|
'''André Gustave Citroën''', naskiĝinta {{naskiĝdato|1878|2|5}} en Parizo, 9a distrikto, ĉe numero 44 de la strato Laffitte, kaj mortinta {{mortodato|1935|7|3}} en [[9-a arondismento de Parizo|Parizo]] 16a distrikto, estas inĝeniero politeknika [[Francio|franca]], pioniro de la aŭtomobila industrio, fondinto de la aŭtomobila industria imperio [[Citroën]] en 1919.
Estas unu el la plej gravaj figuroj de la aŭta industrio. Lia verko superas la francajn limojn tial ke la metodoj de produktado kaj de [[merkatiko]] grandskalaj kiujn li enkondukis, revoluciigis la fakon.<ref><span class="ouvrage">[http://www.motorlegend.com/actualite-automobile/a-lire-andre-citroen/1604.html « <cite style="font-style: normal">La vie d’André Citroën</cite> »], sur ''Motorlegend'.</ref> [[Usono]], kie inventiĝis la moderna produktado de la aŭtomobilo, fariĝis la referenco de André Citroën. Li deziris esti la « eŭropa [[Henry Ford]] », aplikante la metodojn de "[[Fordismo|fordismo]]" aldonitaj al la postulo kaj la teknika [[novigo]], kaj konstrui popularan aŭton por disponigi la aŭtomobilon je la atingo de la plej granda kvanto de personoj.<ref name="motor">[http://www.motorlegend.com/histoire-automobile/andre-citroen/8,10821.html «Histoire : André Citroën»], ĉe ''Motorlegend''.</ref>
André Citroën ne elstariĝis kiel aŭta inĝeniero, sed kiel industriulo. Lia mastrumado de la entreprenarto kaj lia [[karismo]] pli ol lia « genio de la inventado » permesis al li ĉirkaŭi sin de grandaj homoj kaj de [[Talento|talentojtalento]]j de la epoko. Li sciis kiel motivigi ilin danke al rilatulemo senkompara.<ref name="motor" /> Li same sciis alporti la teknikajn evoluojn en [[Eŭropo]], ĉefe de [[Germanio]], kaj de la alia flanko de Atlantiko. André Citroën nek estis tiu kiu inventis la antaŭan tiron nek la unua kiu surmerkatigis aŭton dotitan de tiu tekniko; sed la firmao ĝustigis samkinetan junton pli simplan kaj pli fidindan ol ĝiaj antaŭuloj. La aŭtoj "Citroën 7, 11 kaj 15", estis aŭtoj de «antaŭa tiro» kaj estas la unuaj aŭtoj kiuj popularigis tiun teknikon, je la punkto fariĝi en la komuna lingvo la « Tiroj » (les «Tractions»). Li estas ankaŭ fama por sia amaskomunikila arto, ekzemple okaze de la eksterordinara kampanjo organizita dum la ekvendado de la Tiro Antaŭa. La slogano «Antaŭen!» fariĝis la simbolo de la firmao.<ref name="motor" />
Malgraŭ tiuj multnombraj kvalitoj, la gusto por la grandeco de André Citroën kaj la tro rapida ekspansio de lia firmao kondukis la firmaon Citroën al bankroto, kaj poste al ĝia akiro per Michelin por eviti la ruiniĝon.
== Deveno kaj junaĝo ==
[[Dosiero:Paris-LOC_cph_3b40741.jpg|thumbeta|leftmaldekstra|Aera vidaĵo de la [[Universala Ekspozicio de Parizo de 1889|universala ekspozicio de 1889]] okaze de kiu la turo Eiffel estis konstruita.]]
André Citroën naskiĝis en Parizo la 5an de [[1878]] je la 0:30.<ref name="ac1">[[:fr: André_CitroënAndré Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], La Découverte du double chevron, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 16.</ref> Li estas la kvina kaj lasta infano de Lévie Citroën, diamantisto [[Judoj|juda]] [[Nederlando|nederlanda]], elmigrinta en Parizo en 1873, kaj de Masza Kleinman, [[Pollando|poldevena]] judino el [[Varsovio]].
