Karlo la Brava: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj)
e Roboto: anstataŭigo de "Ŝablono:El" per "Ŝablono:EL" (laŭ VP:AA); kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 9:
 
== Familio ==
Karlo havis proksimajn familiajn rilatojn al la grandpotencoj de sia tempo:
* flanke de sia patro [[Filipo la Bona]] (1396–1467) Karlo estis pranepo de [[Johano la 2-a (Francio)|franca reĝo Johano la Bona]]
* flanke de sia patrino [[Isabela de Portugalio]] (1397–1471) li estis praido de la [[Eduardo la 3-a (Anglio)|angla reĝo Eduardo la 3-a]].
[[Dosiero:Van der weyden miniature.jpg|eta|250px|Vivo ĉe la Burgundia korto<small><br>Karlo kiel knabo, starante apud sia patro Filipo la Bona. Rogier van der Weyden 1447-8</small>]]
Lia kromnomo ''"la brava"'' (aŭ ''"la aŭdaca"'') ne nur aludis lian kuraĝon kaj [[riskemo]]n en la multaj bataloj, sed ankaŭ lian [[orgojlo]]n. Kontraŭ sieĝitaj aŭ venkitaj urboj li kondutis kruelege.
Linio 29:
Karlo ricevis de la malsana patro la potencon en Burgonjo jam la {{daton|12|aprilo|1465}} kaj post ties morto du jarojn poste heredis la landon kaj fariĝis [[listo de dukoj de Burgonjo|duko de Burgonjo]].
 
Lia regejo konsistis el la ''"supraj landoj"'': [[Burgonjo]] mem, [[Franĉ-Konteo]] kaj [[Graflando Nevers]], sed plie Karlo heredis aron de teritorioj ĉe la norda maro, la ''"subajn landojn"'' (hodiaŭa [[Benelukso]]).<ref>'''Notu''': La hodiaŭa nomo de [[Nederlando]], kiu en la [[nederlanda lingvo]] signifas ''"subaj landoj"'' ankoraŭ entenas la rememoron pri la Burgundia epoko en ĝia historio.</ref>
Supraj kaj subaj landoj ne estis ligitaj, la duko do devis trapasi landon de alia suvereno por viziti ĉiujn partojn de sia regejo.
 
Same kiel jam siaj antaŭuloj Karlo dekomence celis pligrandigi sian regejon. Li aparte avidis teritoriojn por ligi la nordan kaj sudan partojn de Burgonjo kaj koncentrigis siajn klopodojn al la Ĉampanjo kaj al Loreno.
* [[Ĉampanjo]]: <br>Pri Ĉampanjo li preskaŭ atingis sian celon: post militiro en 1465 kontraŭ Francio li atingis [[kontrakto de Conflans|packontrakton de Conflans]], en kiu la venkita franca reĝo [[Ludoviko la 11-a]] promesis al li geedziĝon kun sia tre juna filino Katarina kaj la Ĉampanjon kiel [[doto]]n. Sed tiu geedziĝo ne realiĝis.
* [[Loreno]]: <br>Karlo konkeris ĝin milite en 1475, sed sekve en la milito perdis sian vivon en la batalo kontraŭ la armeoj de Loreno kaj la ''[[Suba Unuiĝo]]''.
Linio 45:
Karlo, do, regis Alzacon kaj Brisgovion por tie trovi novajn enspezojn. Li instalis [[Peter von Hagenbach]] kiel [[vokto]]n. Tiu starigis severegan reĝimon kaj postulis novan imposton (''"malbona fenigo"'', por financi la militon kontraŭ Loreno), kies kolekto estis efektivigita draste (en Thann tri civitanoj estis ekzekutitaj). La vokto fariĝis malamegata homo, ribelemo de la subpremitoj kreskis.
 
En 1473 Sigismundo, vidante kiom multe Karlo enspezas el la pruntitaj regionoj, volis reaĉeti sian pruntaĵon, kion Karlo rifuzis - spite al kondiĉoj de la pruntkontrakto.
En 1474 Sigismundo aliĝis al la "[[Suba Unuiĝo]]", kiun fondis kvar alzacaj [[imperia urbo|imperiaj urboj]] [[Strasburgo]], [[Bazelo]], [[Kolmaro]] kaj [[Sélestat|Schlettstatt]] por kontraŭstari la ekspansiemon de Karlo: la urboj donis al Sigismundo krediton de 76.000 [[guldeno]]j, kaj Sigismundo kaj la svisoj faris packontrakton ("eterna direkto"), en kiuj ambaŭ partioj respektis la posedaĵon de la alia.
[[Ludoviko la 11-a]] - kies kromnomo ''"la araneo"'' aludas lian emon ŝpini politikajn intrigojn - ne rekte aliĝis al la alianco, sed instigis la svisan urbon Bern kontraŭ Karlo kaj promesis financan kaj armean helpon.
 
