Vikipedio

Luktosporto: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Linio 60:
{{Ĉefartikolo|Historiaj eŭropaj luktartoj}}
[[Image:Beni Hassan tomb 15 wrestling detail.jpg|thumb|300px|Detalo de prilukta fresko sur tombo 15a ĉe [[Beni Hasan]].]]
La pljeplej antikvasantikvaj artaĵoartaĵoj kiukiuj priskribas scenojn de batalo, date reen el 3400 a.K.,<ref>{{cite web|url=http://www.kobukaijujitsu.com/grapplingstyles.html |title=grapplingstyles |publisher=Kobukaijujitsu.com |date=1938-10-16 |accessdate=2015-08-13}}</ref> estis pentraĵoj de [[Antikva Egipto]] kiuj montras kelkajn formojn de lukto.<ref name="iwonawalery">Iwona Czerwinska Pawluk kaj Walery Zukow (2011). ''[https://books.google.com/books?id=NY81p9dVI70C&pg=PA21 Humanities dimension of physiotherapy, rehabilitation, nursing and public health]''. p. 21</ref> Date reen el 3000 a.K. en [[Mezopotamio]] ([[Babilono]]), oni trovis reliefojn kaj poemojn kiuj priskribas lukton.<ref name="iwonawalery" /> En [[Vjetnamio]], pentraĵoj kaj skizoj el 2879 a.K. priskribas kelkajn manierojn de lukto kiuj uzas glavojn, bastonojn, arkojn kaj lancojn.<ref name="iwonawalery" />
{{redaktata}}
[[Ĉinaj luktartoj]] originiĝis dum la [[Dinastio Xia]] antaŭ pli ol 4000 jaroj. It is said the [[Yellow Emperor]] Huangdi (legendary date of ascension 2698&nbsp;BC) introduced the earliest fighting systems to [[China]]. The Yellow Emperor is described as a famous [[general]] who, before becoming [[China]]'s leader, wrote lengthy treatises on medicine, [[astrology]] and the martial arts. One of his main opponents was [[Chi You]] who was credited as the creator of jiao di, a forerunner to the modern art of [[Chinese wrestling]].
 
[[Ĉinaj luktartoj]] originiĝis dum la [[Dinastio Xia]] antaŭ pli ol 4000 jaroj. Oni diras ke la [[Flava Imperiestro]] Huangdi (legenda dato de povascendo 2698 a.K.) enkondukis la plej fruajn luktosistemojn en [[Ĉinio]]n. La Flava Imperiestro estis priskribita kiel fama [[generalo]] kiu, antaŭ iĝi estro de [[Ĉinio]], verkis longajn traktaĵojn pri [[medicino]], [[astrologio]] kaj luktartoj. Unu el liaj ĉefaj oponantoj estis [[Ĉiju]] kiu estas konsiderata kreinto de ''jiao di'', antaŭanto de la moderna arto de [[Ĉina luktarto]].
The foundation of modern [[Asian martial arts]] is likely a blend of early [[Chinese martial arts|Chinese]] and [[Indian martial arts]]. During the [[Warring States period]] of [[History of China|Chinese history]] (480-221&nbsp;BC) extensive development in martial philosophy and strategy emerged, as described by [[Sun Tzu]] in ''[[The Art of War]]'' (c. 350&nbsp;BC).<ref>{{cite web|url=http://www.sonshi.com/why.html |title=Sun Tzu Biography and Introduction: Sun Tzu The Art of War and Strategy Site by |publisher=Sonshi. Com |date= |accessdate=2010-11-07}}</ref> Legendary accounts link the origin of [[Shaolinquan]] to the [[spread of Buddhism]] from [[India]] during the early 5th century AD, with the figure of [[Bodhidharma]], to [[China]].<ref>Reid, Howard and Croucher, Michael. ''The Way of the Warrior-The Paradox of the Martial Arts" New York. Overlook Press: 1983.</ref>▼
 
