Menso: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
[[File:Phrenology1.jpg|thumb|200px|Frenologia mapado<ref>Oliver Elbs, ''Neuro-Esthetics: Mapological foundations and applications (Map 2003)'', (Munich 2005)</ref> de la cerbo. Frenologio estis inter la unuaj provoj por korelacii mensajn funkciojn kun specifaj partoj de la [[cerbo]].]]
[[File:Descartes mind and body.gif|thumb|200px|right|Ilustraĵo de [[René Descartes]] pri menso/korpa dualismo. Descartes kredis ke enigaĵoj estas pludonitaj fare de la sensorganoj al la [[epifizo]] en la cerbo kaj de tie al la malgrava spirito.<ref name="Descartes1641">Descartes, R. (1641) ''Meditations on First Philosophy'', en ''The Philosophical Writings of René Descartes'', trad. de J. Cottingham, R. Stoothoff kaj D. Murdoch, Cambridge: Cambridge University Press, 1984, vol. 2, pp. 1-62.</ref>]]
La termino '''menso''' estas uzata por priskribi la pli altajn funkciojn de la [[homo|homa]] [[cerbo]], precipe tiujn, pri kiuj homoj subjektive konscias, kiel [[personeco]], [[penso]], [[racio]], [[memoro]], [[inteligenteco]] kaj [[emocio]]. Kvankam aliaj [[animalo]]j havas kelkajn el tiuj kapabloj, la termino kutime estas nur uzata rilate al homoj. Ĝi ankaŭ estas uzata rilate al postulataj [[supernatura]]j estaĵoj, al kiuj oni atribuas homecajn ecojn, kiel en la esprimo "la menso de Dio".
'''Menso''' estas la aro de kognaj kapabloj kiu ebligas [[konscio]]n, [[percepto]]n, [[penso]]n, [[juĝo]]n, kaj [[memoro]]n - karakterizaĵon de homoj, sed kiuj ankaŭ povas validi por aliaj vivoformoj.<ref name="dict">Dictionary.com, "mind": "1. (in a human or other <u>conscious being</u>) the element, part, substance, or process that reasons, thinks, feels, wills, perceives, judges, etc.: <u>the processes of the human mind</u>. 2. Psychology. the totality of <u>conscious and unconscious mental processes</u> and activities. 3. intellect or understanding, as distinguished from the faculties of feeling and willing; <u>intelligence</u>."</ref><ref>Google definition, "mind": "The <u>element</u> of a person that enables them to be aware of the world and their experiences, to think, and to feel; the faculty of consciousness." [https://www.google.com/search?q=Mind#hl=en&sclient=psy-ab&q=definition+of+mind&oq=definition+of+mind]</ref>
Longeca tradicio de enketoj en [[filozofio]], [[religio]], [[psikologio]] kaj rekonada [[scienco]] serĉis evoluigi komprenon de kio menso estas kaj kiuj karakterizaj trajtoj estas. La ĉefa demando koncerne la naturon de menso estas ĝia rilato al la fizika cerbo kaj [[nerva sistemo]] - demando kiu ofte estas enkadrigita kiel la psikokorpa problemo, kiu pripensas ĉu menso estas iamaniere aparta de fizika ekzisto ([[dualismo]] kaj [[idealismo]]<ref>Redding, Paul, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Somero 2012), Edward N. Zalta (eld.), venonta. [http://plato.stanford.edu/archives/sum2012/entries/hegel/ "Georg Wilhelm Friedrich Hegel"]. Vidu sekcio "2.1 Background: “Idealism” as understood in the German tradition".</ref>), venante de kaj/aŭ reduktebla ĝis fizikaj fenomenoj kiel ekzemple neŭronl agado ([[fizikismo]]), aŭ ĉu la menso estas identa kun la cerbo aŭ iu agado de la cerbo.<ref>Smart, J. J. C., "The Mind/Brain Identity Theory", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (aŭtuno 2011), Edward N. Zalta (eld.), [http://plato.stanford.edu/archives/fall2011/entries/mind-identity/]</ref> Alia demando koncernas al kiuj specoj de estaĵoj estas kapablaj je havado de mensoj, ekzemple ĉu menso estas ekskluziva al homoj, poseditaj ankaŭ de kelkaj aŭ ĉiuj bestoj, de ĉiuj vivantaj aĵoj, aŭ ĉu menso ankaŭ povas esti posedaĵo de kelkaj specoj de homfaritaj maŝinoj.
Iu ajn ĝia rilato al la fizika korpo, estas ĝenerale interkonsentita ke menso estas kio ebligas al estaĵo havi subjektivan konscion kaj intencecon direkte al ilia medio, por percepti kaj reagi al stimuloj per iu speco de instanco, kaj havi konscion, inkluzive de pensado kaj sentado.<ref name=dict/><ref name="oxford">Oxford American College Dictionary, "mind": "1. the element of a person that enables them to be aware of the world and their experiences, to think, and to feel; the faculty of consciousness and thought."</ref>
Gravaj filozofoj de menso inkludas [[Platono]]'n, [[René Descartes|Descartes]], [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniz]], [[Immanuel Kant|Kant]], [[Martin Heidegger]], [[John Searle]], [[Daniel Dennett]] kaj multajn aliajn. La priskribo kaj difino ankaŭ estas parto de [[psikologio]] kie psikologoj kiel ekzemple [[Sigmund Freud]] kaj [[William James]] evoluigis influajn teoriojn pri la naturo de la homanimo. En la fino de la 20-a kaj komenco de la 21-a jarcentoj la kampo de rekonada scienco aperis kaj evoluigis multajn multfacetajn alirojn al la priskribo de menso kaj ĝiaj rilataj fenomenoj. La ebleco de ne-homaj mensoj ankaŭ estas esplorita en la kampo de [[artefarita inteligenteco]], kiu laboras proksime en rilato kun [[cibernetiko]] kaj informa teorio por kompreni laŭ la manierojn en kiuj homaj mensaj fenomenoj povas esti reproduktitaj per nebiologiaj maŝinoj.
La koncepto de menso estas komprenita laŭ multaj malsamaj manieroj per multaj malsamaj kulturaj kaj religiaj tradicioj. Kelkaj vidas menson kiel posedaĵo eksklusiva al homoj dum aliaj atribuas trajtojn de menso al ne-vivantaj unuoj (ekz. panpsikismo kaj [[animismo]]), al bestoj kaj al diaĵoj. Kelkaj el la plej fruaj registritaj konjektoj interligis menson (foje priskribite kiel identaj kun animo aŭ spirito) al teorioj koncerne al kaj postmorto, kaj al kosmologia kaj natura ordo, ekzemple en la doktrinoj de [[Zaratuŝtro]], la [[Budho]], [[Platono]], [[Aristotelo]], kaj aliaj [[Sintezo de la greka filozofio|malnovgrekaj]], hindaj kaj, poste, islamaj kaj mezepokaj eŭropaj filozofoj.
==Mensa sano==
| |||