Linio 53:
Kiam Karlo la Brava ricevis informojn pri la ribelado, li sendis Stephan von Hagenbach, la fraton de la ekzekutito, al [[Sundgau]] kun armeo de 6.000 soldatoj. De la 18-a aŭgusto 1474 ili komencis sisteme detrui 30 vilaĝojn kaj urbetojn en suda Alzaco kaj en regiono de [[Berno]]. Unu semajnon poste la armeo de la Suba Unuiĝo reagis, sekvis aro da bataloj ([[Burgonja Milito]] 1474-1477: [[batalo de Héricourt|Héricourt]] - [[batalo de Planta|Planta]] - [[Grandson]] - [[Batalo de Morato|Morato]] - [[Nancio]]) kun pli kaj pli granda fiasko por Karlo, kiu en sia lasta batalo ĉe Nancio la 5-an de januaro 1477 estis mortvundita. Lia kadavro estis trovita nur post tri tagoj, mutiligita de lupoj. Lia tombo troviĝas en la ''preĝejo de nia kara sinjorino'' en [[Bruĝo]].
 
Post la morto de Karlo lia filino Maria heredis Burgonjon.
[[Ludoviko la 11-a]] repostulis kaj rericevis la iamajn francajn [[feŭdo]]jn [[Pikardio]] kaj [[Burgonjo]]. La pli granda parto de Burgonjo kiel doto venis al la domo de [[Habsburgoj]].
 
Linio 61:
* [[Dosiero:Blason Charolais.svg|20px]] 1433: '''Karlo la 1-a ''', [[Charolais|Grafo de Charolais]]
* [[Dosiero:Blason Ducs Bourgogne (ancien).svg|20px]] 15a Jun 1467: '''Karlo la 1-a ''', [[Burgonjo|duko de Burgonjo]]
* [[Dosiero:Artois Arms.svg|20px]] 15a Jun 1467: '''Karlo la 1-a ''', [[Artois|Grafo de Artois]]
* [[Dosiero:Blason comte fr Nevers.svg|20px]] 15a Jun 1467: '''Karlo la 1-a ''', [[Franĉ-Konteo|Libergrafo de Burgonjo]]
* [[Dosiero:Blason Nord-Pas-De-Calais.svg|20px]] 15a Jun 1467: '''Karlo la 2-a ''', [[Flandrio|Grafo de Flandrio]]
Linio 72:
* [[Dosiero:Gules a bend or.svg|20px]] 15a Jun 1467: [[Auxerre|Grafo de Auxerre]]
* [[Dosiero:Blason Mâcon.svg|20px]] 15a Jun 1467: [[Mâcon|Grafo de Mâcon]]
* [[Dosiero:Blason Courtenay.png|20px]] 15a Jun 1467: [[Bulonjo|Grafo de Bulonjo]]
* [[Dosiero:Armoiries Ponthieu.png|20px]] 15a Jun 1467: [[Ponthieu|Grafo de Ponthieu]]
* [[Dosiero:Blason Vermandois.png|20px]] 15a Jun 1467: [[Vermandois|Grafo de Vermandois]]
* [[Dosiero:Armoiries Comtes de Luxembourg.svg|20px]] 15a Jun 1467: '''Karlo la 2-a ''', [[Luksemburgio|Duko de Luksemburgio]]
* [[Dosiero:Guelders-Jülich Arms.svg|20px]] 23a Feb 1473: '''Karlo la 1-a ''', [[Geldern|Duko de Geldern]]
* [[Dosiero:Blason Comtes d'Eu-Seigneurs d'Issoudun.svg|20px]] 1477: [[Eu|Grafo de Eu]]
 
== Vidu ankaŭ ==
* [[Batalo apud Nancio]]
 
<!--
Linio 97:
-->
== Eksteraj ligiloj ==
{{elEL}} [http://www.mittelalter-genealogie.de/valois/herzoege_von_burgund/karl_der_kuehne_herzog_von_burgund_1477.html genealogie-mittelalter.de]
{{elEL}} {{DNB|118560026}}
{{Commons|Charles the Bold}}
{{elEL}} [http://www.bhm.ch/karl-der-kuehne.html Karlo la Brava], ekspozicio de Historia Muzeo Bern, 25.4.2008 - 24.8.2008
 
== Notoj, fontoj ==
Linio 128:
}}
-->
<!--[[eo:Karlo la Brava]]-->
 
[[Kategorio:Burgonjaj dukoj]]