Ligo de Nacioj: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj)
e Roboto: anstataŭigo de "Ŝablono:El" per "Ŝablono:EL" (laŭ VP:AA); kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 13:
 
== Funkciado ==
La sidejo estis en [[Ĝenevo]]. Estis Ĝenerala Asembleo, kie sidis kaj voĉis ĉiuj ŝtatoj membraj, Konsilantaro de 9 ŝtatoj, kiuj solvus la konfliktojn kaj Ĝenerala Sekretariato, por prepari la taskojn. Ne ĉiuj membroj de la Konsilantaro egalis: kvin estis konstantaj (Usono, Francio, Italio, Japanio kaj Britio) kaj kvar estis elektitaj de la Asembleo por unu jaro (la unuaj elektitaj estis Belgio, Brazilo, Hispanio kaj Grekio).<ref>Rosario de la Torre, “La Sociedad de Naciones” en “La I Guerra Mundial, como nunca se la habían contado, y 8. Clemenceau”, suplemento de “La aventura de la historia”, nº 143, Madrido, septembro 2010. paĝo 22.</ref>
 
Dekomence la venkitaj ŝtatoj en la Unua Mondmilito ne estis akceptitaj. Poste okazis ŝanĝoj. Foriris pro diversaj kaŭzoj Usono, [[Sovetunio]], [[Rumanio]], [[Italio]], [[Japanio]], [[Germanio]], [[Albanio]] kaj [[Hungario]] (el kiuj kelkaj partoprenis ĉu en militoj ĉu en invadoj de aliaj landoj). Ankaŭ [[Hispanio]] kaj aro de latinamerikaj landoj kiaj [[Ĉilio]], [[Brazilo]], [[Kostariko]], [[Salvadoro]], [[Gvatemalo]], [[Haitio]], [[Honduro]], [[Nikaragvo]], [[Paragvajo]], [[Peruo]], kaj [[Venezuelo]].<ref>Rosario de la Torre, “La Sociedad de Naciones” en “La I Guerra Mundial, como nunca se la habían contado, y 8. Clemenceau”, suplemento de “La aventura de la historia”, nº 143, Madrido, septembro 2010. paĝo 24.</ref>
 
== Usono kaj fortorilatoj ==
Dum la tuta mekanismo planita de la usona Wilson, la franca [[Clemenceau]] kaj la brita [[Lloyd George]], ekis per suskribo de la parizaj traktatoj, eventoj de aŭtuno de 1919 en Usono ŝanĝis draste la planojn. Kreiĝis forta kontraŭstaro kaj en la publika opinio kaj inter la usona politikistaro al la Societo de Nacioj, unue pro la ŝtataj usonaj devoj al tiu kaj due pro ellasoj al japnoj en Pacifiko: la batalo en la [[Usona Senato]] finis per malvenko de Wilson. Usono devis subskribi apartajn traktatojn kun Germanio, Aŭstrio kaj Hungario aŭguste de 1921, kiuj ne inklkudis la Societon de Nacioj. Usono restis for.
 
Fakte la partopreno de Usono en la Unua Mondmilito rilatis nur al konkurenco kun la germana etendismo. Usono eniris en la milito nur en 1917, kiam Germanio estis venkanta. Aspektis kvazaŭ Usono volis kompensi la foriron de Rusio el la konflikto. Usono restarigus ekvilibron, sed sen kalkuli postan usonan malakcepton ludi gravan rolon en la eŭropaj aferoj. Pro tia retiriĝo Francio restis kiel la potenco de la kontinento, sed tio estis falsaĵo: tiun ŝajne hegemonion kreis nur la subpremadon fare al Germanio kaj foresto de Sovetunio el la nova diplomataro. En tiu malekvilibro trudiĝis la postaj etendismo de Japanio, Italio kaj Germanio. La Dua Mondmilito ne povos esti evitata de tiu internacia instanco.<ref>Rosario de la Torre, “La Sociedad de Naciones” en “La I Guerra Mundial, como nunca se la habían contado, y 8. Clemenceau”, suplemento de “La aventura de la historia”, nº 143, Madrido, septembro 2010. paĝo 25.</ref>
 
== Ligo de Nacioj kaj Esperanto ==
Linio 96:
== Eksteraj ligiloj ==
{{Commons|League of Nations}}
{{elEL}} [http://www.archive.org/details/esperantoasinter00leagrich ''Esperanto as an International Auxiliary Language''], la fama raporto pri Esperanto
{{elEL}} [http://www.indiana.edu/~league fotoarkivo de la Ligo de Nacioj]
{{elEL}} [http://www.yale.edu/lawweb/avalon/leagcov.htm konvencioj de la Ligo de Nacioj]
{{elEL}} [http://worldatwar.net/timeline/other/league18-46.html laŭtempa skemo pri eventoj de la Ligo de Nacioj]
{{elEL}} [http://www.lonsea.org LONSEA - League of Nations Search Engine, Cluster of Excellence "Asia and Europe in a Global Context", Universität Heidelberg]
 
{{Unua mondmilito}}