▲TheLa foundationfondo ofde modernmodernaj [[AsianAziaj martial artsluktartoj]] isestis likelyŝajne amiksaĵo blendde of earlyfruaj [[ChineseĈinaj martial artsluktartoj|ChineseĈinaj]] andkaj [[Indian martialHindiaj artsluktartoj]]. DuringDum thela epoko de la [[WarringMilitŝtata States periodperiodo]] ofen la [[HistoryHistorio ofde China|Chinese historyĈinio]] (480-221&nbsp;BC a.K.) extensiveokazis developmentetenda indisvolvigo martialde philosophyla andluktartaj strategyfilozofio emergedkaj strategio, askiel described bypriskribis [[Sun Tzu]] inen ''[[TheLa Art of WarMilitarto]]'' (cĉ. 350&nbsp;BC a.K.).<ref>{{cite web|url=http://www.sonshi.com/why.html |title=Sun Tzu Biography and Introduction: Sun Tzu The Art of War and Strategy Site by |publisher=Sonshi. Com |date= |accessdate=2010-11-07}}</ref> LegendaryLegendaj accountsrakontoj linkligas thela originoriginon ofde [[ShaolinquanŜaolino]] toal thela disvastigo de [[spread of BuddhismBudhismo]] fromel [[IndiaBarato]] duringdum thela earlykomenco 5thde centuryla AD5a jarcento, withkun thela figurefiguro ofde [[BodhidharmaBodhidharmo]], toal [[ChinaĈinio]].<ref>Reid, Howard and Croucher, Michael. ''The Way of the Warrior-The Paradox of the Martial Arts" New York. Overlook Press: 1983.</ref>
[[File:Pankration Met 16.71.jpg|thumb|200px|[[Pankration|Pankratiasts]] fighting under the eyes of a judge. Side B of a [[Panathenaic Games|Panathenaic]] prize [[Panathenaic amphora|amphora]], c. 500&nbsp;BC.]]
In Europe, the earliest sources of martial arts traditions date to [[Ancient Greece]]. [[Ancient Greek Boxing|Boxing]] (''pygme'', ''pyx''), [[Greek wrestling|wrestling]] (''pale'') and [[pankration]] were represented in the [[Ancient Olympic Games]]. The [[Roman Empire|Romans]] produced [[Gladiator|gladiatorial combat]] as a public spectacle.
 
[[File:Pankration Met 16.71.jpg|thumb|200px|[[pankraco|Pankracistoj]] luktante sub la okuloj de juĝisto. Flanko B de [[amforo]] kiu estis premio ĉe la [[Panatenajoj|Panatenajaj ludoj]], ĉ. 500 a.K.]]
A number of historical [[combat manual]]s have survived from the European [[Middle Ages]]. This includes such styles as [[Historical fencing|sword and shield]], [[two-handed swordfighting]] and other types of [[melee weapons]] besides unarmed combat. Amongst these are transcriptions of the (possibly apocryphal) Johannes [[Lichtenauer]]'s mnemonic poem on the longsword dating back to the late fourteenth century. Likewise, Asian martial arts become well-documented during the medieval period, [[Japanese martial arts]] beginning with the establishment of the [[samurai]] nobility in the 12th century, [[Chinese martial arts]] with [[Ming dynasty|Ming era]] treatises such as [[Ji Xiao Xin Shu]], [[Indian martial arts]] in medieval texts such as the [[Agni Purana]] and the [[Malla Purana]], and [[Korean martial arts]] from the [[Joseon]] era and texts such as [[Muyejebo]] (1598).
En Eŭropo, la plej fruaj fontoj pri luktartaj tradicioj datas el la [[Antikva Grekio]]. [[Antikva greka boksado|Boksado]] (''pigme'', ''piks''), [[Greka luktarto|luktarto]] (''pale'') kaj [[pankraco]] estis reprezentita en la [[Antikvaj Olimpikoj]]. La [[Romia Imperio|romianoj]] organizis [[Gladiatoro|gladiatorajn luktojn]] kiel publika spectaklo.
 