La nomo Citroën posedas grandan historion. La praavo de André, baptita Roelof, estas komercisto de agrumoj en Nederlando.<ref name=":0">http://www.joodsamsterdam.nl/citroen.htm , généalogie de la famille Citroen (en néerlandais)</ref> En 1810, kiam Napoleono [[Napoleono Bonaparte|<abbr class="abbr" title="premier">1a</abbr>]] aneksis la [[Reĝlando Holando|Reĝlandon de Holando]], la nederlandaj judoj estas submetitaj al la kodo de [[Napoleono Bonaparte|Napoleono]] kaj devas elekti nomon por ilia identigo. Roelof elektis tiam esti nomita ''Limoenman'' (« viro-citrono »), kromnomo kiun ties klientoj donis al li.<ref>[[:fr: André_CitroënAndré Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], La découverte du double chevron, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 18.</ref> Lia filo, Barend, ne daŭrigis la negocojn de Roelof kaj turnas sin al la negoco de [[ Juvelo|juvelojjuvelo]] j, kiuj konas gravan impulson en la <span class="romain">19a</span> <span>jarcento.</span> Sekve de tiu nova socia statuso, Barend francigas iom post iom lian nomon, unue en Limoenman-Citrono poste en Citroën.<ref name="ac3">[[:fr: André_CitroënAndré Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], La découverte du double chevron, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 19.</ref>
La geedzoj Citroën loĝis en apartamento de la 9a [[9-a arondismento de Parizo|distrikto de Parizo]], je la 44 de la strato Laffitte, kaj post la naskiĝo de iliaj infanoj kaj post atingo de pli alta vivnivelo, translokiĝis al la strato Châteaudun.<ref name="ac1"/> En 1884, lia patro memmortigas sin elĵetante sin de fenestro, kiam André estas nur ses jaraĝa, post komenco de spekulado je altaj riskoj en minejo de diamanto en [[Sud-Afriko]]. La akcioj perdis sian tutan valonon. La familio ne ruiniĝis, sed la bankroto pezas sur la ŝultroj de Lévie. Unua provo de memmortiĝo jam malsukcesis. Prigardita de tiam de siaj familianoj, li sukcesis tamen malsukcesigi tiun prigardadon la 16an de septembro 1884 je la 3a de la mateno; li rompas siajn femurojn kaj la spinon, kaj mortis matene malgraŭ la zorgoj de la kuracisto de la kvartalo.<ref name="ac3"/> André kaj liaj pliaĝaj gefratoj estas tiam prizorgitaj de ilia patrino kiu reprenas la negocon de diamantoj kaj de fajnaj [[Perlo (globeto)|perloj.]]<ref name="ci"><span class="ouvrage">[http://www.citroen.com/CWW/fr-FR/HISTORY/ANDRECITROEN/TheMan/ « <cite style="font-style: normal">L'homme</cite> »], sur ''Citroën''</span><span class="ouvrage"></span>.</ref> Post tiu tragedio, la familio Citroën, instaliĝas ĉe la 62 de la strato La Fayette, kie la infanoj ricevas tute francan edukadon, tiel ke ili sentas sin plene francaj civitanoj.
LaAndré geedzojeniras Citroënal loĝisla engimnazio apartamentoCondorcet, desub la 9anomo [[9-aCitroën. arondismentoEstas dela Parizo|distriktounua defojo Parizo]],ke jedierezo laaperas 44 desur la strato Laffittee, kajAndré postskribis latiun naskiĝonovan degrafismon iliajĉar infanojli kajne ŝatas postaŭdi atingoprononcon de plila altasonon vivnivelo,/ɑ̃/ translokiĝis alje la stratofino Châteaudunde lia nomo.<ref name=" ac1Estèbe"> [[:fr:André_Citroën#AC|J.Françoise ReynoldsEstèbe et Marie-Ange Garandeau, « André Citroën ( 20061878-1935) ]] », Laémission Découverte''Une duvie, doubleune chevronœuvre'' sur France Culture, <abbr30 class="abbr"mars title="page(s)">p.</abbr> 162012.</ref> EnLi 1884,rapide liaŝajnas patroesti memmortigasbrila sinlernanto, elĵetanteaparte sinlerta depri fenestro,sciencoj kiamkaj Andréteknikoj. estasJe nur ses jaraĝa, postla komencoaĝo de spekulado9 jejaroj, altajli riskojmalkovras enla minejoverkaĵojn de diamantola enviziulo antaŭ-garda [[ Sud-Afriko|Sud-Afriko.Jules Verne]] Lakiu akciojinspiros perdislin siandum lia tutantuta valononvivo. La familiokonstruo ne ruiniĝis, sedde la bankroto[[turo pezasEiffel]] surpor la ŝultroj[[Universala Ekspozicio de Lévie. Unua provoParizo de memmortiĝo1889|universala jamekspozicio malsukcesis.de Prigardita1889]] deinstigas tiamlin deal siajfariĝi familianoj,[[inĝeniero]] likaj sukcesisindustriulo tamenkaj malsukcesigipartopreni tiun prigardadonen la 16angrandajn deestontajn septembro 1884 je laindustriajn 3adefiojn de la mateno;[[20-a lijarcento|dudeka rompasjarcento.]] siajnLi femurojneniras, kajen laoktobro spinon1898, kajla mortisPoliteknikan mateneLernejon, malgraŭje la zorgoj62a derango la kuracisto desur la kvartalo201 akceptitaj.