Kontraŭimperiismo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
EfrinEfrin (diskuto | kontribuoj)
e plibonigadeto, anstataŭigis: |thumb → |eta (2), |right → |dekstra (2), [[File: → [[Dosiero: (2) per AWB
Linio 2:
 
==Teorio==
[[FileDosiero:Benjamin Disraeli by Cornelius Jabez Hughes, 1878.jpg|thumbeta|rightdekstra|250px|Benjamin Disraeli, Ĉefministro de Britio el 1874 al 1880, etendis la Britan Imperion.]]
En la fino de la [[1870-aj jaroj]], la esprimo ''Imperialism'' estis enkondukita en la [[angla lingvo]] fare de kontraŭuloj de la atakaj imperiaj politikoj de brita ĉefministro [[Benjamin Disraeli]] (1874-80).<ref name="Helmut Schmidt 2010">Richard Koebner kaj Helmut Schmidt, ''Imperialism: The Story and Significance of a Political Word, 1840-1960'' (2010)</ref> Ĝi estis baldaŭ transprenita fare de subtenantoj de "imperiismo" kiel ekzemple [[Joseph Chamberlain]]. Por kelkaj, imperiismo indikis politikon de [[idealismo]] kaj [[filantropio]]; aliaj asertis ke ĝi estis karakterizita per politika memprofito, kaj kreskanta nombro asociis ĝin kun kapitalisma avideco. [[John A. Hobson]] kaj [[Lenin]] aldonis plian teorian makroekonomian implicon al la esprimo. Multaj teoriuloj maldekstre sekvis aŭ al unu aŭ al ambaŭ en emfazado de la struktura aŭ ĉiea kvalito de "imperiismo." Tiaj verkistoj vastigis la periodon asociitan kun la esprimo tiel ke ĝi nun nomumas nek politikon, nek mallongan spacon de jardekoj en la fino de la [[19-a jarcento]], sed tutmondan sistemon etendantan dum periodo de jarcentoj, ofte irante reen al [[Kristoforo Kolumbo]] kaj, en kelkaj faktoj, al la [[Krucmilitoj]]. Ĉar la apliko de la esprimo disetendiĝis, ĝia signifo ŝanĝis laŭ kvin klaraj sed ofte paralelaj aksoj: [[moralo]], [[ekonomio]], sistemo, kulturoj, kaj tempoj. Tiuj ŝanĝoj reflektas - inter aliaj ŝanĝoj en sentemo - kreskantan maltrankvilon, eĉ delikatecon, kun la fakto de potenco-, specife, okcidenta potenco.<ref>Mark F. Proudman, "Words for Scholars: The Semantics of 'Imperialism'". ''Journal of the Historical Society'', September 2008, Vol. 8 Issue 3, p395-433</ref><ref>D. K. Fieldhouse, "Imperialism": An Historiographical Revision", ''South African Journal Of Economic History'', March 1992, Vol. 7 Issue 1, pp 45-72</ref>
 
La rilatoj inter [[kapitalismo]], [[aristokrataro]], kaj imperiismo estis diskutita kaj analizita fare de teoriuloj, historiistoj, politikaj sciencistoj kiaj ekzemple [[John Atkinson Hobson]] kaj [[Thorstein Veblen]], [[Joseph Schumpeter]] kaj [[Norman Angell]].<ref>G.K. Peatling, “Globalism, Hegemonism and British Power: J. A. Hobson and Alfred Zimmern Reconsidered”, ''History'', Julio 2004, Vol. 89 Issue 295, pp. 381–98</ref> Tiuj intelektuloj produktis multon da siaj verkoj koncerne imperiismon antaŭ la [[Unua Mondmilito]] (1914-18), ankoraŭ ilia kombinita laboro informis pri la studo de la efiko de imperiismo sur Eŭropo, kaj kontribuis al la politikaj kaj ideologiaj reflektadoj sur la pliiĝo de la militindurstria entreprenaro je [[Usono]] de la [[1950-aj jaroj]] pluen.
Linio 10:
 
== Politika movado ==
Kiel memkonscia politika movado, kontraŭ-imperiismo originis de [[Eŭropo]] fine de la 19-a kaj komence de la [[20-a jarcento]]j, kiel opozicio al la kreskantaj eŭropaj [[Koloniismo|koloniaj regnoj]] kaj usona kontrolo de [[Filipinoj]] post [[1898]].<ref>Harrington, 1935</ref> Tamen, ĝi atingis sian plej altan nivelon de populara subteno en la kolonioj mem, kie ĝi formis la bazon por vasta gamo de naciaj liberigaj movadoj dum la mezo de la 20-a jarcento kaj poste. Tiuj movadoj, kaj iliaj kontraŭ-imperiismaj ideoj, estis instrumentaj en la malkoloniigada procezo de la [[1950-aj jaroj]] kaj ĉefe [[1960-aj jaroj]], kiuj vidis la plej multajn eŭropajn koloniojn en [[Azio]] kaj [[Afriko]] atingantajn sian sendependecon.<ref>Richard Koebner kaj name="Helmut Schmidt, ''Imperialism: The Story and Significance of a Political Word, 1840-1960'' (2010)<"/ref>
 
==Kontraŭimperiisma Ligo==
==Marksismo, Leninismo, kaj Kontraŭimperiismo==
[[FileDosiero:Karl Marx_001.jpg|thumbeta|rightdekstra|200px|Por la germana filozofo Karl Marx, imperiismo estis integra al la pra-historio de kapitalismo.]]
En la mezo de la 19-a jarcento, en [[La Kapitalo]] (1867-94), [[Karl Marx]] konsideris imperiismon kiel parto de la antaŭhistorio de la kapitalisma reĝimo de produktado. Inverse, en la komenco de la 20-a jarcento, [[Lenin]] difinis imperiismon kiel "la plej altan stadion de kapitalismo", la ekonomia stadio en kiu monopola financkapitalo iĝas la domina apliko de kapitalo.<ref>“Imperialism”, ''The Penguin Dictionary of International Relations'' (1998), by Graham Evans and Jeffrey Newnham. p. 244.</ref> Tiele, diris ke financaj kaj ekonomiaj cirkonstancoj instigis naciajn registarojn kaj privatajn komerckorporaciojn al tutmonda konkurado pri kontrolo de naturresursoj kaj homa laboro per [[koloniismo]].<ref>“Colonialism”, ''The Penguin Dictionary of International Relations'' (1998) Graham Evans and Jeffrey Newnham, p. 79.</ref>