Gottfried Wilhelm Leibniz: Malsamoj inter versioj

'''Gottfried Wilhelm LEIBNIZ''' {{prononco|'''got'''fri:t '''vil'''helm '''lajb'''nic}}, en Esperanto ankaŭ '''LEJBNICO''', (naskiĝis la [[1-a de julio|1-an de julio]] [[1646]] en [[Leipzig|Lepsiko]], mortis la [[14-a de novembro|14-an de novembro]] [[1716]] en [[Hanovro]]) estis [[Germanio|germana]] [[filozofio|filozofo]], [[matematiko|matematikisto]] kaj [[tutfakulo]]. Li okupis elstaran lokon kaj en la [[historio de matematiko]] kaj en la [[historio de filozofio]].

 

Fakuloj kiaj [[Bertrand Russell]] kredis, ke Leibniz disvolvigis [[kalkulo]]n sendepende el la instruado fare de [[Isaac Newton]],<ref>{{Cite book|title = History of Western Philosophy: Collectors Edition|url = https://books.google.com/books?id=Gm_cCZBiOhQC|publisher = Routledge|date = 2013-04-15|isbn = 9781135692841|language = en|first = Bertrand|last = Russell|page = 564}}</ref> kaj la notacio de Leibniz estis amplekse uzata ekde ĝi esti publikigita. Nur en la 20a jarcento lia Leĝo de Kontinueco kaj lia Transcenda Leĝo de Homogeneco trovis matematikan plibonigon (pere de nenormiga analizo). Li iĝis unu el plej fekundaj inventistoj en la fako de [[mekanika kalkulilo|mekanikaj kalkuliloj]]. Dum laborado por aldoni aŭtomatajn multobligon kaj dividon al la [[Paskala kalkulilo]], li estis la unua kiu priskribis radenhavan kalkulilon en 1685<ref>[[#SMITH|David Smith]], pp. 173–181 (1929)</ref> kaj inventis la radon de Leibniz, uzata en la [[aritmometro]], nome la unua amas-produktita mekanika kalkulilo. Li ankaŭ rafinis la sistemon de [[duuma nombrosistemo]], kiu estos poste la kerno de la fondo de virtuale ĉiaj ciferecaj [[komputilo]]j. Li malkovris kaj publikigis nociojn de [[infinitezima kalkulo]], publikitajn en [[1684]], antaŭ ol [[Isaac Newton]], kaj tio kaŭzis multajn debatojn.

 

Li kredis [[simbolo]]jn ege gravaj por la komprenado de aferoj. Li provis disvolvi [[alfabeto de homa pensado|alfabeton de homa pensado]], en kiu li provis reprezenti ĉiujn fundamentajn konceptojn per simboloj kaj kombinis tiujn simbolojn por reprezenti pli kompleksajn pensojn. Lejbnico neniam finis ĝin.

 

Li okupiĝis ankaŭ pri la ideo de [[internacia lingvo]], tial lia ''La monadologio'', la teorio pri la monadoj, apartenis al la unuaj verkoj esperantigitaj omaĝe al liaj [[interlingvistiko|interlingvistikaj]] konceptoj. En ''La monadologio'' li klarigis, ke ĉio konsistas el sennombraj diversprofundaj konscieroj, kiujn li nomis „monadoj”, la individuaj ecoj, kiuj difinas pasintecon, nunon kaj estontecon. Li opiniis, ke Dio antaŭe ordigis la monadojn tiel ke nia mondo iĝis la plej bona de ĉiuj eblaj mondoj.<ref>{{Citaĵo el la reto |url= http://www.esperanto.be/fel/but/lib/mdem.php|titolo= Monadologio * Demonadologio|alirdato= 2013-07-16|formato= |verko= |lingvo={{eo}} }}</ref>

 

En filozofio, Leibniz elstaris ĉefe pro sia [[optimismo]], t.e. sia konkludo ke la [[Universo]] estas, je limigita senco, la plej bona ebla el kiun [[Dio]] povu estis kreinta, nome ideo kiu estis poste ofte primokita fare de aliaj fakuloj kiaj [[Voltaire]]. Leibniz, kun [[René Descartes]] kaj [[Baruch Spinoza]], estis unu el la tri grandaj defendantoj de [[raciismo]] en la 17a jarcento. La verkaro de Leibniz antaŭis la modernan [[logiko]]n kaj la [[Analiza filozofio|analizan filozofion]], sed lia filozofio ankaŭ rigardas reen al la [[Skolastikismo|skolastika]] tradicio, en kiu la konkludoj estas produktitaj per aplikado de la racio de unuaj principoj aŭ antaŭaj difinoj pli ol per empiria pruvaro.

 

== En Esperanto aperis ==