<ref name="ac3">[[:fr: André_CitroënAndré Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], La découverte du double chevron, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 1923.</ref> AndréLia kajrango liajde pliaĝajeliro gefratoj(160a) estasne tiampermesas prizorgitajal deli iliaantaŭvidi patrinokarieron kiu reprenasje la negoconservo de diamantojla kajŝtato desed fajnajtio [[Perlotamen (globeto)|perlojtaŭgas al li. ]]<ref name=" cirsi"><span class="ouvrage">[http://www. citroenrsiauto. com/CWW/fr /citroen-andre-homme-automobile- FR/HISTORY/ANDRECITROEN/TheMan/4.php « <cite style="font-style: normal"> L'hommeAndré Citroën</cite> »], sur '' CitroënRSIAuto''</span><span class="ouvrage"></span>.</ref> Post tiu tragedio, la familio Citroën, instaliĝas ĉe la 62 de la strato La Fayette, kie la infanoj ricevas tute francan edukadon, tiel ke ili sentas sin plene francaj civitanoj.
André eniras al la gimnazio Condorcet, sub la nomo Citroën. Estas la unua fojo ke dierezo aperas sur la e, André skribis tiun novan grafismon ĉar li ne ŝatas aŭdi prononcon de la sonon /ɑ̃/ je la fino de lia nomo.<ref name="Estèbe">Françoise Estèbe et Marie-Ange Garandeau, « André Citroën (1878-1935) », émission ''Une vie, une œuvre'' sur France Culture, 30 mars 2012.</ref> Li rapide ŝajnas esti brila lernanto, aparte lerta pri sciencoj kaj teknikoj. Je la aĝo de 9 jaroj, li malkovras la verkaĵojn de la viziulo antaŭ-garda [[Jules Verne]] kiu inspiros lin dum lia tuta vivo. La konstruo de la [[turo Eiffel]] por la [[Universala Ekspozicio de Parizo de 1889|universala ekspozicio de 1889]] instigas lin al fariĝi [[inĝeniero]] kaj industriulo kaj partopreni en la grandajn estontajn industriajn defiojn de la [[20-a jarcento|dudeka jarcento.]] Li eniras, en oktobro 1898, la Politeknikan Lernejon, je la 62a rango sur la 201 akceptitaj.<ref>[[:fr:André_Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], La découverte du double chevron, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 23.</ref> Lia rango de eliro (160a) ne permesas al li antaŭvidi karieron je la servo de la ŝtato sed tio tamen taŭgas al li.<ref name="rsi"><span class="ouvrage">[http://www.rsiauto.fr/citroen-andre-homme-automobile-4.php « <cite style="font-style: normal">André Citroën</cite> »], sur ''RSIAuto''</span><span class="ouvrage"></span>.</ref>
== Komencoj de alvokiĝo ==
=== Dentradoj kun duoblaj ĉevronoj en V ===
[[Dosiero:Engrenages_-_85.488_-.jpg|leftmaldekstra|thumbeta|Dentradoj kun ĉevronoj en V fariĝintaj emblemo kaj logotipo de Citroën]]
En 1900, por la ferioj de [[Pasko]], André Citroën vizitas la familion en [[Pollando]]<ref name="rsi" ><span class="ouvrage">[http://www.rsiauto.fr/citroen-andre-homme-automobile-4.php « <cite style="font-style: normal">André Citroën</cite> »], sur ''RSIAuto''</span><span class="ouvrage"></span>.</ ref> kaj renkontas lian bofraton kies unu el la klientoj -malgranda mekanika firmao- konceptis procedon de dentradoj kun dentoj tranĉitaj en V. El lignaj modeloj, tiuj [[ Dentrado|dentradojdentrado]] j estas mulditaj en sablaj muldiloj kaj uzitaj je plej malalta kosto por [[ Grenmuelejo|grenmuelejojgrenmuelejo]] j kaj en teksaĵfabrikoj.<ref name="enan"><span class="ouvrage"><span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span> [http://www.answers.com/topic/andr-citro-n « <cite style="font-style: normal">Biography : André-Gustave Citroën</cite> »], sur ''Answer.com''</span><span class="ouvrage"></span>.</ref> André Citroën vidas en tiu malkovro la eblecon komenci sian sendependan karieron de industriisto kaj proponas aĉeti la licencon de la procedo de fabrikado tiam posedita de la [[rusoj]].