Nombraj historiaj priluktaj mangvidiloj survivis el la eŭropa [[Mezepoko]]. Tio inkludas stilojn kiaj [[Historiaj eŭropaj luktartoj|glavo kaj ŝildo]], [[dumana glavolukto]] kaj aliaj tipoj de manenmanaj armiloj krom la senarmaj luktartoj. Inter tiuj estas transkriboj de (eble apokrifa) memoriga poemo de Johannes [[Lichtenauer]] pri longoglavo data reen el la fino de la 14a jarcento. Aliflanke, Aziaj luktartoj iĝis bone dokumentitaj dum la mezepoka periodo, [[Japanaj luktartoj]] komencis per la establado de la nobelaro de [[samurajo]]j en la 12a jarcento, [[Ĉinaj luktartoj]] per traktaĵoj de la [[Dinastio Ming]] kiaj [[Jiksiao Ksinŝu]], [[Hindiaj luktartoj]] en mezepokaj tekstoj kiaj [[Agni Purana]] kaj [[Malla Purana]], kaj la [[Koreaj luktartoj]] el la epoko de la [[Joseon-Dinastio]] kaj tekstoj kiaj [[Mujejebo]] (1598).
European swordsmanship always had a sportive component, but the [[duel]] was always a possibility until [[World War I]]. Modern [[fencing|sport fencing]] began developing during the 19th century as the French and Italian military academies began codifying instruction. The Olympic games led to standard international rules, with the Féderation Internationale d'Escrime founded in 1913. Modern boxing originates with [[Jack Broughton]]'s rules in the 18th century, and reaches its present form with the [[Marquess of Queensberry Rules]] of 1867. Europe's colonization of Asian countries also brought about a decline in local martial arts, especially with the introduction of firearms. This can clearly be seen in India after the full establishment of [[British Raj]] in the 19th century.<ref name="Zarilli 98">Zarrilli, Phillip B. (1998). When the Body Becomes All Eyes: Paradigms, Discourses and Practices of Power in Kalarippayattu, a South Indian Martial Art. Oxford: Oxford University Press, India. ISBN 0-19-563940-5</ref> Similar phenomena occurred in Southeast Asian colonies such as [[Malaysia]], [[Indonesia]], [[Vietnam]], [[Cambodia]] and the [[Philippines]].
 
Eŭropa glavarto ĉiam havis sportan komponanton, sed la [[duelo]] estis ĉiam eblo ĝis la [[Unua Mondmilito]]. Moderna [[skermo|sporta skermo]] ekdisvolviĝis dum la 19a jarcento kiam la francaj kaj la italaj militakademioj ekkodigis instruadon. La Olimpikoj kondukis al standardaj internaciaj reguloj, kaj la Internacia Federacio de Skermo fondita en 1913. Moderna bokso originiĝis per la reguloj de [[Jack Broughton]] en la 18a jarcento, kaj atingis siajn nunajn formojn per la Reguloj de la Markiso de Queensberry de 1867. Ankaŭ la eŭropana koloniigo de Aziaj landoj alportis dekadencon al la lokaj luktartoj, ĉefe pro la enkonduko de pafiloj. Tio povas klare esti vidita en Hindio post la plena establado de [[Brita Hindio]] en la 19a jarcento.<ref name="Zarilli 98">Zarrilli, Phillip B. (1998). When the Body Becomes All Eyes: Paradigms, Discourses and Practices of Power in Kalarippayattu, a South Indian Martial Art. Oxford: Oxford University Press, India. ISBN 0-19-563940-5</ref> Similaj fenomenoj okazis en kolonioj de Sudorienta Azio kiaj [[Malajzio]], [[Indonezio]], [[Vjetnamio]], [[Kamboĝo]] kaj [[Filipinoj]].
 
==Specoj laŭ landoj==
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Luktosporto"