Vikipedio

Stanislaus von Prowazek: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[kontrolita revizio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
Rusio
Linio 17:
Unu de liaj unuaj sciencaj publikaĵoj estis priskribo de planktono de bohemiaj riveroj [[Otavo]] (Otava) kaj [[Vultavo]] (Vltava). Stanislav Provázek verkis 209 sciencajn publikaĵojn dum sia mallonga vivo. Li verkis ankaǔ beletron plumnome P. Laner. Kiel talenta biologo, protozoologo, li fariĝis asistanto de germana profesoro [[Paul Ehrlich]] (1854-1915) en [[Frankfurto ĉe Majno]]. Pli poste li kunlaboris kun germana profesoro Fritz Schaudinn (1871-1906). Li partoprenis en scienca ekspedicio de esploristo Albert Neisser (1855-1916) al [[Javo]], kie li studadis [[trakomo]]n kaj [[variolo]]n. Li studadis heredecon, imunecon, patologiojn de plantoj kaj insektoj, malarion, variolon, traĥomon kaj aliajn san-problemojn. Li estis senlaca vojaĝisto. Li vizitis multe da eǔropaj landoj, krom Javon, [[Ĉinio]]n, [[Japanio]]n kaj [[Hindio]]n. En [[Brazilo]] li helpis subpremi epidemion de variolo. Tie li vizitis mondfaman praarbaron de [[Mato Grosso]]. En la jaroj 1910-1912 li vizitis [[Sumatro]]n kaj ĉirkaǔ 35 insulojn en grupo de [[Marianoj]], kie li operis 400 traĥomulojn. Dankemaj indiĝenoj de insulo Savaii elektis lin honora tribestro. Stanislav Provázek el suda Bohemio tie estis nomumita ''Lalolo'' kaj estis rituale tatuita. Li studadis tie precipe traĥomon, sed priskribis ankaǔ naturon de vizititaj insuloj.
 
Kiam li revenis en Eǔropon (1912), tie furiozis balkanaj militoj, kie [[Turkio]] estis venkita far [[Serbio]], [[Bulgario]] kaj [[RuslandoRusio]]. Epidemio de ekzantema tifo eksplodis en Serbio kaj inter militkaptitoj en Turkio. Provázek studadis ekzanteman tifon en Serbio en la jaro 1913 kaj en [[Konstantinopolo]] ([[Istanbulo]]) en la jaro 1914. Provázek vizitis amikojn en Vieno kaj lastfoje li renkontiĝis kun siaj gepatroj dum Kritnasko en la jaro [[1914]]. Li eklaboris en militkaptitejo en germana urbo Kotbuzo (Cottbus), kie inter rusaj militkaptitoj eksplodis epidemio de ekzantema tifo (rikeciozo, kiu kaŭzas ruĝkolorajn makulojn sur homa korpo). Tiam Provázek jam estis konvinkita, ke la ekzanteman tifon transmisias [[insekto]], korpa [[laǔso]] (''Pediculus humanus corporis''), kiu atakas homojn suĉante homan sangon. Li devigis ĉiujn militkaptitojn strikte observi higienon. Post du semajnoj li jam skribis en letero al siaj amikoj, ke en Kotbuzo estas milionoj da laǔsoj, 4000 de 10 000 militkaptitoj jam malsaniĝis per ekzantema tifo kaj 250 tiuj malsanuloj jam mortis. Tiam oni ankoraǔ ne sciis efikajn insekticidojn uzante nur anizan oleon. Post unu monato Stanislav Provázek malsaniĝis per ekzantema tifo kaj estis izolita. Nur lia amiko, brazila sciencisto Henrique da Rocha Lima, zorgis pri li. La 17-an de februaro 1915 Stanislav Provázek mortis. Rocha Lima kontinuis laboron de Provázek.
 
Kaŭzanto de la ekzantema tifo havas sciencan nomon laŭ usonano Howard Taylor Ricketts (1871-1910), kiuj malkovris rikeciojn kaj mortis kiel viktimo de ekzantema tifo, kaj laŭ ĉeĥo Stanislav Provázek (1875-1915) kaj Henrique da Rocha Lima estis priskribanto de la specio: '''''Rickettsia prowazeki'', Rocha Lima, 1916.'''
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Stanislaus_von_Prowazek"