Tiu nova teknika koncepto permesis transdoni gravajn [[Povumo|potencojn]] havante fortan reduktan raporton ĉe la arbo de eliro.<ref>[[:fr: André_CitroënAndré Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], La découverte du double chevron, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 26.</ref> La dentradoj kun ŝraŭbforma dentaro kontribuas al daŭrigita kontakto de la dentoj en la dentrado kaj, grava kvalito por la epoko, certigas pli grandan silenton dum la funkciado kompare kun la dentradoj kun rekta tajlo, danke al pli malforta froto.<ref name="Estèbe" >Françoise Estèbe et Marie-Ange Garandeau, « André Citroën (1878-1935) », émission ''Une vie, une œuvre'' sur France Culture, 30 mars 2012.</ ref> La malbonaĵo estas ke tio induktas fortajn aksajn penadojn en la [[Lagro|plataĵoj.]] La duobla dentaro en [[Dentrado|ĉevronoj]] kreas kontakton inter la dentradoj en la du direktoj, tio kompensas la aksan penadon. Tamen, por atingi tian funkciadon, necesas ke la dentoj estu perfekte fabrikitaj. La malgranda pola firmao ne kapablis provizi tian precizecon de fabrikado, nek cetere la grandaj fabrikaj entreprenoj en Eŭropo. André Citroën turnas sin tiam al [[Ameriko]], kie la konstruistoj de [[Maŝinkonstruado|ilmaŝinoj]] havas ian plifruon.<ref name="ac4">[[:fr: André_CitroënAndré Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], La découverte du double chevron, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 27.</ref> Revene en Francio, helpita finance de la bankestro Bronislaus Goldfeder, li transponas la ideon al ŝtalaj ĉevronoj kaj konceptas, aliflanke, [[frezmaŝino]] ekipita de tranĉilo kapabla trairi la pecon de [[ŝtalo]] je reĝimo de 2 000 tr/min, atingante tiel la precizecon de fabrikado postulitan.<ref name="ac4" >[[:fr:André_Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], La découverte du double chevron, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</ abbr> 27.</ref><ref name="ac5">[[:fr: André_CitroënAndré Citroën#AC|J. Reynolds (2006)]], ''Citroën s'en va-t-en guerre'', <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 31.</ref>
[[Dosiero:Tour_Eiffel_Citroen.jpg|thumbeta|Reklamado Citroën sur la turo Eiffel kun 250 000 ampoloj.]]
Estas la komenco de unu el la plej grandaj industriaj aventuroj de la modernaj tempoj.<ref name="ci"><span class="ouvrage">[http://www.citroen.com/CWW/fr-FR/HISTORY/ANDRECITROEN/TheMan/ « <cite style="font-style: normal">L'homme</cite> »], sur ''Citroën''</span><span class="ouvrage"></span>.</ref> Antaŭ ol vere havi eblecon zorgi pri lia trovaĵo kaj komenci la produktadon de la nova sistemo, Citroën devas fini lian lastan jaron de studo al la Politeknika lernejo kaj liaj deĵoraj jaroj kiel militisto, deviga al tiu epoko. Li pasas tiel du jarojn en la 31an regimenton de artilerio de Le Mans, je la rango de [[subleŭtenanto]].
[[Dosiero:Citroën_Traction_Avant.JPG|thumbeta|Citroën Antaŭa Tiro. ]]
== Referencoj ==
{{vivtempo|1878|1935|Citroen, Andre}}
[[Kategorio:Mortintoj pro kancero]]
[[Kategorio:Francoj]]
|
