religion.php</ref>
== Notoj ==
{{Reflist|colwidth = 30em}}
== Eksteraj ligoj ==
* [http://www.newadvent.org/cathen/04764a.htm Katolika Encyclopedia — "Diablo"]
* [http://www.jewishencyclopedia.com/articles/13219-satan Juda Encyclopedia — "Satan"]
* [http://www.sacred-texts.org La Interreta Sankta Teksta Arkivo] gastigas tekstojn—skribojn, literaturon, kaj sciencajn laborojn - pritemantajn Satanon, Satanismon, kaj rilatitajn religiajn aferojn
* [http://www.churchofsatan.com/satanism-the-feared-religion.php Satanismo: La Timita Religio]: Eseo de Peter Gilmore, Alta Pastro de la Kirko de Satano
[[Kategorio:Abrahama mitologio]]
[[Kategorio:
[[Kategorio:
| |||